Rond deze tijd beslist een rechtbank in Londen over het lot van Augusto Pinochet. Eerder dit jaar sprak de ex-president van Chili over zijn rol als “fakkeldrager van de vooruitgang”.
Op woensdag 4 november werd in Londen de zaak Spanje versus Pinochet geopend. De Spaanse regering eist de uitlevering van de gewezen Chileense president Augusto Pinochet op basis van het humanitair recht en van de Europese Conventie in verband met Mensenrechten. De rechtbank bestaat uit vijf law-lords, rechters die permanent lid zijn van het House of Lords, wat in Engeland staat voor het hoogste en laatste Hof van Beroep.
Hun uitspraak wordt verwacht rond 11 november, ironisch genoeg zeventig jaar nadat de gruwel van de Eerste Wereldoorlog de Europese landen had overtuigd dat er wetten moesten bestaan die burgers in oorlogstijd beschermden. En dat is wat generaal Pinochet inroept: hij beschermde de burgers van zijn land.
Wat heeft zich precies in september 1973 afgespeeld?
Augusto Pinochet: De coup was een onvermijdelijk gevolg van de chaos die al vanaf 1970 heerste, dus vanaf het moment dat Salvador Allende aan de macht kwam.
Allende werd democratisch gekozen.
Pinochet: Allende haalde in de presidentiële verkiezingen geen meerderheid; hij kreeg iets meer dan een derde van de stemmen. Van het Congres kreeg hij het presidentiële mandaat. Overigens liep Allende tijdens zijn campagne allerminst te koop met zijn communistische sympathieën. Hij presenteerde zich als een gematigd politicus. Pas later, onder invloed van zijn Russische en Cubaanse adviseurs, liet hij zijn ware gezicht zien, wat tot een volledig verval van het land heeft geleid. In 1972 en 1973 steeg de inflatie met 2,5 procent per dag, bijna 1000 procent per jaar.
Twee weken voordat het leger paleis La Moneda binnenviel, belde mijn dochter Lucia op. Met paniek in haar stem zei ze dat ze geen eten meer had voor haar twee zoontjes. De twee laatste jaren van Allendes presidentschap draaiden uit op een dictatuur. Hij negeerde het Congres en daarbij schroomde hij niet om de grondwet geweld aan te doen. Als wij op dat moment niet hadden ingegrepen, zou Chili hebben opgehouden te bestaan en zou de communistische vlam zich over het hele continent hebben verspreid. De Russen wreven zich al in de handen.
Hoe hoog was de prijs die voor de redding van Chili werd betaald?
Pinochet: Heel erg hoog.
Was het dan de moeite waard?
Pinochet: Al verliest maar één iemand het leven, dan al is de prijs te hoog. Ik vind het vervelend wat er is gebeurd, maar er was geen andere oplossing. Wij zagen ons voor een klassiek probleem gesteld: kiezen tussen twee kwaden. Wij waren bezig het land en de toekomst van tientallen miljoenen Chilenen te redden.
Was het hoofddoel van de coup niet het wegvagen van de communistische revolutie?
Pinochet: Wij dachten absoluut niet in zulke categorieën. Ik ben een soldaat en geen politicus. Ik zat in het leger vanaf mijn jeugd en ik heb me nooit eerder met de politiek beziggehouden. Ik voerde mijn orders en mijn plichten uit, ook in 1973. Vandaar dat mijn coup geen klassieke Latijns-Amerikaanse coup was, waarbij een militair, een caudillo, een politieke dictatuur vestigt om despotisch te regeren. In ons geval ging het om een geïnstitutionaliseerde ingreep om het land en zijn burgers te redden.
Hoeveel mensen zijn er tijdens de coup omgekomen?
Pinochet: Het dichtst bij de waarheid ligt de schatting van tweeduizend slachtoffers, inclusief terroristen, linkse krachten en ordetroepen.
Moesten deze mensen omkomen?
Pinochet: Het was een normale oorlog tegen de guerrilla. Het leger vocht geregeld tegen de aanhangers van links. Mensen werden gekidnapt, overvallen, er werden bomaanslagen gepleegd. Dit zijn feiten, geen verontschuldigingen. Weet u, de kok van mijn dochter werd op bestiale wijze door de partizanen vermoord. Ik beweer niet dat alleen de andere kant bruut was, ook de ordetroepen hebben gewelddadigheden begaan. In dergelijke omstandigheden is dat onvermijdelijk. Een mens is maar een mens, om zichzelf te verdedigen verricht hij soms een onfatsoenlijke daad. Gegeven de situatie was er natuurlijk wel sprake van wraak en van mensen die het recht in eigen hand namen. Mensen verloren hun zelfbeheersing en dan gebeuren er afschuwelijke dingen. Als wij niet hadden gestreefd naar handhaving van de wet, dan was Chili in een zee van bloed veranderd.
Had het leger de opdracht om links zonder enige scrupules te elimineren?
Pinochet: Er waren geen specifieke orders uitgevaardigd. Dat ligt niet in de Chileense aard, noch in de aard van de Chileense strijdkrachten. Chili was en is een democratisch land, de coup hebben wij met pijn in ons hart uitgevoerd. Het Chileense volk, de burgers, onafhankelijk van hun politieke oriëntatie, eisten dat van ons. Enkele maanden voor de coup hebben zelfs de Allende zo goedgezinde media de afzijdige houding van het leger bekritiseerd.
Ik heb gelezen over het geheimzinnige “Kwartier 29”, een massagraf, waarin honderd vermoorde personen werden aangetroffen.
Pinochet: Ik weet niets concreets over dit “Kwartier 29”, maar, zoals ik al zei, dit soort dingen kwam voor. Een leger is er niet om mee te spelen, maar om de vijand te overwinnen en als het nodig is te doden. Ik lijd eronder, maar wat kan ik eraan doen?
Wat was de directe aanleiding om La Moneda te bestormen?
Pinochet: Het is moeilijk dit nu nog precies aan te geven. Misschien juist dat telefoontje van Lucia? Wij kregen duizenden van dit soort telefoontjes.
Waarom heeft u tot het laatste moment gewacht?
Pinochet: Mensen die mij destijds van dichtbij hebben meegemaakt, weten hoe ik tegen deze coup gekant was. Voor mij is een coup even kwaad als een revolutie.
Heeft u dan nog geprobeerd uw tegenstanders op een andere manier over te halen?
Pinochet: Natuurlijk. Wij deden er alles aan om het probleem door onderhandelingen op te lossen. Allende echter gedroeg zich als een bezetene. Niets drong tot hem door. Volgens zijn diepe overtuiging vervulde hij een historische missie. Ik weet het, want ik heb met hem gesproken. Wij hebben geprobeerd hem deze revolutie uit het hoofd te praten. Het hielp niet.
Uw vijanden beweren dat de coup werd uitgevoerd in opdracht van de CIA. Het is bekend dat de nationalisaties niet in het belang waren van in Chili opererende concerns als ITT, General Motors en Anaconda.
Pinochet: Volstrekte onzin. Volgens mij hebben de Amerikanen door de coup alleen maar verloren. Als Allende de zaak had gewonnen, zouden de concerns met de communisten tot overeenstemming zijn gekomen. De communisten vertoonden altijd al een groot respect voor het kapitaal. De Verenigde Staten toonden zich bijzonder onwillig tegenover ons. Weet u dat het embargo op de invoer van Amerikaanse wapens en wapenonderdelen pas vorig jaar is opgeheven?
Uw vijanden beweren dat het ten val brengen van Allende de armen heeft beroofd van een betere toekomst, en dat de aristocratie en de politici hun zakken hebben gevuld.
Pinochet: Deze beweringen zijn volkomen ongegrond. Als ik al partij heb gekozen, dan was het voor de armen. Telkens heb ik daarvoor bewijzen aangedragen. Ik realiseerde me dat de rijken zichzelf wel zouden redden. Ik wist dat als de massa het beter zou krijgen, de revolutionaire koorts wel zou zakken.
Waarom trad de kerk tegen u op, ondanks deze verdiensten?
Pinochet: Ik betreur dat, ik ben zelf praktiserend katholiek en heb mijn hele leven geprobeerd me als een katholiek te gedragen. Wij werden overigens niet door de hele hiërarchie veroordeeld, maar hoe dan ook spraken de meeste geestelijken zich tegen mij uit. In die periode beleefde de bevrijdingstheologie triomfen. Priesters die onder de armen werkten, eisten veranderingen. Ze waren van mening dat ik een representant was van de oude orde.
Op welk moment heeft u besloten de hervormingen door te voeren?
Pinochet: Vrij snel na het plegen van de coup. Ik wist dat de bron van alle kwaad in de achterlijke structuur lag: de te grote staat, de concentratie van de macht in één sociale groep, de armoede, de lage economische groei en het analfabetisme. Vooruitgang was onmogelijk zonder met het verleden te breken, zonder de vrije markt te introduceren. Ik ben uiterst tevreden dat ook Argentinië, Brazilië en zelfs het kleine El Salvador onze weg hebben gekozen. In plaats van een revolutiefakkel die heel Latijns-Amerika in vlammen had laten opgaan, zijn wij een fakkel van de vrede, vrijheid en vooruitgang geworden.
Wanneer wist u dat uw hervorming geslaagd was?
Pinochet: Begin jaren tachtig. Al deed er zich in 1981 weer een energiecrisis voor, iedereen kon zien dat het land zich op de goede weg bevond. Het Chileense hervormingsmodel kan de hele wereld tot voorbeeld dienen.
Hoe stelt u zich de toekomst voor?
Pinochet: Ik droom ervan dat ik tijd zal hebben voor mijn vrouw, mijn familie. Eindelijk zal ik met mijn achterkleinkinderen kunnen spelen.
Hoe voelt u zich?
Pinochet: Uitstekend. Ik ben 82 jaar, ik ben gezond, ik slaap goed, mijn geweten is schoon. Over wat ik gedaan heb, zal God zijn oordeel uitspreken.
Copyright Polityka/Elsevier
