Het Front National staat er beter voor dan ooit. In een peiling is het FN de grootste partij van Frankrijk, en een verrassende tussentijdse verkiezingsoverwinning krikt het zelfvertrouwen nog op. Marine Le Pen bereidt haar partij voor op het bestuur.
Op een lokaal partijkantoor van het Front National (FN) in het volkse dertiende arrondissement van Parijs hangt een opgewekte sfeer. De voorbereidingen voor de dubbele verkiezingen komend voorjaar – voor de gemeenteraad in maart en het Europees Parlement in mei – zijn in volle gang. Stapels pamfletten liggen klaar om uitgedeeld te worden bij metrohaltes en op markten.
De Franse hoofdstad is traditiegetrouw een lastig gebied voor de extreemrechtse partij, maar medewerkster Vanessa Lancelot merkt dat haar partijgenoten ook hier steeds welwillender worden ontvangen. Bovendien vindt ze het dit jaar eenvoudiger om kandidaten te werven dan voorheen. Prompt krijgt ze een telefoontje (Knack is onverwachts langsgekomen, dus van enscenering kan geen sprake zijn). ‘U wilt bij de gemeenteraadsverkiezingen op de lijst? Ja hoor, dat kan. U mag ook een tweede voornaam gebruiken of uw meisjesnaam als u liever niet herkend wilt worden. Oh, het maakt u niets uit? Nog beter. Komt u binnenkort eens langs.’ Lancelot kijkt triomfantelijk: ‘Steeds minder kiezers wensen hun voorkeur voor het FN verborgen te houden, omdat het bijvoorbeeld tot problemen op het werk zou leiden. Je hoeft je niet te schamen voor het Front.’
Testcase
We bezoeken het Parijse partijkantoor de dag nadat het weekblad Le Nouvel Observateur een nieuwe opiniepeiling publiceerde. Daarin is het Front National voor het eerst in de geschiedenis virtueel de grootste partij van het land. Bij de Europese verkiezingen zou het FN kunnen rekenen op 24 procent van de stemmen, meer dan de rechtse partij UMP (22 procent) en de regerende Parti Socialiste (PS) van president François Hollande (19 procent).
De peiling staat niet op zich. In een andere recente steekproef, waarin kiezers werd gevraagd welke politici zij in de toekomst het liefst een belangrijke rol zien spelen, hoeft Le Pen maar twee concurrenten voor zich te dulden: de populaire linkse minister van Binnenlandse Zaken Manuel Valls en de rechtse oud-president Nicolas Sarkozy. Hoewel er veel onderlinge verschillen zijn, staan die twee bekend als voorstanders van law and order en zijn ze streng als het over migratie gaat.
Ook was er vorig weekend een tussentijdse verkiezing in het stadje Brignoles in Zuid-Frankrijk, waar een mandaat op streekniveau viel te verdienen. De verkiezing trok veel aandacht als testcase, omdat het Front National er in het verleden zelden in was geslaagd een absolute meerderheid in een kiesdistrict te behalen. Geregeld behaalt een FN-kandidaat in de eerste kiesronde veruit de meeste stemmen maar niet meer dan 50 procent, waardoor een beslissend duel met de nummer twee noodzakelijk is – in de regel een socialist of een UMP’er. Meestal roepen de verslagen kandidaten uit de eerste ronde dan gezamenlijk op om de tegenstander van het FN te steunen. Zo vormen ze een zogenaamd republikeins front, dat de waarden van de republiek en de democratie wil beschermen tegen extreemrechts. Afgelopen weekend ging het net zo, maar mocht het niet baten: de FN-kandidaat versloeg zijn concurrent van de UMP met ruim 53 procent van de stemmen.
Versnipperd rechts
Voor Marine Le Pen is het een bewijs van de kracht van haar vernieuwde partij. Bij de presidentsverkiezingen van vorig jaar kreeg ze 6,5 miljoen stemmen, ofwel 18 procent van het totaal, en overtrof ze het beste resultaat van haar vader, partijoprichter Jean-Marie Le Pen (die in 2002 met 17 procent van de stemmen tweede werd en doordrong tot de beslissende tweede ronde, wat zijn dochter niet lukte).
Ze kondigde aan dat zíj de leider van de oppositie zou zijn. Dat ze vervolgens bij de parlementsverkiezingen net geen zetel won als volksvertegenwoordiger, was een flinke teleurstelling, maar haar ambitie bleef intact. Le Pen ziet zichzelf als ‘de leider van de oppositie tegen het systeem’, en afgaand op haar invloed in het publieke debat maakt ze die claim grotendeels waar.
De omstandigheden zitten haar mee. Na zeventien veelal teleurstellende jaren onder de presidenten Jacques Chirac en Nicolas Sarkozy hebben de meeste Fransen het gehad met rechts. De UMP is verscheurd door de strijd om de opvolging van Sarkozy, die vooral gaat tussen Jean-François Copé en oud-premier François Fillon. Ook Sarkozy zou zich opnieuw in de strijd willen mengen, in de hoop over vier jaar terug te keren op het hoogste niveau.
De linkse regering breekt ondertussen alle records qua impopulariteit. De hoop die links vertegenwoordigde is na anderhalf jaar weggesmolten. Hervormingsgezinde Fransen vinden dat Hollande onvoldoende ingrijpt in de verzorgingsstaat, en linkse landgenoten vinden hem juist te liberaal en zien nauwelijks verschil met zijn voorganger. Marine Le Pen speelt daar handig op in door de PS en de UMP eenheidsworst te noemen. Net als haar vader spreekt ze van de ‘UMPS’.
Besmette naam
Vader Le Pen blijft in veel opzichten een voorbeeld voor Marine Le Pen, maar er zijn ook belangrijke verschillen. Tegen zijn zin voerde ze de dédiabolisation van de partij door: het moderne Front National moest in haar ogen niet langer worden geassocieerd met antisemitisme en plat racisme, zoals decennialang het geval was. Er zijn nog banden met extreemrechtse onderstromingen, maar ze verdwenen naar de achtergrond. Daardoor werd de partij aantrekkelijker voor bijvoorbeeld vrouwen en jongeren, die zich veelal ongemakkelijk voelden bij de radicale uitspraken van vader Le Pen.
Soms lijkt het erop alsof de partijoprichter zijn rol aan de zijlijn, als enfant terriblevan de Franse politiek, eigenlijk niet wilde opgeven. Zijn vlammende toespraken sloegen aan bij een groot publiek en vriend en vijand erkenden zijn politieke kwaliteiten. Maar net toen alle voortekenen zijn kant op leken te wijzen, kwam hij met een radicale uitspraakover gaskamers als detail van de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog, of de Duitse bezetting van Frankrijk die helemaal niet zo onmenselijk was als werd verondersteld.
Dochter Marine lijkt wat dat betreft professioneler, en is vastberaden om ook andere hordes te nemen. Ze beseft dat ze nooit een meerderheid achter zich kan scharen als ze zich alleen richt op de harde FN-kern. Bij de parlementsverkiezingen van vorig jaar vormde ze daarom het Rassemblement Bleu Marine (‘marineblauw verbond’), dat openstond voor niet-FN’ers die affiniteit voelden met haar standpunten. De besmette naam van het Front National bleef wijselijk op de achtergrond.
Steeds meer UMP-kandidaten voelen de verleiding om samen te werken met FN’ers, waardoor ze betere kansen hebben op de overwinning. Ook bij de lokale verkiezingen in maart hoopt het FN zo aan invloed te winnen.
‘Over zo’n samenwerking kan ik heel duidelijk zijn’, zegt Bernadette de La Bourdonnaye op het Parijse FN-kantoor. De campagnedirecteur van de kandidaat voor het burgemeesterschap van Parijs, Wallerand de Saint-Just, toont een ‘handvest van gemeentelijke actie in dienst van het Franse volk’, met daarop tien voorwaarden voor kandidaten die een verbond willen aangaan met FN’ers. Een groot aantal daarvan zal vrijwel niemand onredelijk vinden: ‘garantie van veiligheid en kalmte’, ‘bestrijding van onnodige kosten en verspilling’ en ‘bevordering van economische aantrekkingskracht van de gemeente’. Tegelijkertijd moet zo’n kandidaat net als het FN tegenstander zijn van bijvoorbeeld aparte openingstijden voor mannen en vrouwen in zwembaden, halalvoedsel in schoolkantines, en illegale kampementen van Roma (die ‘nomaden’ worden genoemd), maar dat zijn opvattingen die in Frankrijk brede steun genieten, ook op links.
Met dergelijke verbonden wil Le Pen het cordon sanitaire dat de gevestigde partijen rond het FN legden definitief doorbreken. De kans van slagen is groot. En als ze geen grove fouten maakt, lijkt het een kwestie van tijd voordat Marine Le Pen en haar partijgenoten ook binnen ‘het systeem’ bestuurlijke verantwoordelijkheden zullen dragen.
DOOR OLIVIER VAN BEEMEN IN PARIJS
Bij de parlementsverkiezingen vormde Le Pen de open lijst ‘Rassemblement Bleu Marine’. De besmette naam van het Front National bleef op de achtergrond.
