De Kroonraad van Knack bestaat uit Mark Eyskens, Paul Muys, Jacques Rogge, Erik Suy, Monika Van Paemel en Etienne Vermeersch.
Mijnheer Eyskens, na al wat hij voordien al had moeten ondergaan, is de treinreiziger ook getroffen door een waarschuwingsstaking tegen Europese privatiseringsplannen voor het spoor.
Mark Eyskens: De spoorvakbonden dreigen door hun staking net datgene te bereiken waartegen ze staken. In andere Europese landen is het bij het uitdelen van pamfletten gebleven. Als de Belgische bonden een beetje verantwoordelijkheidszin hadden, zouden ze zich ook daartoe beperkt hebben. Want de wanorde bij de spoorwegen, roept bij publiek en politiek dezelfde reactie op: het is nu welletjes, het moet anders.
Is een scheiding tussen infrastructuur- en exploitatiemaatschappij bij het spoor wensenlijk?
Eyskens: Ze is in elk geval mogelijk. Het is treffend dat de privatiserings- en concurrentie-idee verdedigd wordt door Europees commissaris Neil Kinnock, een ex-leider van Labour uit de tijd dat Labour min of meer marxistisch georiënteerd was. In de handboeken van economie worden de spoorwegen opgevoerd als het klassieke voorbeeld van de nadelige gevolgen van een staatsmonopolie. Spoorwegen hebben ook een sociale functie, maar die kan worden vervuld door het toekennen van voorkeurtarieven aan mensen die het moeilijk hebben. Voor de rest is concurrentie essentieel voor de modernisering van een sector, die ontstaan is ten tijde van de eerste industriële omwenteling in Europa.
De privatisering in Engeland heeft geleid naar hogere tarieven en minder treinen.
Eyskens: Onze tarieven zijn te goedkoop. De reiziger betaalt een vierde of een vijfde van de werkelijke kostprijs. En die is zo hoog omdat men te veel treinen wil laten rijden op te veel lijnen waarvoor nauwelijks passagiers zijn. Je moet het treinverkeer concentreren op een paar grote lijnen, en voor het overige flexibele verkeersmiddelen voorzien. In Amerika rijden de treinen ook niet tot in elk dorp. Maar ze hebben wel een goed functionerend netwerk van bussen. Maar o wee als bij ons één klein stationnetje in één lieflijk dorpje wordt gesloten. Dan hoor je in het parlement hartverscheurende kreten en debatten.
In het parlement is weer eens strijd gevoerd rond de wet tegen de tabaksreclame. Wallonië dreigt met een eigen decreet terzake. En wat bezielde SP-senator Guy Moens om het standpunt van zijn partij overboord te gooien?
Eyskens: Dat vergt enige psychoanalyse, vrees ik. Vermoedelijk heeft hij zijn Waalse geestesgenoten een plezier willen doen, maar hij is meteen teruggefloten. De druk van de publieke opinie is zo groot dat ik geen veranderingen aan die wet verwacht. Als het Waalse parlement een eigen decreet terzake goedkeurt, overtreden ze de federale wet en zal het Arbitragehof dat decreet vernietigen. Als de Walen op deze manier hun eigen zin willen doordrijven, zetten ze de Belgische economische unie op de helling, wat onverantwoord is aan de vooravond van de Europese Monetaire Unie. De Franstaligen moeten weten waaraan ze beginnen, want binnenkort hebben ze de Vlamingen nodig om enkele bijkomende miljarden voor hun kwakkelend onderwijs uit de nationale pot te graaien.
Incidenten in Anderlecht en Laken hebben de aandacht gevestigd op de anarchie in sommige scholen.
Eyskens: Ik heb onlangs deelgenomen aan een debat daarover in Etterbeek. Een zeer gedifferentieerd gezelschap, met Belgen en migranten, was het erover eens dat het zo niet langer kan, en dat de ouders een grote verantwoordelijkheid dragen. In feite moeten zij op het matje worden geroepen. Schooldirecties treden niet streng genoeg op. Men moet onwillige leerlingen resoluut aan de deur durven zetten, en de recidivisten moet de toegang tot andere scholen geweigerd worden. Een of andere decretale regeling schijnt dat onmogelijk te maken. Met als gevolg dat wie in het ene instituut wordt buitengegooid, automatisch naar een andere school wordt overgebracht, waar hij binnenstapt met het aura van een revolutionaire held en daar de sfeer gaat verpesten. Die erge gevallen moeten, net als vroeger, naar een verbeteringsgesticht, waar men dan ook degelijk moet proberen om hen “te verbeteren”. Lukt dat niet, des te erger voor hen, maar dan zwepen ze de andere leerlingen tenminste niet op.
De excessen die we links en rechts zien, zijn een illustratie van het maatschappelijk verval. Men heeft te veel toegelaten, waardoor het probleem soms onomkeerbaar is geworden. Als scholen verworden tot een jungle, is dat een fundamentele bedreiging voor de samenleving. Want de scholieren van nu moeten over twintig jaar de verantwoordelijkheid in de maatschappij opnemen. Daarom zeg ik: scholen die geen minimum aan orde en tucht kunnen handhaven, moeten worden gesloten.
Het parlement blijft discussiëren over de schrapping van subsidies aan partijen die racistische of xenofobe stellingen verkondigen.
Eyskens: Toen we de wet- D’Hoore op de financiering van politieke partijen hebben gestemd, heb ik openlijk gezegd dat het onverkwikkelijk was om belastinggeld te geven aan partijen die ons regime ondermijnen, racistische en totalitaire principes aankleven, of halve misdadigers in het parlement brengen. Om Lenin te parafraseren: we betalen het touw waarmee we ons laten opknopen. Ik denk dat de hele CVP die mening deelt, maar de huidige discussie loopt over de modaliteiten. Als je andere partijen hun toelage wil afnemen, mag je de finale beslissing niet overlaten aan politici. Dat komt over als een wraakactie. En ik huiver bij de gedachte aan de behandeling van een dergelijk dossier in de parlementaire controlecommissie. Dat zal de publieke opinie, via de televisiecamera’s, een onwaardig schouwspel voorschotelen met de grofste beledigingen en verwijten. Om dat te vermijden, moet de beslissing bij een gerechtelijke instantie liggen.
De Waalse socialisten vrezen dat op die manier een beslissing op de lange baan zal worden geschoven.
Eyskens: Dat risico bestaat, maar komt voort uit het feit dat het verspreiden van racistische ideeën als een persdelict wordt beschouwd, en dus met een tijdrovende assisenprocedure moet worden behandeld. Daar valt een mouw aan te passen door persdelicten met racistische inslag te correctionaliseren. Daarvoor is een grondwetswijziging nodig, maar ik denk dat daar de nodige meerderheid voor te vinden is. Intussen ben ik er voorstander van om de procedure die in het parlement wordt aangevat, in fine te laten afwerken door een college van hoge magistraten, dat racistische standpunten behandelt als een wanbedrijf ad hoc.
Zowel het paleis als de regering hebben op eieren gelopen met het bezoek van de Congolese president Kabila.
Eyskens: Kabila heeft begrepen dat hij op geen steun of sympathie moet rekenen, zolang in zijn land de mensenrechten zo flagrant geschonden worden. Roberto Garreton, de Chileense voorzitter van de speciale VN-commissie die de genocide in Congo moest onderzoeken, heeft ons een vreselijk beeld van de toestand opgehangen, en is verbolgen over de manier waarop hij in Congo aan de deur is gezet. Wij hebben de regering gevraagd van Kabila te eisen dat die VN-commissie haar werk kan doen.
Het conflict tussen Turkije en Italië, over de uitlevering van PKK-leider Abdullah Öcalan, lijkt van de baan. De regering Yilmaz is, net voor ze om andere redenen ten val kwam, gezwicht voor EU-druk.
Eyskens: Ook de Amerikanen hebben een woordje meegesproken. De Turken moeten opletten. Hun toetreding tot de EU is al op de lange baan geschoven, als ze in allerlei dossiers dingen doen die haaks staan op onze waardenschaal, zetten ze elke samenwerking op de tocht. Turkije blijft anderzijds in Navo-verband een essentiële schakel voor de verdediging van de zuidelijke flank. Dus moet ook het Westen een beetje uitkijken, want nu de regering Yilmaz gestruikeld is, dreigen de fundamentalisten van Erbakan weer op het toneel te verschijnen. Is het niet onmiddellijk, dan wel bij de verkiezingen in april. En dan staan we weer voor hetzelfde dilemma als met Algerije. Ofwel neemt men akte van een democratische overwinning van een fundamentalistische partij die zelf ondemocratisch is. Ofwel steunt men een tussenkomst van het leger, in de traditie van Atatürk, maar dan zitten we met een open militaire dictatuur. Om die keuze te vermijden, moeten we zoveel mogelijk steun geven aan de democratische krachten in Turkije.
Ondertussen zitten de Italianen opgescheept met Öcalan terwijl Duitsland, dat aan de basis van zijn arrestatie lag, snel de staart intrekt.
Eyskens: Dat verwondert mij niet. Die man is een tijdbom. Als ze die binnenhalen en voor de rechtbank brengen, breekt een oorlog uit tussen de vele Turken en Koerden die in Duitsland wonen. Voor de Italianen zit er waarschijnlijk niet veel anders op dan Öcalan voor een Italiaanse rechtbank te brengen.
Ook de Britse regering zit verveeld met Augusto Pinochet. Als ze hem uitleveren aan Spanje, krijgen ze het aan de stok met Chili en andere Zuid-Amerikaanse landen. Als ze hem terugsturen naar Chili, krijgen ze heel weldenkend Europa over zich heen. Ziet u het al gebeuren: links boegbeeld Tony Blair die de meest rechtse dictator uit de klauwen van het gerecht helpt?
Afgezien van die lastige diplomatieke kwestie is het een verheugende evolutie dat de eerbiediging van mensenrechten een aangelegenheid wordt die de soevereiniteit van de natiestaten overstijgt. Misdaden tegen de mensheid mogen niet ongestraft blijven, ook niet onder de mantel van politieke of diplomatieke onschendbaarheid. Dictators en terroristen moeten beseffen dat ze niet aan hun straf zullen ontkomen. Dat is van het allergrootste morele belang. Er was eerder dit jaar in Rome een meerderheid voor de oprichting van een terzake bevoegde internationale rechtbank, het is de hoogste tijd ze in de praktijk te doen functioneren.
In Azië is er de voorbije weken drukke diplomatieke bedrijvigheid geweest. De tweedeling tussen een Chinees-Russisch en een Japans-Amerikaans blok wordt scherper.
Eyskens: De Chinees-Russische toenadering is logisch, nu het einde van het tijdperk Jeltsin nabij is, en de invloed van de ex-communisten in Rusland steeds groter wordt. Ik ben altijd terughoudend geweest over de uitbreiding van de Navo met ex-sovjetbondgenoten. Dat drijft de Russen in de armen van de Chinezen, een alliantie van twee gigantische landen die allebei over atoomwapens beschikken. Ik vind dat onrustwekkend.
Rusland in het ene en Japan in het andere blok, beleven beide een zware crisis.
Eyskens: De economische toestand in Azië is veel ernstiger dan men wil toegeven. Gelukkig heeft de kwaal zich niet uitgebreid tot China. Ondanks alle kritiek hebben het Internationaal Monetair Fonds en de Wereldbank bijgedragen tot het blussen van een paar branden. Hopelijk slaat de crisis niet over naar Amerika en Europa, waar de recente stijgingen op de beurs onredelijk zijn. Want alle economische groeicijfers worden verlaagd, en er zijn twee fenomenen die zich in de hele geschiedenis nooit hebben voorgedaan. Ten eerste zijn de rentevoeten in Japan op korte termijn negatief geworden, je moet dus betalen om je geld bij een bank uit te zetten. Dat is onvoorstelbaar. En ten tweede is in de Verenigde Staten de spaarquote gezakt tot nul. Macro-economisch gezien geven de Amerikanen zowat alles uit wat ze verdienen, en wat overblijft, gooien ze op de aandelenbeurs. Een gevaarlijke situatie, die herinnert aan de jaren twintig. De dag dat de beurzen omslaan, zien al die mensen hun geld smelten als sneeuw voor de zon, en komen we terecht in een crisis met deflatoire kenmerken.
MARK EYSKENS
Koen Meulenaere
