Zowel voor de politiek als voor de media is het makkelijk scoren op de kap van justitie, vindt procureur Johan Sabbe. ‘Maar de procureurs hebben niet zitten wachten om hun slagvaardigheid te verbeteren.’

Discretie is de procureur des Konings opgedragen. Het geheim van het onderzoek, de rechten van de verdediging. Advocaten liggen op de loer om de geringste flater van het Openbaar Ministerie uit te buiten. Lange tijd strekte de discretie zich ook tot het beleidsniveau uit. Procureurs hulden zich in een stoïcijns stilzwijgen als het justitieapparaat ter discussie stond. Niet zo de nieuwe lichting parketmagistraten, waarvan de Gentse procureur Johan Sabbe (50) een prototype is. De gewezen nationaal hormonenmagistraat en huidig voorzitter van de Raad van procureurs schuwt geen krasse taal in de media. Zo ontlokte de aanhoudende kritiek op het parket hem in De Standaard een stevige oneliner: ‘Wij zijn de pispaal van de politiek.’

Zit het zo diep?

Johan Sabbe: Toch wel, ik ben soms verbaasd dat onze mensen gemotiveerd blijven terwijl ze voortdurend kritiek moeten slikken. Heel justitie lijdt eronder, je moet haast moed hebben om je op café als magistraat te outen. Hoe is het zover gekomen? Volgens mij is het begonnen met de affaire-Dutroux. Politici ontdekten toen dat justitie een ideale zondebok is, een slachtlam dat zich met alle zonden Israëls laat overladen zonder zich te verdedigen. Ook de media doen er dapper aan mee. De kop ‘Justitie blundert’ ligt bij alle kranten printklaar. Het is blijkbaar makkelijk scoren op de kap van justitie. Als achteraf blijkt dat van een blunder geen sprake was, moet je de rechtzetting in de marge gaan zoeken.

U kunt toch niet ontkennen dat het parket blunders begaat? Denk maar aan het stel zware criminelen dat door een procedurefout de Gentse gevangenis mocht verlaten, zonder veroordeling maar met het V-teken als attentie voor de televisiecamera’s…

Sabbe: Gelet op het enorme aantal dossiers is het aantal zaken dat op een procedurefout crasht, miniem. Alleen al in Gent hebben we vorig jaar 50.000 correctionele dossiers en 130.000 politiezaken zien passeren. Trouwens, wat is een blunder? De cannabisboer van Zandvoorde werd door de raadkamer vrijgelaten op basis van een procedurefout tijdens de huiszoeking. Groot schandaal in de media, weer een blunder van het parket. Maar in beroep heeft de Kamer van Inbeschuldigingstelling een heel ander oordeel geveld. Geen procedurefout, de huiszoeking is correct verlopen. Ik bedoel maar, er wordt vaak met losse flodders op ons geschoten. Dat gebeurt niet per se uit kwade wil, maar omdat politici en journalisten verloren lopen in de vaak ingewikkelde procedures die we moeten volgen. Velen kennen niet eens het onderscheid tussen de parketten die op het niveau van de correctio-nele rechtbanken werken, en de parketten-generaal die op het niveau van de hoven van beroep staan. Gents parket blundert, stond in de kranten toen die gangsters uit de Nieuwe Wandeling werden vrijgelaten. Ik werd bestookt met vragen, terwijl ik er als procureur niks mee te maken had: het ging om een dossier van het parket-generaal.

Kamerlid en justitiespecialist Renaat Landuyt (SP.A) haalt in zijn Blunderboek Justitie scherp uit naar de procureurs, die hij overdreven formalisme en gebrek aan verantwoordelijkheidszin verwijt. Bovenaan op zijn blunderlijst prijken enkele dossiers van het Gentse parket. Uw reactie?

Sabbe: De kritiek van Landuyt blijft steken in algemeenheden. Hij overstijgt amper het niveau van de media die voortdurend begrippen zoals justitie, magistratuur en parket door elkaar haspelen. Zodra hij over specifieke dossiers begint, wordt snel duidelijk dat het niet zo eenvoudig is om fouten aan te wrijven en verantwoordelijkheden te duiden. Landuyt verwijt ons de vrijlating van een bende gearresteerde carjackers. Door onze schuld werden ze niet tijdig voor de onderzoeksrechter gebracht, waardoor de politie geen andere keuze had dan ze te laten lopen. Sorry, maar die zaak zit heel anders in elkaar. Die bende was actief in Oudenaarde, maar wij hebben ze in Gent gearresteerd. In zo’n geval is Oudenaarde, de plaats van misdaad, bevoegd. Wat is er nu gebeurd? De onderzoeksrechter van Oudenaarde heeft zoals het hoort een bevel tot medebrenging naar de Gentse politie gefaxt. Als gevolg van een dienstwissel op het commissariaat is die dringende fax zoek geraakt, waardoor de termijn is verstreken. Je kunt zeggen, fout van de politie. En je kunt je ook afvragen of de onderzoeksrechter niet had moeten telefoneren om te zien waar zijn arrestanten bleven. Maar je kunt niet beweren dat de fout bij het Gentse parket ligt.

Een ander door Landuyt geciteerd voorbeeld betreft de zaak-Wijffels. De Dienst Vreemdelingenzaken wijst twee minderjarige broers uit omdat het parket het niet nodig achtte de DVZ te informeren over het feit dat de belagers van Simon Wijffels nog onder toezicht van de jeugdrechter stonden. Dat is toch een blunder?

Sabbe: Ik spreek liever van een communicatiestoornis tussen de jeugdrechter en de DVZ. Bij beide instanties liepen parallelle procedures, helaas zonder terugkoppeling. Kun je het parket verwijten dat we niet voor boodschapper hebben gespeeld? Nee, want de wet laat ons dat niet toe, vergeet niet dat het om minderjarigen gaat. Acht jaar geleden reeds hebben de procureurs op dat probleem gewezen. Wat moeten we met minderjarige verdachten die in een asiel- of repatriëringsprocedure verwikkeld zijn? Er is toen een werkgroep opgericht, maar de beloofde ministeriële rondzendbrief is er nooit gekomen.

Wegen de procureurs in het debat over de hervorming van justitie?

Sabbe: We hebben ons advies gegeven, maar ik heb niet de indruk dat er echt wordt geluisterd. Volgens minister van Justitie Stefaan De Clerck (CD&V) werkt de magistratuur de hervorming tegen. Wat het parket betreft, is dat verwijt compleet uit de lucht gegrepen. Volgens de huidige plannen wordt het aantal parketten van 27 tot 16 ingekrompen. Hoort iemand ons protesteren tegen het verlies van 11 posthoofden? Integendeel, ons gaat de schaalvergroting nog niet ver genoeg. Wij pleiten voor 11 arrondissementen, alleen dan krijgen we genoeg kritische massa om overal specialisatie op te bouwen. Het oorspronkelijke plan voorzag in een eenheidsrechtbank: koophandel, arbeid, jeugd, politie en zelfs het vredegerecht zouden onder een en dezelfde structuur vallen. Tegen-over die eenheidsrechtbank zou uiteraard een eenheidsparket staan. We betreuren dat dat denkspoor werd opgegeven. Een eenheidsparket zou een veel efficiënter opsporings- en vervolgingsbeleid mogelijk maken.

Valt er dan niks positiefs te verwachten van het plan-De Clerck?

Sabbe: We zijn ontgoocheld over het gebrek aan ambitie, maar een beetje schaalvergroting is nog altijd beter dan helemaal geen schaalvergroting. Het eenheidsparket is misschien van de baan, maar we krijgen eindelijk gedecentraliseerd bestuur. De huidige regeling is onhoudbaar. Ik krijg als procureur een werkingsbudget van 1000 euro per jaar, net genoeg om koffie en thee van te kopen voor de vergaderingen. Dat gaat veranderen, ik zal niet meer via Brussel hoeven te passeren als ik een nieuwe bureaustoel nodig heb of een kapotte printer wil laten herstellen. Belangrijker nog: we krijgen meer autonomie inzake personeelsbeleid.

De hervorming van justitie doet aan de processie van Echternach denken. Wanneer hoopt u te kunnen genieten van de zegeningen van het gedecentraliseerd bestuur?

Sabbe: Dat moet u de minister vragen. Maar de procureurs hebben niet zitten wachten om hun slagvaardigheid te verbeteren. Specialisatie is een absolute noodzaak om de evolutie van de criminaliteit bij te benen. Ik heb hier teams voor zware criminaliteit, jeugd en gezin, drugs, en verkeer, er zijn substituten die zich kunnen toeleggen op diverse materies zoals hormonen en doping, milieu en ruimtelijke ordening of financieel-economische dossiers. Gent heeft 36 magistraten, net voldoende om intern te specialiseren. Kleinere parketten lossen dat anders op, zij werken samen met ons over de grenzen van hun gerechtelijk arrondissement. We hebben hier ook drie fiscale substituten rondlopen, dat zijn zeldzame vogels bij justitie. Die werken niet alleen in Gent, maar voor het hele ressort van Oost- en West-Vlaan-deren. We zijn niet zo slecht bezig, wat sommigen ook mogen beweren.

DOOR ERIK RASPOET / FOTO LIES WILLAERT

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content