De voorspelde explosie van het Israëlisch-Palestijnse vredesproces is sedert verleden week een feit. De schade wordt nog onderzocht.
ALLE ingrediënten zijn er weer. Tanks op de weg op de Westelijke Jordaanoever en de Gaza-strook. Vuurgevechten op de Tempelberg in Jeruzalem. Tachtig doden op drie dagen en de cijfers blijven stijgen. Benyamin ?Bibi? Netanyahu, premier van Israël, arrogant als de klassieke Israëli van voor het vredesproces. Noodtoestand in de Gebieden, dreigende taal aan alle kanten, alle dagen betogingen, de geur van traangas over de oude stad… De oorlog was nooit echt uitgedoofd, maar nu laait hij weer op als in de oude tijd.
Zeggen dat het begonnen is met die tunnelkwestie, is afbreuk doen aan de geschiedenis. Wat de Israëlische regering over de tunnel zegt, is ongetwijfeld waar : er werd al jaren aan gewerkt, met hulp van christelijke en islamitische experten en in samenspraak tussen de drie gemeenten. De Labour-regering heeft de werken laten voortzetten (al is het óók waar dat de Labour-regering de opening van de tunnel tot twee keer heeft verdaagd). Hij is een halve kilometer lang, en loopt langs de Klaagmuur het belangrijkste religieuze monument voor de joden, het laatste overblijfsel van de Tempel van Herodes , langs de Haram al-Sharif, de terrassen van de Tempelberg en de Al Aqsa-moskee die op twee na, het belangrijkste heiligdom van de islam is, en komt uit in de Via Dolorosa, de kruisweg van Christus. Deze tunnel loopt daar al uiterst lange tijd, en de werken eraan zijn voorzichtig gevoerd en hebben, zoals gezegd, tot voor kort niemand gestoord. Naarmate nochtans de voltooiing naderde én de openstelling van de doorgang voor het publiek, werden de bezwaren duidelijker. De Israëli’s stelden dat de opening zuiver voor toeristische doeleinden gepland was.
Maar de Waqf, de islamitische autoriteit, vindt het een schending van het status quo tussen de drie monotheïstische godsdiensten in Jeruzalem, en vreest dat de tunnel de facto dienst zal doen voor de joodse kolonisatie van het islamitische deel van oud Jeruzalem. Nadat de opening van de tunnel begin vorige week de rellen in gang zette, kwamen natuurlijk de rapporten en commentaren los. Ex-premier Shimon Peres die, bijtend, zei dat het ding daar nu al tweeduizend jaar lag, en waarom het dan nu niet nog een paar dagen kon wachten. Maar ook de Israëlische inlichtingendiensten die de regering hadden gewaarschuwd dat het nù openen van de tunnel, de lont in het kruitvat zou steken, en naar wie niemand geluisterd had. Neutraal, een ?non-event?, was het dus niet.
KRACHTPROEF.
De retoriek langs beide kanten maakt er de zaken niet doorzichtiger op. Twee dingen lijken nochtans duidelijk. Eén ding is dat de hele tunnelkwestie een voorwendsel was voor het beginnen van een krachtproef, voor wanhopige Palestijnen die al lang geen voorwendsel meer nodig hadden. Anderzijds Bibi Netanyahu die, de mond vol van ?veiligheid? en ?wederzijdse verplichtingen?, zich laat ontvallen dat hij ?niet inziet waarom Israël zou wachten met het in de praktijk brengen van zijn soevereiniteit over Jeruzalem.? Daarmee loopt de premier vooruit op de nog niet gestarte onderhandelingen over Oost-Jeruzalem. Zoals zijn minister Ariël Sharon, eveneens tegen de Oslo-akkoorden in, voortgaat met het volbouwen van de Westbank met woningen voor joodse kolonisten.
Wat er dus gebeurd is, zal misschien het begin van de nieuwe Intifada genoemd worden tegen de Israëlische bezetting. De opening van de tunnel was aanleiding voor heftige betogingen van boze Palestijnen in de Bezette Gebieden. Ze werden brutaal uiteengejaagd door het Israëlische leger en de politie. En omdat nu ook de Palestijnse politie bestaat en gewapend is en indien ze geen bevel had gekregen op de Israëlische militairen te schieten ?om het eigen volk te verdedigen?, daar wellicht ook geen verbod toe had gekregen als de druk van de boze manifestanten te groot werd, ontstond snel een nieuw soort confrontatie in de bezetting, te weten vuurgevechten in regel tussen Israëli’s en Palestijnse politie. Dan altijd wel tussen Palestijnen met geweren en Israëli’s met tanks en helikopters. Het resultaat : tientallen doden, grosso modo één Israëli voor vier Palestijnen, rellen overal in de Bezette Gebieden, noodtoestand. Netanyahu onderbrak zijn reis door Europa. Het regeringskabinet laadde vrijdagochtend alle schuld en verantwoordelijkheid op Yasser Arafat en de Palestijnse Autoriteit, voegde daar wat dreigementen aan toe, en de volgende fase kon beginnen.
Dat werd dan, gezien de plek en de problemenknoop, het toppunt van stompzinnigheid. Vrijdagochtend kwamen, zoals elke vrijdagochtend, duizenden moslims bidden op de Tempelberg, bij en in de Al Aqsa-moskee. Wellicht waren ze, gezien de gebeurtenissen van de dagen tevoren, wat zenuwachtiger dan anders. Hoe dan ook, na het gebed merkten de gelovigen de rijen Israëlische politie op, die daar de zaak stonden te surveilleren. Dat riep een betoginkje in leven van enkele honderden Palestijnen, die uiteraard met stenen begonnen te gooien. Waarop verderop klaarstaande eenheden de Tempelberg bestormden en de gelovigen in een uiterst brutale actie met traangas en overvloedig gebruik van rubberkogels uiteendreven. Twee dode Palestijnen méér, en weer enkele gewonde Israëli’s.
BEZETTINGSLEGER.
En wat nu ? Een kind weet dat men op de Tempelberg niet moet beginnen slaan of schieten. Het is tevoren gebeurd, het heeft toen geleid tot een verheviging van de Intifada. Het zal nu ook leiden tot een verheviging van wat dan ook er al bezig is. De Israëlische regering, die uit arrogantie of uit kortzichtigheid met dit alles begonnen is, zal achteruit moeten en aan reparatie denken. De Palestijnse Autoriteit, die nu misschien wat aan populariteit gewonnen heeft, zal een manier moeten vinden om uit het geweld weg te raken. Maar dat zal ze slechts kunnen als ze daartoe van de Israëlische kant de middelen krijgt, en Bibi lijkt die voorlopig niet te willen geven.
Natuurlijk merkt men wel dat men te ver gegaan is. De Amerikaanse president Bill Clinton die zich, zelf op campagne voor zijn herverkiezing, geen hommeles kan veroorloven met de invloedrijke joodse gemeenschap in de VS riep alle betrokkenen begin deze week naar Washington voor topberaad. Afgezien van Benyamin Netanyahu en Yasser Arafat zullen daar ook koning Hoessein van Jordanië en wellicht president Hosni Moebarak van Egypte aan deelnemen.
De kern van de zaak blijft dat premier Benyamin Netanyahu, van wie men zich lang afgevraagd heeft wat hij van zins was, daarin nu klaarheid geschapen heeft. Enerzijds blijft hij wel bij zijn retoriek van vredelievendheid en wie gaat er misschien zeggen dat hij oorlog wil ? , en zijn gehechtheid aan een vredesakkoord met de Palestijnen en verdere onderhandelingen. Anderzijds volgt hij op een strikte manier het aan de Oslo-akkoorden tegengestelde Likoed-programma zoals dat voor de verkiezingen geformuleerd werd, en beweert hij ijskoud dat dàt de Oslo-akkoorden waren. Terwijl zijn regering die akkoorden dagelijks met voeten treedt. De herschikking van het leger in Hebron die al maanden geleden moest plaatsvinden, is nog niet gepland. De verdere terugtrekking van het leger uit de minder bevolkte gebieden, evenmin. De onderhandelingen van de derde fase over het eindstatuut van de Gebieden en van onder meer Jeruzalem , die al bezig hadden moeten zijn, zijn nog niet begonnen.
In de plaats van al deze door de Oslo-akkoorden voorziene acties, wil de Likoed-regering opnieuw onderhandelen over die akkoorden. Daarbij aanvaardt ze de basis van het vredesproces niet, die ?vrede in ruil voor land? biedt, en ze weigert van tevoren de optie van een onafhankelijke Palestijnse staat.
Nu zegt premier Netanyahu, en zijn ondergeschikten met hem in het verlengde van de Likoed-propaganda, dat de Palestijnse Autoriteit met autonomie tevreden moet zijn, de Oslo-akkoorden moet uitvoeren volgens de lezing die hij eraan geeft, én het door hem opgeroepen geweld moet stopzetten, anders gaat het vredesproces eraan. Zeker nu die Palestijnse politiemannen op Israëlische soldaten schieten ?met wapens die de Israëli’s hen zelf gegeven hebben.? Daarbij zal hij, Netanyahu, niet dulden dat de soldaten van zijn bezettingsleger aangevallen of in gevaar gebracht worden door burgers of wie dan ook in de gebieden die zij bezet houden.
Om dat te beletten of af te straffen zullen alle middelen aangewend worden. Het is geen vreemde, geen onbekende redenering. Bezettingslegers redeneren altijd zo, en ze houden meestal de bezette bevolking als gijzelaars ook. En ze noemen het ook altijd ?vrede?, want hun soldaten en tanks zijn niet gewelddadig. In het Midden-Oosten is het geen vrede. Het is er altijd oorlog geweest, en vanaf nu weer wat méér dan een tijd geleden. De fijne draden die gespannen werden van Arabier naar Israëli en omgekeerd tijdens de goede jaren van het vredesproces, en die het web, de cocon van de vrede hadden moeten vormen, zijn op een paar dagen tijd door Bibi en zijn vriendjes weggescheurd, als het spinrag dat ze blijkbaar waren. Tot de volgende keer dan maar. Als er een volgende keer komt.
Sus van Elzen
Tussen Israëli’s en Palestijnen laaien de rellen weer op (hier op de Westelijke Jordaanoever) : geweren tegen tanks en helikopters.
Palestijnse betogers in Ramallah : het is altijd oorlog geweest.
