Ook ondernemingen kennen hun “Monicagates”. Wat doen zij eraan?
Hoe zou uw bedrijf reageren op een affaire à la Clinton-Lewinsky? Woordvoerders van grote Vlaamse ondernemingen begrijpen de vraag eerst niet. Concreter dus: wat doet uw bedrijf als de baas in zijn kantoor met de jonge telefoniste zit te stoeien?
Ondenkbaar is het niet. Een openlijke amourette met een exotische secretaresse kostte indertijd voorzitter Peter Van der Kluft van het Nederlandse Philips zijn kop.
En wat blijkt? De Vlaamse bedrijven tillen er zwaar aan als een chef met een ondergeschikte op het zijspoor bolt. Volvo in Gent oordeelde enkele jaren geleden dat een manager die een relatie had met zijn eigen secretaresse, niet goed kon functioneren. Het bed aan de macht, dat liep gegarandeerd verkeerd af. In overleg verliet de verliefde dame het autobedrijf. Toch was hier niet onoorbaars aan de hand: manager noch secretaresse waren gehuwd. Het is de regel in vele (Amerikaanse) multinationals: als twee mensen binnen het bedrijf een koppel vormen, moet een van hen ontslag nemen. Echtparen, samenwonenden of overspeligen, het maakt niets uit. Liefdesrelaties belemmeren de werkefficiëncy, punt uit.
Tegen ongewenst seksueel gedrag of intimiteiten heeft minister van Tewerkstelling en Arbeid en Gelijke Kansen Miet Smet (CVP) met haar koninklijk besluit van 1992 een dam opgeworpen. Maar uitgeroeid is het kwaad niet. Agressie van mannen op vrouwen en in veel mindere mate omgekeerd blijft voorkomen. In veertig procent van de gevallen vergrijpt de chef zich aan een ondergeschikte, en in alle gevallen handelt het om heteroseksuele contacten. Onderzoek van de Antwerpse Dienst Emancipatie stelde een rangorde vast: bovenaan staan dubbelzinnige opmerkingen, en in de verminderende frequentie glijdt het af naar gluren en lonken, handtastelijkheden, intieme contacten en psychische druk.
Alvast de grotere bedrijven in Vlaanderen hebben zich tegen de kwaal gewapend: met de bedrijfsarts, personeelschef of sociale assistente als vertrouwenspersoon voor de werkneemster met schrik. Op die manier hopen zij hun sociale relaties clean te houden, maar ook het bedrijf voor onterende publieke rechtszaken te behoeden.
ZONDER PARDON ONTSLAG
In de Verenigde Staten zit de angst er bij de ondernemingen nog meer in. Toen Paula Jones haar werkgever, gouverneur Bill Clinton van Arkansas, wegens seksuele intimidatie voor de rechtbank daagde – een zaak die zij overigens verloor maar die wel de deur openzette voor “Monicagate” – sloten honderdduizenden ondernemingen verzekeringspolissen af. Kwestie van zich in te dekken voor het geval vrouwen niet alleen de dader van het ongewenst seksueel gedrag, maar ook de verantwoordelijke werkgever zouden aanspreken. Er lopen nogal wat van die processen in de States.
Seksueel gedrag op het werk is echter niet altijd ongewenst. Waar mensen samen zijn, gebeuren zo’n dingen. Waarom zouden kantoor en fabriek daar immuun voor blijven? Clinton met Monica Lewinsky in de Oval Room, op de werkplaats dus? “Het komt zelden voor, tenzij de directie er geen weet van heeft. Maar wij kenden wel gevallen van seks in de fabriek”, meldt Volvo-man Guido De Vilder. En? “De regel is: zonder pardon ontslag. Maar zeer discreet.”
Ook bij Barco in Kortrijk staat er ontslag op liefde binnen het bedrijf. “Kunt u zich voorstellen dat wij dát tolereren?” vraagt Donald Defoort, vice-president human resources bijna verontwaardigd. Directeur HR Reggy-Charles Degen van Mobistar liet seks zelfs niet door het arbeidsreglement verbieden, omdat dit de indruk zou kunnen wekken dat zoiets ongelooflijks ook écht zou voorvallen. Hetzelfde liedje bij ASLK, Alcatel Bell, Interbrew en anderen. Ze brengen er geen gram begrip voor op. Men komt naar het werk om te werken. Einde verhaal.
Afgezien daarvan springen de bedrijven uitermate omzichtig om met de relaties tussen hun mannelijke en vrouwelijke medewerkers. “Wij respecteren ieders vrijheid, tenzij de efficiënty van de dienst in het gedrang komt”, zegt Piet Van Speybroeck van Alcatel Bell. En dat geeft de algemene sfeer op de human resources-directies aan.
Want: personeelsleden zijn ook maar mensen. Een groep als Barco, met 4.500 werknemers, kan onmogelijk ontsnappen aan huwelijken onder collega’s en hun voorafgaandelijke verliefdheden op het werk. Ook bij Volvo geven ze toe dat ze geen amourettes kunnen uitsluiten. En bij de ABN Amro-bank in Brussel zijn de “bankstellen” niet op de vingers van één hand te tellen.
VERLIEFDEN WORDEN OVERGEPLAATST
Net als de meeste andere personeelsverantwoordelijken houdt Donald Defoort er niet van dat gehuwden op dezelfde plaats samenwerken. ’s Ochtends en ’s avonds partners en overdag collega’s, het is geen gemakkelijke toestand. Barco lost dat op met overplaatsingen, de mensen in het bedrijf weten dat. Het hightechbedrijf volgt trouwens dezelfde stappen wanneer vader en zoon of familieleden toevallig in één ploeg samenkomen.
Lode Nys, HR-manager van ABN Amro, zou niet bepaald applaudiseren mocht een afdelingschef aan de zwier gaan met een stagiaire. Het hangt een beetje van de omstandigheden af, maar een definitieve vertrouwensbreuk is toch nooit ver weg.
Voor dat soort situaties leggen ondernemingen nooit vaste interne regels op. Zelfs Mobistar niet, waar elke medewerker bij indiensttreding een business ethic charter en een equal opportunity charter ondertekent. Maar in geen geval duldt personeelsmanager Degen dat iemand in zijn relaties zijn macht gebruikt. Hoewel hij de persoonlijke vrijheid van zijn medewerkers hoog inschat, wil hij alleszins ingelicht worden wanneer een baas met een medewerkster uit zijn team begint te scharrelen. Dat beïnvloedt het werk altijd. Naar andere verhoudingen hengelt hij niet.
Vrijwillige liefdesrelaties vormen voor Gilbert Van Laethem, de directeur human resources van de ASLK, geen probleem, zolang ze de werkzaamheden niet afremmen en het lokaal sociaal netwerk niet verstoren. Verhoudingen tussen een chef en een ondergeschikte liggen moeilijker: er kan bevoordeling optreden en hoe kan de chef zijn favoriete medewerkster nog professioneel evalueren?
Ook Barco vreest in dat geval voor ondermijning van het gezag, al heeft Defoort ervaren dat zo’n relaties niet lang duren en zich bijna vanzelf oplossen via ontslag of privé-regelingen.
Viviane Huybrecht van KBC zit met nog een ander potentieel probleem. Wat als een lokale kantoordirecteur zich begeeft aan een cliënt, de vrouw van de beenhouwer bijvoorbeeld? In deze amourette staat de naam en de faam van de bank op het spel. Die zit dan wel echt met een delicaat dossier opgezadeld.
Guido Despiegelaere
