Legendarische missiebisschop wordt honderd

JAN VAN CAUWELAERT Een verdacht vooruitstrevend missionaris.
Walter Pauli

Jan Van Cauwelaert, ooit ‘missiebisschop’ van het Congolese Inongo en ijverig deelnemer aan het Tweede Vaticaans Concilie, viert zaterdag zijn honderdste verjaardag.

Jan Van Cauwelaert was het zesde kind van de legendarische christendemocratische politicus Frans Van Cauwelaert. Omdat de zuigeling op paasdag werd gedoopt, werd hij thuis gepresenteerd in een… reusachtig chocoladen paasei. Dat staat in Missie Vandaag, een bundel opstellen die de eeuweling aangeboden krijgt. Het was een excentriek begin van een ongewoon leven.

Van Cauwelaert wist al jong dat hij missionaris wilde worden bij de scheu-tisten. En voor hij één stap in Afrika had gezet, besefte hij al met grote stelligheid dat missionarissen niet de taak hebben ‘zo veel mogelijk heidenen te dopen’. Toch liet zijn orde hem een typische scheutistenloopbaan doorlopen: hij gaf les in scholen van zijn orde, in Congo en in België, en als ‘père voyageur‘ doorkruiste hij per fiets de Afrikaanse brousse. Hij leerde er de Congolezen kennen, hun taal en hun cultuur. Het overtuigde hem van de noodzaak van ‘interculturatie’: het door Rome met zo veel argwaan bekeken inzicht dat de katholieke leer in niet-westerse landen moet wortelen in lokale tradities. In een tijd dat Latijn nog de verplichte liturgische taal was, gold dat als verdacht vooruitstrevend.

Toch werd Jan Van Cauwelaert al voor zijn 40e verjaardag bisschop van Inongo: een gebied drie keer zo groot als België. Zijn eerste sermoen hield hij al in het Lingala. In een radio-interview zei hij: ‘Ik ben de eerste bisschop van Inongo, en hoop er de laatste blanke bisschop te zijn.’ Dat hoorden koloniale kringen niet graag. Toch maakte hij al in 1967 spontaan plaats voor een Congolese opvolger. ‘Andere (Belgische, nvdr) bisschoppen gingen in principe akkoord, maar waren toch van mening dat men niet te rap mocht zijn.’ Het maakt Jan Van Cauwelaert tot een van de markantere figuren uit de Belgische missie-geschiedenis.

Jan Van Cauwelaert was een enthousiast deelnemer aan het Tweede Vaticaans Concilie (1962-1965), waarmee paus Johannes XXIII een nieuwe wind van openheid door de kerk wilde doen waaien. Later speet het Van Cauwelaert zeer dat Rome de besluiten van het concilie zelf boycotte. ‘Algauw was het weer die oude trend: alle heil kwam van Rome, in Rome wilde men de macht behouden. Dat is net waar de concilievaders van af wilden.’

Hoewel hij vaak kritiek had op het Vaticaan bleef hij trouw aan zijn kerk. En het doet Jan Van Cauwelaert deugd dat hij oud genoeg is geworden om nog een paus ‘van zijn hart’ te kennen: ‘De nieuwe – paus Franciscus – zal voortzetten wat die eerste – Johannes XXIII – begonnen is.’

Walter Pauli

Op zijn 40e werd hij bisschop van Inongo: een gebied drie keer zo groot als België.

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content