Koen Meulenaere
Koen Meulenaere Van 1991 tot 2012 de satiricus van Knack

Het Forum: plein in Rome, tussen Capitool en Palatijn, waar burgers samenkwamen om publieke zaken te bespreken en recht te doen.

nMijnheer Muys, de VS, de EU, de VN en Rusland eisen gezamenlijk de terugtrekking van de Israëlische troepen uit de Palestijnse gebieden, maar Israël legt die eis naast zich neer.

Paul Muys: Dat heeft Israël sinds de zesdaagse oorlog meermaals gedaan, zonder er ooit voor gestraft te zijn. Waarom zou het die weg dan niet verder bewandelen? De Israëlische regering weet goed tot waar ze te ver kan gaan. De enige dreiging komt uit de Verenigde Staten, en daar blijft de joodse invloed in politiek en media zeer sterk. Dat verklaart mee waarom de Amerikaanse publieke opinie graag gelooft dat de strijd van Sharon tegen het terrorisme dezelfde is als de strijd van de Amerikanen tegen het terrorisme. Omdat de Verenigde Naties toch geen operatie kunnen opzetten tegen de wil van de Amerikanen, heeft Israël van de VN weinig te vrezen. En van de Russen en de Europese Unie nog minder. Het verhaal is altijd hetzelfde: de EU heeft weinig politieke slagkracht en al helemaal geen militaire. Ook nu weer komt Europa niet verder dan wat gepalaver over het voor en tegen van deze of gene maatregel, en het resultaat is totale inertie. Dat Israël zich aan de EU niets gelegen laat, mag niemand verbazen.

Ik heb weinig toe te voegen aan de analyse die Etienne Vermeersch hier vorige week heeft gemaakt over de geschiedenis van het Israëlisch-Palestijns conflict. Wat mij stoort, is dat kritische ontledingen door belangrijke joodse woordvoerders steevast als anti-semitisme worden bestempeld. Ik hoorde oud-premier Benyamin Netanyahu nog maar eens de zes miljoen doden van de kampen in verband brengen met wat nu gebeurt. Laat die doden toch met rust. De schande van de jodenvervolging zal nooit uitgewist worden, maar heeft niets met deze zaak te maken.

De komst van de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken Colin Powell heeft in eerste instantie niet veel opgeleverd.

Muys: Hij heeft alleen een kans op succes als hij een geduldige pendeldiplomatie opbouwt, zoals Henry Kissinger dat indertijd met Egypte en Jordanië heeft gedaan in de aanloop naar Camp David. Het is veelzeggend dat de hele wereld eens te meer op de VS rekent om een oplossing uit te dokteren. We verwijten de Amerikanen dat ze overal politieagent spelen, maar we vragen hen telkens weer zelf om die rol te vervullen. En we hebben kritiek op de regering-Bush als die daarvoor bedankt. Dat is niet erg consequent.

Is een diplomatieke oplossing in het Midden-Oosten nog mogelijk?

Muys: Men zal Jordanië, waar veel Pales-tijnen wonen, actief bij het overleg moeten betrekken. Want je kan zoals de VN wel verkondigen dat in Palestina twee staten naast elkaar zullen bestaan, ze moeten ook leefbaar zijn. Voorlopig is dat niet zo. Israël zit met het ? voor een deel geografische ? probleem van zijn veiligheid en verdedigbaarheid. Het is een smalle strook land, militair erg kwetsbaar. Ik heb ooit in een nederzetting gestaan vanwaaruit je aan de ene kant de zee en aan de andere kant de Golanhoogvlakte kon zien. Wat het gebied van de Palestijnen betreft: dat stelt nog minder voor dan de bantoestans ten tijde van de apartheid in Zuid-Afrika. In Gaza is er niets, het merendeel van de inwoners is verplicht om als goedkope arbeidskracht in Israël te gaan werken. En ook op de nu nog wat meer vernielde Westoever is er onvoldoende infrastructuur en economie. Alleen in een associatie met Jordanië heeft een Palestijnse staat kans op slagen. Het bestuur van Arafat bestaat nu dankzij de hulp van externe organisaties zoals de EU, die passief toekijkt hoe al haar steun wordt vernield.

Zou België als EU-voorzitter een actievere rol hebben gespeeld dan Spanje?

Muys: België zou ongetwijfeld ambitieuzer geweest zijn. Met een groter risico om op zijn bek te gaan. Dat is wel gebleken na 11 september. Als puntje bij paaltje kwam, werd het Belgische voorzitterschap voor schut gezet. Zoals op de Europese top in Gent waar Frankrijk, Duitsland en Engeland onder elkaar confereerden. Wie voorzitter is, doet niet veel ter zake, de EU telt niet mee. Ik heb mijn laatste illusie opgeborgen toen ik zag hoe Commissievoorzitter Romano Prodi bedremmeld een protest tegen de belegering van de Geboortekerk in Bethlehem van een papiertje stond af te lezen. Of beter gezegd: te prevelen. Nota bene in het Italiaans, wellicht om een zo groot mogelijke groep te bereiken. Dat was op het belachelijke af. Als Europa geen sterkere figuren naar voren kan schuiven, zal niemand ernaar luisteren.

In Nederland heeft het Nationaal Instituut voor Oorlogsdocumentatie (NIOD) zijn rapport over de slachting in Srebrenica voorgesteld.

Muys: De conclusies verschillen niet veel van die in het rapport-Van Kemenade, en sparen de kool en de geit. Ik kan me indenken dat de nabestaanden van de slachtoffers woedend waren. De beelden van het onderhoud tussen generaal Ratko Mladic en de Nederlandse bevelhebber Tom Karremans waren ontluisterend. Dat die twee uiteindelijk nog samen het glas hieven, terwijl buiten de mannen van vrouwen en kinderen werden gescheiden om daarna te worden omgebracht, was schokkend. De Nederlanders hebben zich totaal verkeken op de moeilijkheid om een ?pocket? als Srebrenica te verdedigen tegen Bosnisch-Servische commando?s. Onvoldoende materieel en onvoldoende voorbereiding, het is hetzelfde verhaal als dat van de Belgische missie in Rwanda, zij het dat daar nog veel meer slachtoffers waren. In beide gevallen heeft de politiek de opdracht onderschat, zowel de betrokken nationale regering als de VN. Ik ben benieuwd of er nog politieke gevolgen verbonden zullen worden aan het Srebrenicarapport. Guy Verhofstadt (VLD) is in Rwanda vrij ver gegaan, maar hij zelf en zijn partij zaten dan ook niet in de regering toen het drama zich voltrok. Dat praat iets makkelijker. Maar hoezeer Dutchbat of de Nederlandse regering ook tekort zijn geschoten, de hoofdschuldige blijft uiteraard generaal Mladic. Hij hoort voor het Joegoslavië-tribunaal te staan.

Over een maand zijn er in Nederland verkiezingen. De naam Pim Fortuyn is niet uit de media te branden.

Muys: De paniek na de recente gemeenteraadsverkiezingen was zo groot dat men nu al van een terugval spreekt omdat Fortuyn in de peilingen een beetje zakt. Hij zou ?nog maar? zestien zetels halen. Alsof ook dat geen politieke aardschok blijft. Het Vlaams Blok heeft er heel wat langer over gedaan, maar zal dan ook minder snel weer verdwijnen. De andere partijen in Nederland zien af van een cordon sanitaire. We zullen zien hoe dat eindigt, het kan helpen bij de beoordeling van de schutskring die wij rond het Blok hebben gelegd. Maar Fortuyn valt niet gelijk te schakelen met het Blok, zoals hij zelf tot in den treure moet blijven onderstrepen. Ik zie voorlopig geen argumenten om zijn partij ondemocratisch te noemen. Hij brengt geen gewapende milities op de been en hij zal de uitkomst van de stembusgang, naar ik aanneem, respecteren. Het is best mogelijk dat in de volgende regering een van de traditionele formaties ontbreekt, bijvoorbeeld de PvdA, en dat men een paar mensen van Fortuyn in het kabinet opneemt. Of die over voldoende politiek metier beschikken, is een open vraag. De enige met wat ervaring is een voormalig CDA-lid dat uit het Europees parlement is gegooid wegens malversaties. Dat wekt niet veel vertrouwen.

Fortuyn zelf wil geen minister worden. Voor hem is het of minister-president, of fractieleider in de Tweede Kamer.

Muys: Het is niet onmogelijk dat Fortuyn minister-president wordt. Dat de media een figuur in zo korte tijd zo populair kunnen maken, toont de begrenzing van het democratisch kiessysteem. We hebben daarvan ook in Vlaanderen voorbeelden. Dat juffrouw Van den Bossche vanuit het niets schepen van Onderwijs kan worden in een grote stad als Gent, vind ik ook verontrustend. Mogelijk doet zij het niet slecht, ik kan het niet beoordelen, maar dan nog was haar aanstelling een gok. Men zou best ook voorzichtig zijn met de rechtstreekse verkiezing van de burgemeester, want meerdere fenomenen van de voorbije jaren wijzen op de toegenomen wispelturigheid van het kiezerskorps, en die vormt een bedreiging voor de democratie. Afgezien van die overweging moet je Fortuyn nageven dat hij sommige maatschappelijke problemen scherp en helder formuleert, in plaats van ze te verdoezelen of te minimaliseren zoals veel klassieke politici doen. Of hij ook oplos-singen heeft, en of hij even scherp formuleert als hij deel uitmaakt van een regeringscoalitie, is een andere vraag.

In Frankrijk vindt dit weekend de eerste ronde van de presidentsverkiezingen plaats. Met ook daar onveiligheid als belangrijk thema.

Muys: De klassieke partijen hebben geluk dat het Front National uiteen is gevallen, want voor het overige is het in de Franse politiek één grote somberte. Een middelmatige president met een onduidelijk programma en de geur van schandalen rondom zich. En naast hem een saaie gewetensvolle maar te vaak zijn huik naar de wind hangende eerste minister. Erg stimulerend is dat niet. Bij een drama als in Nanterre komen ze beiden om ter snelst aangelopen om voor de camera?s iets over veiligheid af te dreunen, maar dat mist geloofwaardigheid en ruikt naar opportunisme. Voor de Fransen zal het belangrijk zijn dat presidents- en parlementsverkiezingen dezelfde winnaar opleveren, want de ?cohabitation? functioneert alleen als een van beiden er met kop en schouders bovenuit steekt. Figuurlijk zoals Fran-çois Mitterrand, of letterlijk en figuurlijk zoals Charles de Gaulle. Onder De Gaulle was de premier een loopjongen, ook al was hij afgestudeerd aan de Ecole Nationale d?Administration. Die grote president is er voorlopig niet, en een nieuwe cohabitation zou wel eens het einde van de Vijfde Republiek kunnen bespoedigen.

Ook in Duitsland zijn er, na de zomer, verkiezingen. Staat de EU na een periode van socialistisch geïnspireerde regeringen voor een ruk naar rechts?

Muys: In Italië, Spanje, Portugal, Denemarken en Oostenrijk is dat al een feit. Nederland zou kunnen volgen. Maar of de socialisten in Frankrijk en Duitsland aan de kant worden gezet, zullen we moeten afwachten. Over langere termijn zie je een pendelbeweging die de wispelturigheid van de kiezer illustreert. Die handelt meer en meer als een verwend kind dat het ook niet weet, maar dat zijn slechte humeur afreageert door tegen te wringen. Een van de gevolgen is dat grote talenten zich niet meer aangetrokken voelen tot de politiek. We moeten onze democratie beter onderhouden.

Onveiligheid blijft ook in eigen land een hardnekkig thema. Volgende week gaat premier Verhofstadt naar Antwerpen om een actieplan op de rails te zetten, zoals hij eerder in Charleroi heeft gedaan.

Muys: Meer dan een doorzichtig nummertje voor de media kan je dat niet noemen. Ondanks alle negatieve echo?s denk ik niet dat Antwerpen zo slecht bestuurd wordt, maar de stad staat machteloos tegen een reeks structurele problemen. Vervuiling, verkrotting, werkloosheid, armoede, criminaliteit… dat alles vergt een drastische federale aanpak. Mensen moeten weer graag in de stad komen wonen, en dan heb ik het niet alleen over de rijken die zich een dure loft op de Vlaamse Kaai kunnen veroorloven. Die opdracht gaat de krachten van een stadsbestuur te boven. Stadsbeleid zou een prioriteit moeten zijn voor de regering. Een beetje opsmuk links of rechts is onvoldoende, er is een alomvattend masterplan nodig. De problemen van vandaag zijn al tientallen jaren geleden voorspeld, maar de stem van de Antwerpse politici klinkt in Brussel niet meer door. Het zijn wel plaatselijke politici uit het verleden die voor een onoverkomelijke schuldenberg hebben gezorgd, maar als de federale of gewestelijke overheid die niet mee wegwerken, heeft geen enkele coalitie een kans. Ook niet met een meer charismatische burgemeester, om wie sommigen zitten te roepen. Zelf heb ik het alvast niet zo voor een burgemeester die zich tot de goegemeente wendt in T-shirt. Ik noem geen namen.

Koen Meulenaere

Paul Muys: ? De wispelturigheid van het kiezerskorps is een bedreiging voor de democratie.?

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content