De ‘gematigd islamistische partij’ AKP heeft zo’n ruime overwinning behaald in de Turkse verkiezingen dat ze alleen zal moeten regeren.
Met 363 van de 550 zetels in het parlement heeft de partij van Recep Tayyip Erdogan (Partij voor Gerechtigheid en Ontwikkeling) voor de eerste keer in de Turkse geschiedenis zo massaal gewonnen dat ze alleen zal moeten regeren. De enige andere partij in het parlement is, met 178 zetels, de CHP (Republikeinse Volkspartij) van Deniz Baykal – Europa had eigenlijk gehoopt dat die met de AKP een coalitieregering gevormd zou hebben. Alle andere partijen zijn gesneuveld op de kiesdrempel van tien procent, ook de ‘gevestigde waarden’ van de Turkse politiek. De AKP zal dus moeten regeren, met zijn partijleider die wegens een veroordeling voor ‘islamisme’ (met het voorlezen van een gedicht als ‘bewijs’) niet eens premier kan worden tot de grondwet in die zin aangepast is. En de CHP zal oppositie moeten spelen.
De vraag is dan of dat wel zal gaan. Niet of de Turkse kiezers zich vergist hebben. Met de erfenis die ze op hun bord hadden van de afgelopen decennia konden ze dat ook moeilijk. Het Turkse pond is in waarde gehalveerd in een jaar tijd, de economie was in vrije val ondanks de bemoeienissen van het IMF, en is dat nog steeds, het bankwezen en de politiek werken in een lichtgevende gloed van corruptie en de vorige premier, Bülent Ecevit, was te oud en te ziek om nog voort te regeren. De interne oorlog tegen de Koerden waarover men niet meer spreekt, heeft meer dan 30.000 mensenlevens gekost. Uiteindelijk zijn de enige helden van dit aanslepende failliet die de Turken er deze keer níét hebben uitgeschopt, hun stel oude generaals, die zichzelf benoemd hebben als beschermers van de ‘kemalistische republiek’, en die dus niet weggestemd kunnen worden.
En daar zit de fout in het prentje. De militairen, die de échte macht hebben, hebben al eerder voorgangers van de APK laten verbieden en ontbinden. En Erdogans vroegere mentor, Necmettin Erbakan, ook verkozen en premier, hebben ze laten afzetten wegens islamisme. Zullen ze dat nu weer doen? Men moet hopen van niet, want met Turkije is het nu zo erg gesteld dat de AKP, zelfs na het afzweren van zijn fundamentalisme nog steeds een afgrijselijk conservatieve partij, en de nieuwbakken ‘sociaal-democraten’ van de CHP nog de enige ietwat toonbare formaties zijn die het land rijk is.
Hoe islamistisch is de ex-islamist Recep Tayyip Erdogan? Hij was burgemeester van Istanbul, verbood er de alcohol in de restaurants, en is er nog steeds populair. Hij zegt een ‘gewone moslim’ geworden te zijn, en zijn radicale gedachten verlaten te hebben toen de partij van Erbakan verboden werd. Hij zou bier in zijn ijskast hebben staan. In zijn partijkantoren werken vrouwen zonder hoofddoek. Maar vooral: hij heeft zich pro-Europees opgesteld, en hoewel Turkije een oude geschiedenis en een moeilijke grens gemeen heeft met Irak, zou hij toch de VS niet te zeer in de weg willen staan als die tegen Saddam Hoessein ten oorlog wil trekken. Gematigde moslims – en de Turkse variant op de islam heeft de reputatie traditioneel de gematigdheid zelve te zijn – beweren dat een bedaard islamitisch regime de moderniteit, de vooruitgang, de tolerantie voor andere overtuigingen, en zelfs de kemalistische laïciteit niet in de weg hoeft te staan. Alleen is dat nog nergens het geval geweest. Zij kunnen nu in reuzengroot Turkije, een laboratorium op de wip tussen Europa en Azië, laten zien dat dit niet louter vrome wensen zijn.
Ondertussen moet de Europese Unie volgende maand wel een beslissing nemen over Turkije en zijn lidmaatschap van de Unie. Men zal uitkijken naar het kunststukje waarmee ze de hete aardappel ook dit keer weer door zal schuiven.
Sus van Elzen
