Het Europees Parlement draait op volle toeren nu de Commissie van Jean-Claude Juncker moet worden goedgekeurd. Een opvallende naam ontbreekt daarbij: de Fin Olli Rehn, tot voor kort het gezicht van het strakke economische beleid en gesel van de Belgische begroting. ‘België moet de solide lijn doortrekken.’
Hij heeft jaren ervaring in de Europese Commissie, eerst als eurocommissaris voor Uitbreiding, daarna voor Economische en Monetaire Zaken. Maar in juli 2014 was het verhaal uit voor de Fin Olli Rehn: hij moest plaatsmaken voor zijn landgenoot en voormalig premier Jyrki Katainen. De scherpslijper van de Europese begrotingen, die ook de Belgische door de mangel haalde, begint een nieuw leven in het Europees Parlement.
Meneer Rehn, de nieuwe Belgische regering vraagt de Europese Commissie om twee jaar uitstel voor een begroting in evenwicht: 2018 in plaats van het afgesproken 2016. Wat zou u antwoorden als u nog commissaris was?
OLLIREHN: Kijk, landen zoals Ierland en Spanje hebben snel noodzakelijke economische hervormingen doorgevoerd. Dat heeft geleid tot een herstel van de competitiviteit en een groei van de economie. Let op: ik zeg niet dat die twee landen nu een happy state of affairs kennen, maar ze groeien tenminste, en dat op een duurzame basis. Italië en Frankrijk aan de andere kant stellen de noodzakelijke hervormingen alsmaar uit. Als hoge tekorten en hoge schuldgraden garant zouden staan voor economische groei, dan zouden die twee landen de Europese kampioenen moeten zijn. Maar dat is niet het geval, integendeel. Landen die hervormen, gaan vooruit. Landen die hervormingen uitstellen niet. België heeft de voorbije jaren zijn overheids-financiën gestabiliseerd. Het moet die solide lijn nu doortrekken. Het uitstellen van een noodzakelijke beslissing zal geen positief effect hebben op de economische ontwikkeling en de werkgelegenheid.
U werd in ons land vooral bekend als commissaris voor Economische en Monetaire Zaken in de ploeg van José Manuel Barroso. De toenmalige Belgische minister Paul Magnette (PS) maakte zich in 2012 boos op u in een kranteninterview. ‘Wie kent Olli Rehn?’ sneerde hij. Hij had het niet zo begrepen op uw bemoeienissen met de nationale begrotingspolitiek.
REHN: Ik herinner me dat nog goed. (lacht) Paul Magnette was op dat moment oppositie aan het voeren tegen ons beleid van duurzame overheidsfinanciën. Hij had ook een punt. De Europese constructie ís zeer complex. Maar de Europese Commissie was wel degelijk gelegitimeerd om te doen wat ze deed. De Belgische regering heeft het Sixpack goedgekeurd, het pakket maatregelen dat de Commissie economisch en monetair meer macht en bevoegdheden geeft, bijvoorbeeld inzake controle op nationale begrotingen. Ook het Europees Parlement heeft dat goedgekeurd. Maar die besluitvorming is onvoldoende zichtbaar voor het volk. Daar moeten we aan werken. Het is heel gemakkelijk voor tegenstanders om dat in hun voordeel te gebruiken, jammer genoeg. Dat is wat Paul Magnette, maar hij niet alleen, gedaan heeft.
Als politici op nationaal niveau moeilijke beslissingen moeten nemen, dan is Europa een dankbare zondebok.
REHN:(knikt) Als de nationale leiders zo doorgaan, dan zullen de fundamenten van de Europese Unie afbrokkelen. En de legitimiteit. Nationale leiders moeten consequent zijn. Wat ze in Brussel zeggen, moeten ze ook in eigen land verkondigen.
Paul Magnette kreeg wel bijval van ge-renommeerde economen toen hij de te rigide economische aanpak van de Europese Commissie hekelde. De Amerikaan Paul Krugman sprak zelfs van een ‘Rehn of terror’. Lag de nadruk niet te veel op soberheid en te weinig op investeren?
REHN: Nee. Wij hadden weinig alternatieven toen de schuldencrisis in 2010 uitbrak. Landen zoals België en Italië worstelden met heel hoge financieringskosten. Griekenland, Ierland en Portugal verloren zelfs de toegang tot marktfinanciering. Als je een begrotingstekort hebt van 7 procent van het bbp, dan moet je in de eerste plaats je geloofwaardigheid herstellen en het vertrouwen van de markten terugwinnen. Dat betekent: het tekort terugdringen. Toen dat eenmaal gelukt was en het Sixpack van start ging in 2012, heeft de Commissie haar focus verlegd van nominale doeleinden naar structurele duurzaamheid van overheidsfinanciën. Resultaat: de tekorten zijn gezakt naar 2 à 3 procent en de publieke schuldenberg is gestabiliseerd rond de 90 procent – nog altijd heel veel. En de economie van de eurozone is sinds het voorjaar van 2013 weer lichtjes aan het groeien. Ik ben het ermee eens dat we moeten investeren, maar dat mag niet ten koste gaan van duurzame overheidsfinanciën. De teugels mogen niet losgelaten worden.
Dat strikte beleid heeft wel mee de hoge werkloosheid en de daarmee gepaard gaande sociale drama’s veroorzaakt.
REHN: Nee, dat is niet de belangrijkste verklaring. De financiële crisis is de oorzaak van de hoge werkloosheid. Europa is niet verantwoordelijk voor de crisis. Het zijn de lidstaten zelf die jarenlang de onevenwichtigheden op macro-economisch niveau hebben opgestapeld, zoals de torenhoge schulden. De negatieve effecten daarvan kunnen niet in één klap weggewerkt worden. Ik zeg niet dat het beleid van de Commissie altijd perfect was, maar dat Griekenland de massale belastingontduiking niet aanpakte, kun je Europa niet verwijten.
Over naar de vorming van de nieuwe Europese Commissie. Wat moet de prioriteit zijn van Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker?
REHN: Duurzame groei en nieuwe banen. Het herstel van de economie voortzetten. Maar het deflatiespook loert om de hoek. Dat vraagt allemaal om een nog betere coördinatie van het fiscale en economische beleid. Een tweede uitdaging is de aanpak van de crisis in Oekraïne en de relatie met Rusland. Europa zal eensgezind moeten optreden.
U bent in juli afgetreden als eurocommissaris om in het Europees Parlement te gaan zitten, in de ALDE-fractie van Guy Verhofstadt. Voelt dat niet als een stap terug? Uw voormalige collega Karel De Gucht (Open VLD) is ook verkozen, maar past voor het Parlement.
REHN: Ik zie dat niet als een stap terug. Ik wil blijven investeren in democratische besluitvorming. Het Parlement is de goede plek om dat te doen.
Wat is uw persoonlijke ideaal: een Verenigde Staten van Europa, zoals Guy Verhofstadt wenst, of een Europa dat voornamelijk een eenheidsmarkt en vrijhandelszone is, zoals de Nederlandse liberaal Frits Bolkestein wenst?
REHN: Ik ben een functionalist, misschien wel de laatste in Europa. Eerst de functie, dan de vorm. Ik geloof dat Europa groot moet zijn in grote dingen, en klein in kleine dingen. Europa moet sterk zijn als het gaat om vrede en veiligheid, buitenlands beleid en macro-economische vraagstukken. Europa moet zich niet bezighouden met kleine dingen die de mensen irriteren, zoals de vorm van een komkommer. En dat zijn er nog veel te veel.
Ik geloof niet dat je Europa kunt kopiëren naar het beeld van Amerika. Je kunt op de Europese Unie geen klassiek natieconcept toepassen. Europa is een soort op zich. Europa bevat bijvoorbeeld in tegenstelling tot Amerika een mozaïek aan politieke culturen en talen.
Hoe is uw relatie met Guy Verhofstadt vandaag? U bent in het voorjaar ten voordele van hem uit de race gestapt om de liberale frontman te worden voor het voorzitterschap van de Commissie. Hebt u nog geen spijt?
REHN: Nee. Guy is een formidabel campagnebeest, we hebben goed samengewerkt. Onze relatie is zeer goed. Ik had natuurlijk gehoopt op meer zetels voor onze fractie. Maar het verlies in landen als Duitsland en Groot-Brittannië is te wijten aan de nationale politieke verhoudingen.
Om af te sluiten: wat vindt u van de aanwijzing van Donald Tusk als opvolger van Herman Van Rompuy aan het hoofd van de Europese Raad?
REHN: Dat is een belangrijk signaal tegenover Polen en de andere landen in Oost-Europa. Polen was dé testcase voor de uitbreiding van de Unie. Dat het land het economisch en politiek goed doet, bewijst dat de uitbreiding geslaagd is. De aanwijzing van Tusk is het symbool daarvan. Het is ook een man met veel ervaring. Ik wens hem alle succes toe.
DOOR PAUL COBBAERT
