Koningin Fabiola is al minstens driemaal dood verklaard: op www.gva.be, op www.deredactie.be en op de nieuwsfeed van het agentschap Belga voor de media. Dat laatste was een misplaatste grap van een krantenmedewerker, maar ze is Belga (vooral in de Franstalige kranten) scherp aangerekend.

Humo heeft de troonsafstand van koningin Beatrix aangekondigd, en ooit kan die helderziendheid wel eens worden bewaarheid, maar in april 2009 deed het feit zich niet voor. En dat Carla Bruni er met een Franse charmezanger vandoor is en president Sarkozy met een van zijn vrouwelijke ministers meer doet dan de Franse Republiek besturen, konden we ook via de media vernemen.

Al die berichten waren ernaast. Van de eerste twee weten we dat met zekerheid: koningin Fabiola heeft voor een dode nog verrassend veel publieke verschijningen, en Jan Peter Balkenende moest recent nog niet bij Willem-Alexander op bezoek voor het regeringsontslag. Naar het huwelijk van de heer en mevrouw Sarkozy-Bruni hebben we het raden, en dat is maar goed ook; zelfs na hun showhuwelijk moet de kwaliteit van hun relatie niet het voorwerp zijn van publieke verslaggeving.

De aanstaande scheiding van de Franse tortelduifjes was een tweetje, een twitterberichtje afkomstig van de gsm van een snaak die zich eens interessant wou maken. Operatie geslaagd, behalve voor degenen die het flauwe grapje niet doorhadden. Heel wat nationale en internationale media wilden hun luisteraars, kijkers en lezers niet tekortdoen, en brachten hen snel het bericht. Klanten eerst! Ze voegden er, meestal in tweede instantie, twijfel aan toe. En vervolgens hulden ze zich vaak in stilzwijgen tegenover hun publiek. Dat publiek vergeet en vergeeft wel.

Tussen snelheid en accuratesse worden de klassieke media voor een moeilijke keuze geplaatst. De regels zijn simpel: eerst controleren, vergewissen of het bericht uit een betrouwbare bron afkomstig is, bevestiging zoeken bij minstens één onafhankelijke bron, en pas dan melden.

Toen daar nog allemaal tijd voor was, stelde de toepassing van de regels weinig problemen – tenminste niet als men erom gaf. Vandaag is er overal en voor alles tijdsdruk: er wordt ‘onverwijld’ geleefd, geëist, aangekondigd, beslist en ook bericht. Maar dient de snelheid ook de betrouwbaarheid?

Media die de snelheidscompetitie willen aangaan, zullen altijd verliezen. Immers, hun promesse rust op verificatie van een bericht. Het volkje dat twittert, blogt en sms’t laat zich daar niet altijd mee in. Dat heeft het voordeel van snelheid, maar het nadeel van onbetrouwbaarheid. Die kan veroorzaakt zijn door snelheid, door onachtzaamheid of door minder goede bedoelingen – het resultaat is evenwel hetzelfde.

Hoe kunnen media zich daartegen beschermen? Dat kan enkel door tijd te besteden aan controle, nazicht, verificatie. Het is een dilemma. De klassieke media hebben aan de promesse van accuratesse, die van snelheid toegevoegd. Bij ons verneemt u het het eerst. Via hun web, via uw gsm. Misschien wel eerst, maar is het ook juist? De uitdaging voor het journalistieke vak is groot, de mogelijkheden zijn vergroot, maar ook de moeilijkheidsgraad van het vak is toegenomen.

Zo stonden op 25 juni 2009 de tweets en twittercommunity’s bol van de zelfmoordberichten van Michael Jackson. Breaking news. De grote media namen het over: snel. Allemaal speculatie. Verkeerd. De stichter van Breaking Tweets, Craig Kannaley, waarschuwt ervoor: ‘ In hun haast om het verhaal als eerste te brengen, gooien sommigen de journalistieke standaard gewoon overboord’ (www.twitterjournalism.com). Op dezelfde website publiceert hij vuistregels voor de verificatie van tweets: How to verify a tweet? Meer aandacht voor feiten dan voor meningen, en meer voor de controle van de feiten dan voor de snelheid. Ga daar als eerlijke media te midden van tienduizenden interactieve gsm’s maar eens aan staan. En liefst snel…

Leo Neels doceert mediarecht aan de K.U.Leuven en UAntwerpen.

door Leo Neels

Tussen snelheid en accuratesse worden de klassieke media voor een moeilijke keuze geplaatst.