Mag een president die de Nobelprijs krijgt ook oorlog voeren? Barack Obama bood in Oslo een antwoord.

S i vis pacem, para bellum. Als je vrede wil, bereid dan de oorlog voor. De gedachte was al in de Romeinse tijd zo goed als spreekwoordelijk. Barack Obama herinnerde er vorige week aan, in zijn toespraak in Oslo waarmee hij de Nobelprijs voor de Vrede 2009 accepteerde. Het was ook een beetje bitter dat de laureaat van de belangrijkste vredesprijs net een week eerder het sturen van extra troepen had goedgekeurd om de oorlog in Afghanistan op te voeren. Het was al niet overal goed gevallen dat de Amerikaanse president na nauwelijks meer dan een half jaar in het Witte Huis was gelauwerd.

Obama trapte in Oslo dus een beetje een open deur in. Want natuurlijk maakt vrede het soms noodzakelijk dat er oorlog wordt gevoerd. Het klonk alleen een beetje flauw om daarbij meteen naar Adolf Hitler te verwijzen, als het voorbeeld van een man die alleen met brute macht kon worden geklopt. Het was interessant geweest om te vernemen hoe het principe bijvoorbeeld in Oost-Congo kan worden toegepast, waar de voorbije jaren honderdduizenden burgers zijn geterroriseerd en omgebracht – ondanks de aanwezigheid van een internationale troepenmacht.

Dat gezegd zijnde, kan de oorlog in Afghanistan Obama ook niet worden aangerekend. De internationale gemeenschap vond het goed dat de Verenigde Staten tot in Afghanistan op zoek gingen naar de leiders van Al-Qaeda, de organisatie die de aanslagen van 11 september 2001 in New York en Washington had beraamd. Er stelde zich wél een probleem met die andere oorlog, die Obama van zijn voorganger erfde, en waar hij zo snel mogelijk van afwil. Wat de voormalige Britse premier Tony Blair daar nu ook van zegt, in Irak diende de oorlog de vrede in geen geval. Vorige week kwamen er bij een aanslag in Bagdad nog eens 120 mensen om het leven. De Amerikanen wekken graag de indruk dat de klus daar geklaard is, maar ze laten er iets achter waarvan op dit moment niemand kan zeggen wat ervan komt. Sjiieten, soennieten en Koerden beschouwen geweld nog altijd als een oplossing.

Wat in Afghanistan fout liep, had te maken met de manier waarop de VS de rechtsstaat in de nasleep van 11 september als het ware in wachtstand plaatsten. Mensen werden opgepakt en zonder veel bewijzen en kans op een fair proces in mensonterende omstandigheden opgesloten. Obama beloofde in Oslo opnieuw dat de gevangenis van Guantanamo dicht gaat. De uitzonderingsrechtbanken worden opgedoekt en er wordt niet meer gemarteld. Op militair vlak verzet de president zich tegen de vraag van zijn generaals om meer gebruik te maken van zogenaamde drones, computergestuurde vliegende bommen die vaak veel burgerslachtoffers maken.

De Verenigde Staten lijken zich met deze president opnieuw meer bewust van hun voorbeeldfunctie in de wereld. Het gaat niet alleen om een oorlog, maar ook om de manier waarop hij wordt gevoerd. Op het slagveld en daarbuiten. Barack Obama gaf zichzelf in de kerstshow van Oprah Winfrey een grote onderscheiding voor zijn eerste jaar in Washington. Als het om het herstel gaat van het aanzien van Amerika in de wereld, maakte hij inderdaad alsnog weinig fouten.

door Hubert van Humbeeck

Met Obama lijkt Amerika zich opnieuw bewust van zijn voorbeeldfunctie in de wereld.