DOOR FRANS VERLEYEN
HET MINIATUUR-KONINGSDRAMA van de gewezen CVP-voorzitter neemt dan toch een gunstige wending. Hij komt al maanden niet meer op zijn werk maar behoudt niettemin zijn volle parlementaire wedde. Hij vond namelijk een dokter die bereid was hem een ziektebriefje mee te geven. Ondertussen vertoeft de patiënt doorgaans in Afrika waar hij, volgens een wat vage opdracht van de Europese Volkspartij die daar een boel reiskosten voor over heeft, contacten legt met onder andere christelijk gezinde politici.
Dit geval van flagrante sociale fraude wekt hier nauwelijks beroering, zodat de burgemeester van Oosterzele verder niet gehinderd wordt in zijn beproefd gevoelsleven. Dat dankt hij aan een onder de bevolking gaandeweg verspreid gevoel van gelatenheid tegenover personages die een geur van macht rond zich hebben. Door handig op die atmosfeer in te spelen, wist de rooms-rode meerderheid trouwens haar nederlaag bij de verkiezingen van 1995 krap te vermijden.
Voorts gaat het ook goed met de federale regeringscoalitie waaraan Johan Van Hecke reeds vorig jaar groen licht gaf om volmachten te vragen en dus te krijgen. Dat is ondertussen gebeurd, ditmaal bij wijze van politieke fraude. De Kamer van Volksvertegenwoordigers en de Senaat konden, zoals iedereen nu weet, ertoe gebracht worden een zachte staatsgreep tegen zichzelf te plegen. Nu mag het kabinet, of beter gezegd de zes kopstukken ervan, tot eind volgend jaar doen waar het zin in heeft. Dat wil zeggen : de zwaar verlieslatende sociale zekerheid binnen het bestaande en nogal geheimzinnige beheersysteem houden, nieuwe belastingen invoeren en zo de begroting klaarstomen om de Belgische frank binnen de kritiekloos aanbeden Europese muntunie te loodsen.
Ook hierover ontstaat in het nationale gemoed geen noemenswaardig debat dat de geesten diep zou kunnen verontrusten. Soms is er een krant die wat moppert, maar er is altijd wel een zelf in de CVP of SP bedrijvige hoogleraar beschikbaar om te melden dat regeren per volmacht dat wil zeggen per decreet ook voor de democratie eigenlijk iets gewoons is. Niemand komt bijvoorbeeld tot de banale vraag om de grondwet te voorzien van een nieuw artikel : wanneer een parlement vrijwillig wenst afstand te doen van zijn rol als verdediger van de burgers, moet het tijdens de periode van zijn zelfgewenste werkloosheid opgeschort worden. Al die tijd geen wedde. Een simpele bepaling van die aard zou de rechtsstaat voorgoed verlossen van de avonturen die hij nu beleeft.
Het Dehaene-tijdperk heeft zo zijn eigenaardigheden. Gaandeweg heeft het een ietwat plompe, ruige regeerstijl tot bloei gebracht op het eerste gezicht nogal volks (de eerste-minister voorspelde met zijn eigen woorden dat Club Brugge kampioen zou worden !) maar in wezen gesloten en gevoed door geraffineerde netwerken die vrijwel niemand kent. Dit kabinet heeft wel degelijk een programma en zelfs ideeën over de wereld met haar vele samenlevingen in verandering, maar het doet daar slechts lapidaire uitspraken over en verliest nooit de professionele eigenbelangen van zijn echte opdrachtgevers uit het oog. Daarbij doet het niet eens moeite om zijn indrukwekkende gewetenloosheid te verbergen.
Een voorbeeldje van dat laatste. Naarmate er meer werklozen geschrapt werden, verloren de vakbonden een deel van hun inkomsten, ze krijgen immers een vast percentage op de uitkeringen. Dat verlies wordt nu goedgemaakt door, in alle stilte, een aantal afdelingen het statuut van ?bedrijf in moeilijkheden? toe te kennen. Zo kunnen ze hun personeel goedkoop kwijt als bruggepensioneerden en hun ?ondernemingsresultaten? vrijwaren.
Op de indringende parlementaire vraag (Kamer, A. Colen, 29 april) over wie en in welke deelstaat hoeveel van die schimmige gunsten krijgt, ontwijkt minister Miet Smet ieder antwoord. Ze beschuldigt ?het geachte Lid? alleen van stemmingmakerij. Verdere gegevens over wat er uitziet als een tamelijk grauw geval van maatschappelijke oplichting, worden niet verschaft. Maar : alweer geen enkele beroering, de democratie knippert niet eens met haar ogen want het probleem is nu eenmaal aangekaart door iemand van het Vlaams Blok en derhalve immuun voor iedere vorm van kritisch commentaar of tumult.
Langzamerhand begint zich een eigenaardige conclusie af te tekenen. Vermoedelijk zal Jean-Luc Dehaene de geschiedenis ingaan als een handige, gul socialiserende, zijn emoties controlerende, voor het gestelde doel alle middelen heiligende, zeer ervaren politieke professional. Maar sterker dan dat alles zal de herinnering blijven aan zijn waarschijnlijk intuïtief genomen en door vakmensen verfijnde beslissing om de publieke opinie af te schaffen. Zonder kan ook, en met succes.
Dat is een nogal forse bewering, want wat is een publieke opinie ? De uitdrukking wordt vaak gedachteloos gebruikt om er verschillende zaken fragmentair mee aan te duiden, zoals de uitslag van peilingen, de heersende teneur van lezersbrieven in de pers, de schuurpapieren moppen bij de tapkraan of in de ochtendtrein, soms ook een vage tijdsgeest die tegenwoordig pessimistisch heet te zijn. Het gaat om veelsoortige collectieve humeuren waarmee de bevolking naar de Wetstraat kijkt zoals naar de bliksem in een onweershemel : fascinerend, soms beangstigend maar in ieder geval ongrijpbaar.
HET GENIE VAN DEHAENE (misschien geleend van de Duitse bondskanselier Helmut Kohl) ligt in dat ene inzicht : de openbare opinie roept soms wel iets, maar voelt zich twee seconden later bijna nooit verantwoordelijk voor de gevolgen van haar vaststellingen, uitspraken of verlangens. De bewindsman kan deze ?democratische dronkenschap? (Alain Minc) dus zonder gevaar voor zichzelf negeren, op voorwaarde dat hij de zogeheten naamloze massa een beetje bespeelt en bestreelt met goedmoedige beelden uit zijn moestuin, respectievelijk voetbaltribune.
In het postmoderne tijdvak van de luie, eigenlijk nergens nog om gevende burger, grijpt de ware ras-machthebber zijn kans. Terwijl iedereen met zonnecrème of de Olympische Spelen bezig is, doet hij zijn langverwachte oeuvre au noir en licht desnoods een hele staatscultuur uit haar hengsels. Politiek bedrijven, is nog slechts het overwinnen van verpakkingsproblemen.
