In Europa lijken enkelen bereid de zeeslag bij Lepanto over te doen om de Turken buiten de grenzen te houden. Want ook al is de Turkse toetreding tot de Europese Unie in het snelste scenario pas voorzien in 2014, toch bereiken de politieke gemoederen nu al het kookpunt.

Later deze week beslissen de Europese staatshoofden en regeringsleiders of van start kan worden gegaan met de onderhandelingen over het Turkse lidmaatschap. Daarom worden de strijdbijlen nog wat bijgeslepen.

Niet alleen de rechts-populistische partijen, ook de traditionele liberale en christen-democratische partijen reageren vijandig. Bij ons sprak de CD&V-Kamerfractie zich bij monde van aanvoerder Pieter De Crem uit voor een samenwerkingsakkoord met de Turken, maar van hun toetreding tot de Unie kan voor de Vlaamse christen-democraten geen sprake zijn.

Het Vlaams Belang brouwt van de Turkse kwestie electorale brandstof voor de verkiezingscampagne van 2006. Voor de extreem-rechtse partij is de slogan Europa aan de Europeanen een welgekomen variant op die van Eigen volk eerst.

Guy Verhofstadt sprak zich met zijn regering uit voor de aanvatting van de onderhandelingen met de Turken, en liep daarmee gevaarlijk ver vooruit op zijn liberale achterban.

Het is in de rest van Europa niet anders. In Frankrijk wijst haast driekwart van de bevolking de Turkse toetreding af. In Duitsland herinneren ze zich de uitspraak van Helmut Kohl dat Europa ophoudt achter de gotische kathedralen.

De oppositie is nog het sterkst in Oost-Europa, vooral in de Balkan waar elke donderbus waarmee ooit op Turken werd geschoten als een patriottisch memento op het dorpsplein prijkt.

De Franse oud-president Valéry Giscard d’Estaing, voorzitter van de Conventie die het ontwerp van Europese Grondwet neerschreef, zette met een recente vrije tribune in de Financial Times het Europese verzet tegen het Turkse lidmaatschap op scherp.

Giscard vreest dat de Turkse toetreding het Europese project wezenlijk zal veranderen en zelfs het einde van de Unie zal inluiden. Geografisch noch cultureel hoort Turkije volgens hem bij Europa. De Turken hebben geen deel aan de Griekse en Romeinse erfenis, ook niet aan de creatieve kracht van de Renaissance en zeker niet aan het gedachtegoed van de Verlichting. Bovendien, onderstreept Giscard, is de nieuwe Europese Grondwet niet voorzien op de aansluiting van een land als Turkije (met ruim 70 miljoen inwoners) en zeker niet op een Unie die zich uitstrekt van de Atlantische Oceaan tot diep in Azië, tot aan de grenzen van Syrië, Irak en Iran.

Giscards medestanders wijzen er ook op dat de levensstandaard van de gemiddelde Turk niet eens vergelijkbaar is met die van de net toegetreden Oost-Europeanen, laat staan dat hij in de buurt zou komen van die in de kernlanden van de Unie.

De Turken hebben intussen wel begrepen dat het hier niet langer gaat om humanistische tradities, economische cijfers of mensenrechten – waaraan Europa zich in het verleden voor haar handelsbetrekkingen nooit veel gelegen liet. Zij weten dat alles draait rond wat de Nederlander Hans van Mierlo ‘het verzwegen argument’ noemde: Turkije is als grote moslimnatie niet welkom in de Unie.

Maar de Turken, die al veertig jaar in de wachtkamer verblijven, zijn vastbesloten zich niet langer te laten afschepen. Het blad Prospect citeerde onlangs de populaire Turkse schrijver Orhan Pamuk, auteur van Het huis van de stilte: ‘De hoop deel uit te maken van de Europese Unie kan een land veranderen. Wij zijn volop aan het muteren: we laten onze identiteit achter ons en stappen uit onze bemodderde schoenen.’

Giscard d’Estaing en anderen in Europa leveren een achterhoedegevecht. Ondanks het gedweep met een Europese identiteit, die tot nog toe door niemand precies werd omschreven, is de Europese Unie in een nieuwe logica verzeild. Om te blijven groeien, moet zij net als elke andere grote handelszone uitbreiden naar nieuwe markten. De Europese beslissing om de Turken in huis te halen, lijkt daarom onvermijdelijk.

Een van de gewonden tijdens de zeeslag bij Lepanto was Cervantes, de geestelijke vader van Don Quichot, de held die tegen windmolens vocht.

rik van cauwelaert

Het verzwegen argument: de moslimnatie Turkije is niet welkom in Europa.