België heeft in de wereld een bijzonder slechte reputatie wat racisme betreft, zo blijkt uit het mensenrechtenrapport van de Verenigde Naties over ons land. Het wordt moeilijk om alle aanbevelingen tegen 2016 na te komen, vreest Kamerlid Bruno Tuybens.
De Universal Periodic Review (UPR) van de Mensenrechtenraad van de Verenigde Naties in Genève blijft een even merkwaardige als interessante procedure: om de beurt wordt een lidstaat door alle andere VN-leden gescreend inzake mensenrechten. Groot of klein, arm of rijk, democratisch of autoritair: elke lidstaat die wil, mag mee beoordelen. Zij het dat het uiteindelijke rapport niet afdwingbaar is: het onderzochte land maakt zelf uit welke aanbevelingen het ter harte neemt en welke niet.
Voor België begon de UPR-procedure in 2011. Daarbij moest toenmalig minister van Buitenlandse Zaken Steven Vanackere (CD&V) een paar keer op zijn tanden bijten, zeker als notoire schenders van de mensenrechten zoals Afghanistan, Iran of Oez- bekistan hem de les kwamen lezen over de ‘deplorabele toestand’ in dit land. Maar iedere onderzochte lidstaat engageert zich ertoe binnen de vier jaar iets te doen met de aanvaarde opmerkingen. Voor België loopt die termijn eind 2015 af.
Binnen de meerderheid werpt Bruno Tuybens (SP.A) zich op als de waakhond van de eigen regering. Voor hij in de politiek stapte, was Tuybens voorzitter van Amnesty International Vlaanderen en lid van het internationale hoofdbestuur van Amnesty. Deze procedure van de VN-mensenrechtenraad ligt hem na aan het hart: ‘Het is de meest gezaghebbende mensenrechtenmonitor die er bestaat. Zelfs grootmachten als de VS of Rusland kunnen die niet zomaar negeren.’ Al wil dat inderdaad niet zeggen dat de deelnemende landen voetstoots alle opmerkingen aannemen. Tuybens: ‘Heel wat landen verwerpen opmerkingen waaraan ze niet willen of kunnen voldoen. De VS kunnen bijvoorbeeld onmogelijk ingaan op de steeds terugkerende vragen over de doodstraf, omdat dit geen bevoegdheid is van Washington maar van de afzonderlijke staten.’
In het geval van België maakten 45 landen gebruik van hun beoordelingsrecht. Daarbij waren een aantal lidstaten met een nagenoeg smetteloze reputatie, zoals Noorwegen, Zweden, Australië of Nederland. Hun aanbevelingen werden door de Belgische diplomatie zorgvuldig behandeld, net als die van de (machtige en dus invloedrijke) G12-landen die de moeite namen om zich over België te buigen: met op kop de Verenigde Staten en Rusland. Verder waren er nogal wat EU-lidstaten bij deze evaluatie betrokken, alsook opvallend veel ‘regionale grootmachten’ die helaas zelf vaak mensenrechten schenden, zoals Indonesië, Zuid-Afrika, Pakistan, Turkije of Nigeria. Ten slotte deed er een plejade aan derdewereldlanden mee en werd ook een aantal belangrijke ngo’s om hun mening gevraagd.
Wat leert het mensenrechtenrapport over België ons nu? Dat diplomaten de internationale pers lezen en de opmerkingen over België dus gekleurd zijn door wat de media brachten. Zo zindert de zaak-Dutroux nog altijd na: van over de hele wereld kwamen er talloze opmerkingen over kinderporno en kinderhandel. Ook wierpen de sensibiliseringsacties van allerlei vrouwengroeperingen hun vruchten af: gelijke rechten staan hoog op de internationale prioriteitenlijst.
Ook de rapporten van allerlei mensenrechtenorganisaties hebben ertoe geleid dat België een barslechte reputatie heeft op het vlak van racisme – en de ontoereikende politieke en juridische bestrijding ervan. Niet weinig staten veroordelen zelfs uitdrukkelijk het ‘racistisch politiegeweld’. En anders dan het beeld dat leeft bij een deel van de Belgische publieke opinie – ‘asielzoekers mogen hier op hotel’ – weten ze in Afrika, Azië en Oost-Europa wel zeker dat ons land niet zachtaardig omspringt met zijn vluchtelingen. Ten slotte is er veel verontwaardiging, niet het minst bij de meest geciviliseerde landen, over de mens-onterende toestanden in de overbevolkte Belgische gevangenissen.
Op 88 aanbevelingen wilde België ingaan, 23 andere werden resoluut afgewezen. De lectuur van het rapport is bijzonder boeiend: soms gaat het schaamrood naar de oren, soms is er een verrassende opmerking van landen waarvan je het niet verwacht.
Nogal wat landen drongen er ook sterk op aan dat België eindelijk een aantal internationale verdragen zou ratificeren, zoals het Optioneel Protocol bij het VN-verdrag tegen Martelingen. Op de meeste van die vragen ging België positief in. Maar de ratificatie van het communautair zo gevoelige Europese Handvest voor Regionale Talen of Talen van Minderheden kon niet worden beloofd.
Ten slotte was er een recordaantal van vijftien lidstaten die België op de vingers tikten omdat er nog altijd geen onafhankelijk Mensenrechtencentrum is. Tuybens: ‘Vandaar ook dat de oprichting ervan in het regeerakkoord van Di Rupo kwam: ons land kon het gewoon niet maken om die verzamelde klacht zomaar te negeren. Helaas voel ik niet dat de regering er nog werk wil van maken… Ik heb nu maar zelf een wetsvoorstel ingediend, in de hoop dat we voor het einde van de legislatuur toch een embryonale structuur zullen hebben opgericht en we tegen 2015 tegemoetkomen aan wat toch de meest nadrukkelijk gestelde vraag was. In het andere geval zitten we in de situatie waarin een aantal meerderheidspartijen een punt van het regeerakkoord gewoon weigeren uit te voeren.’ Van de regeringspartijen tekenden CDH en MR het wetsvoorstel mee, PS, CD&V en Open VLD wachten af.
Een cynicus zal zich afvragen: een mensenrechtencentrum, hoe prioritair is dat voor de veelgeplaagde regering-Di Rupo I, zeker als de vraag niet opborrelt bij het eigen electoraat maar het gevolg is van een niet-afdwingbare VN-enquête? Maar vrijblijvend is de UPR-procedure natuurlijk niet. Tuybens: ‘Minister van Buitenlandse Zaken Didier Reynders vertelde me dat hij bij zijn laatste bezoek aan zijn Russische collega Sergei Lavrov vragen stelde over de steeds fellere Russische houding tegenover ngo’s en discriminatie van holebi’s. Waarop Lavrov de UPR-lijst erbij pakte en droogweg alle aanbevelingen over België hardop voorlas. Het is meer dan louter in het eigenbelang van België om zo veel mogelijk van die kritieken weg te werken.’
Alle informatie staat op de website www.geneva2016.
DOOR WALTER PAULI
Er is veel verontwaardiging over de mensonterende toestanden in de overbevolkte Belgische gevangenissen.
