Op 1 maart moet de Europese defensie van start gaan. Er komen drie nieuwe, zij het tussentijdse, comités. Een embryonale Europese militaire staf kan dan aan de slag.
Jacques Delors had iets met vervaldata. Als voorzitter van de Europese Commissie probeerde hij – niet zelden tot irritatie van de regeringsleiders – aan elke beslissing een tijdschema te koppelen. Het was een probaat middel om vaart te krijgen in de Europese integratie. Zo forceerde hij de eenheidsmarkt en effende hij de weg voor de muntunie. Hoewel Delors al vijf jaar voorzitter af is, wordt de methode-Delors nog regelmatig toegepast. Onder meer in Helsinki, wanneer het ging over de Europese defensie-identiteit.
Tegen het jaar 2003 moet de snelle Europese interventiemacht van circa 50.000 manschappen een feit zijn. Omdat enkele regeringsleiders vreesden dat die verre datum de dadendrang niet ten goede zou komen, werd de methode-Delors verfijnd en kwamen er tussentijdse vervaldata. Op 1 maart van dit jaar moeten drie nieuwe comités van start gaan die de interventiemacht tijdig op de sporen moeten zetten. Voor premier Guy Verhofstadt (VLD) was die strikte timing een overduidelijk bewijs dat het de regeringsleiders menens was met het Europese leger.
In eerste instantie komt er een permanent comité voor politieke en veiligheidsvraagstukken met daarin topdiplomaten van de respectieve lidstaten. Vervolgens gaat op 1 maart een militair comité van start waarin de chefs van de nationale generale staven zitting hebben. Ten slotte wordt een militaire staf opgericht die voor de strategische planning en de concrete uitvoering verantwoordelijk wordt. Al dat leuks komt onder de leiding van de Hoge Vertegenwoordiger Javier Solana.
Alle lidstaten zullen met argusogen toekijken hoe de Unie haar eerste stappen zet op militair terrein. In Helsinki bleek immers dat niet iedereen in de Europese raad op dezelfde golflengte zat. Voor de Franse president Jacques Chirac en premier Verhofstadt is de snelle interventiemacht slechts de aanzet tot een volwaardig Europees leger. Tony Blair en de Scandinavische landen zijn daar evenwel niet voor gewonnen. De nieuwe comités en Solana zullen bijgevolg moeten schipperen om de nationale belangen en de grote ego’s van de regeringsleiders niet te bruuskeren.
En er is meer. Hoewel de chefs al maanden over de Europese defensie-identiteit praten, zijn ze er niet uit of het initiatief wel met het Europees verdrag strookt. Het valt niet uit te sluiten dat voor de nieuwe structuren en voor de snelle interventiemacht een voorafgaande verdragswijziging nodig is.
In de VS heerst nogal wat twijfel over de militaire ambities van de Unie en haar autonome strijdmacht. Hoge Amerikaanse militaire kringen dringen erop aan dat de NAVO “the right of first refusal” krijgt. In dat geval zou Europa pas na een weigering van de NAVO een humanitaire actie op gang kunnen brengen.
Het is niet het enige wrijvingspunt tussen de EU en de VS. In juni beslist president Bill Clinton of hij geld vrijmaakt voor een National Missile Defense (NMD) of anti-rakettenschild. Het gaat hier om een afgeslankte versie van Ronald Reagans Star Wars uit 1983. Sinds enige tijd zijn ook de Democraten ervoor gewonnen en minister van Defensie William Cohen wil er de volgende vijf jaar circa 260 miljard frank voor uittrekken. In Europa kan het NMD op weinig steun rekenen en zelfs Blair, de trouwste Amerikaanse bondgenoot, liet al terughoudendheid blijken. Als de VS zich achter een rakettenschild verschansen, vervalt het NAVO-principe van het gedeelde risico. Bovendien stelt zo’n schild het ABM-verdrag van 1972 ter discussie en daarop zijn alle andere verdragen tussen de VS en Rusland gebaseerd. Er dreigt dan een nieuwe wapenwedloop. Tot dusver reageerde Europa voorzichtig op de Amerikaanse plannen die de hele NAVO-filosofie overhoop kunnen halen. Of dat vanaf 1 maart verandert en de Unie in militaire zaken met meer lef zal praten, is nog maar de vraag.
P.G.
