Tweehonderd vijftig miljoen jaar zwemmen er al steuren in de aardse wateren. Samen met de krokodillen overleefden zij onder meer de dinosauriërs en de elementen die tot het uitsterven van de reuzenreptielen leidden.

Steuren bleken zo goed aan hun leefmilieu aangepast dat ze miljoenen jaren lang hetzelfde bleven. Ze kunnen echt als levende fossielen worden beschouwd. Honderdduizend jaar geleden dook er echter een factor op waar ze uiteindelijk niet tegen bestand waren: de moderne mens.

Steuren zijn grote vissen met vlees dat wat naar tonijn smaakt. Maar ze staan vooral bekend om hun eitjes die als delicatesse verkocht raakten: kaviaar. Steureneitjes worden wel eens ‘zwart goud’ genoemd, zo’n exclusief product zijn ze geworden.

De gevolgen voor de steur waren catastrofaal. Overbevissing gaf een enorme klap aan de populatie. Gekoppeld aan watervervuiling en structurele ingrepen zoals de bouw van dammen die de migratie van de vissen hinderden, dreef de vangst de steur in de vernieling. Hij raakte meegesleurd in een spiraal van aanslagen. Omdat hij zeldzaam werd, steeg zijn marktwaarde, zodat stropers nog intenser op de overblijvende vissen gingen jagen. De steur is nu met uitsterven bedreigd.

Toch blijft de markt voor kaviaar bestaan. De rijkelui die zich de luxe van kaviaar kunnen veroorloven, laten zich zelden afleiden door banale beslommeringen als het verdwijnen van een oude visfamilie. De markt zou er wel iets op vinden. En inderdaad. Ondernemers doken in het gat dat de penibele situatie van de steur had gecreëerd, en begonnen steuren te kweken.

Sinds kort staat een Belgisch bedrijf aan de top van de kaviaarproductie in Europa. Het in de Turnhoutse Kempen gevestigde Joosen-Luyckx Aqua-Bio huurde eind jaren ’80 visbioloog Willy Verdonck in, die veel tijd en energie – en ongeveer 2,5 miljoen euro aan investeringen – in de ambachtelijke steurenkweek heeft gepompt.

Vorige week stelde eigenaar Flor Joosen trots zijn Royal Belgian Caviar voor: een lekkernij die door kenners tot de beste kaviaar ter wereld wordt gerekend. Het feit dat deze verwezenlijking kan bijdragen tot de bescherming van de wilde steur in zijn natuurlijke leefomgeving werd als een belangrijk neveneffect van de onderneming gepromoot.

Maar bioloog Verdonck maakt zich zorgen over een nieuwe ontwikkeling: het Vlaams Ecologisch Netwerk. Bijna alle vijvers waarin hij steuren kweekt, zouden onder dit initiatief ter vrijwaring van de schaarse Vlaamse natuur vallen.

Er zouden strenge restricties kunnen komen op wat in zulke vijvers aan ingrepen mogelijk is. Verdonck vreest dat uitzetten van vreemde vissen en bijvoederen van kweekdieren verboden zullen worden. Dat zou niet alleen het einde van de steurenkweek, maar van alle extensieve visteelt in Vlaanderen kunnen betekenen. Of hoe een Vlaams natuurbehoudsinitiatief de internationale bescherming van een vissenfamilie dreigt te hypothekeren.

Dirk Draulans