Bij psychische klachten blijkt psychotherapie, vooral door psycholoog of psychiater, de beste resultaten te geven. Alleen: de psychotherapeuten wachten nog steeds op de wettelijke erkenning van hun beroep.

De psychotherapeuten wachten al minstens twintig jaar op een wettelijke regeling voor hun beroepsgroep. Hoewel psychotherapie in de ogen van de wetgever een vorm van medische praktijk is, treden vandaag ook heel wat niet-medici als psychotherapeut op. In principe maken die zich schuldig aan onwettige uitoefening van de geneeskunde – in feite heerst er een gedoogbeleid tegenover deze niet-medisch geschoolde zielenknijpers, en kan om het even wie zich in België voor psychotherapeut uitgeven.

Midden jaren 1990, in de nasleep van de affaire-Dutroux, doken er bizarre getuigenissen op over satanische sekten en rituele kindermoorden. Enig bewijsmateriaal voor deze gruwelijke veronderstellingen kon nooit worden aangedragen, maar de beruchte X-getuigen bleken wel in behandeling bij therapeuten van bedenkelijk allooi.

Als reactie daarop werd in 1999 door minister van Volksgezondheid Magda Aelvoet (Groen!) een federale commissie in het leven geroepen die moest vastleggen wat psychotherapie is en wie psychotherapeutische zorg mag verstrekken. Die eerste vraag valt relatief gemakkelijk te beantwoorden, zegt Jos Corveleyn, hoogleraar Klinische Psychologie aan de KU Leuven. ‘Psychotherapie is een techniek waarbij, meestal door middel van gesprekken en op basis van wetenschappelijke inzichten, geprobeerd wordt de psychische klachten van de patiënt te verminderen en zijn lijden te verhelpen. Psychotherapie is niet zomaar wat praten met mensen. Daarachter gaat een hele wetenschap schuil.’

Psychotherapeut moet volgens Corveleyn een beschermde beroepstitel worden, voorbehouden aan academisch geschoolde geestelijke gezondheidswerkers. Dat is nodig om kwakzalvers, vrijbuiters en allerlei nieuwlichters buiten het vak te houden. Onlangs nog is gebleken dat sekteleiders in ons land zich soms valselijk van de titel therapeut bedienen. Ook Bob Cools, voorzitter van de Vlaamse Vereniging van Klinische Psychologen, is voorstander van een streng gereglementeerde toegang tot het beroep. ‘Wij zouden psychotherapie graag erkend zien als een specialisatie van klinisch psychologen, orthopedagogen, seksuologen en van andere gezondheidszorgberoepen met een nog nader te bepalen academische basisopleiding’, zegt hij. ‘Laatst stootte ik via het internet nog op iemand die beweert met behulp van meditatieve technieken schizofrenie te kunnen genezen. In vijf sessies!’ Verontrustend is ook het stijgende aantal klachten over seksueel misbruik door zelfbenoemde psychotherapeuten.

Hoe smal of hoe breed maak je de toegang tot het beroep? Dat is de hamvraag in de discussie over het wettelijke statuut van de psychotherapeut. Komen alleen academische diploma’s in aanmerking (en dan alleen de geneeskundige opleidingen, of ook de humane wetenschappen)?

Of moeten daarentegen ook niet-universitair gediplomeerden, zoals sociale werkers en psychiatrisch verpleegkundigen, het vak kunnen blijven uitoefenen? En wat met al die particuliere opleidingen, waarvan sommige peperduur zijn?

Die vragen hebben ook een communautair kantje. In de vorige legislatuur is een dispuut ontstaan tussen de Vlamingen die psychotherapie als een gezondheidszorgberoep zien en samenwerking met een arts verplicht wilden maken, en de Franstaligen, die de psychotherapie als een afzonderlijke wereld beschouwen. Door dat verschil in visie is de discussie toen vastgelopen.

Franstaligen laten zich vooral door Frankrijk inspireren, waar de politiek bezig is de psychotherapie wettelijk te regelen. Uitgangspunt is dat psychotherapeuten onbeperkte autonomie krijgen, en dat ze zoveel mogelijk van het medische korps worden afgeschermd. Minister van Volksgezondheid Rudy Demotte (PS) heeft een wetsontwerp klaar dat aanleunt bij het Franse gezichtspunt.

In de grond is er dus sprake van een cultureel verschil. Voor Vlamingen vormen patiënten, met een duur woord, een biopsychosociaal geheel. Biologische, psychologische en sociale aspecten van de mens zijn niet los van elkaar te zien, en dus ook niet los van elkaar te behandelen. Franstaligen huldigen een meer cartesiaans mensbeeld: artsen krijgen het lichaam, psychewerkers de geest. Corveleyn: ‘Surrealistisch, als u het mij vraagt. Een chirurg moet behangen zijn met diploma’s, maar voor geestelijke verzorgers mag de controle op de opleiding vooral niet te strak.’

Ook psycholoog Bob Cools vindt het ontwerp-Demotte funest. ‘Het is een slechte tekst, die indruist tegen hedendaagse wetenschappelijke inzichten. Demotte wil een verouderd cartesiaans dualisme in de wet vastleggen. Psychotherapie zou immers een vak apart worden, en geen specialisme, zoals de Hoge Gezondheidsraad had geadviseerd.’

Het kan beter. Cools verwijst naar het wetsvoorstel van senator Lionel Vandenberghe (Spirit), die het probleem bij de wortel wil aanpakken, en door heel wat Vlaamse organisaties uit de geestelijke gezondheidssector en faculteiten psychologie en pedagogiek wordt gesteund.

De kans dat minister Demotte het haalt, is gering. Maar intussen gaat opnieuw veel kostbare tijd verloren.

KWALITEITSVOORWAARDEN

Jammer, want psychotherapie is een florissante markt, zowel qua vraag als qua aanbod. Alleen psychotherapie bij de psychiater wordt door het Riziv vergoed.

In alle andere gevallen, bij de ‘vrij gevestigde psychotherapeuten’, varieert de prijs tussen 10 en 110 euro per sessie. Hoe lang psychotherapie duurt, valt moeilijk te zeggen. Dat is afhankelijk van de aard van de problemen en van het soort therapie. Uit een onderzoek van het tijdschrift Test Gezondheid is naar voren gekomen dat Belgische psychotherapeuten gemiddeld 43 sessies per therapie spenderen. Meer dan de helft van de behandelingen duurt minder dan 30 sessies, een beperkt aantal duurt heel erg lang (12 procent van de behandelingen duurt meer dan 80 sessies). Psychoanalytische therapie duurt het langst, met 25 procent van de therapieën tussen 100 en 200 sessies.

De hoge kosten zijn voor patiënten vaak een reden om de behandeling vroegtijdig stop te zetten. Een spijtige zaak, aldus Test Gezondheid, want zo verhoogt de kans om te hervallen. Patiënten kunnen ook terecht in de gesubsidieerde Centra voor Geestelijke Gezondheidszorg, waar de prijs in verhouding staat tot het inkomen. Maar de wachtlijsten in die centra belopen nu al drie tot zes maanden. Tegelijkertijd sluiten grote multinationals in ons land contracten met individuele therapeuten om ervoor te zorgen dat hun werknemers in geval van psychisch ongemak onmiddellijk geholpen worden.

De grote ziekenfondsen beginnen in beperkte mate weliswaar te experimenteren met de vergoeding van psychotherapeutische behandeling. De Christelijke Mutualiteit (CM) staat op dat vlak het verst. Zo worden sinds begin dit jaar in alle provincies behalve Limburg en West-Vlaanderen een aantal sessies (maximaal zes) voor minderjarigen terugbetaald. Bijkomend voordeel voor de patiënt is dat de namens de CM optredende psychotherapeuten aan bepaalde kwaliteitsvoorwaarden moeten voldoen.