‘Als mijn cliënte wordt uitgeleverd,’ zegt de advocaat van Maria Natividad, ‘is de kans erg groot dat ze de rest van haar leven achter de tralies zal doorbrengen.’
Paul Bekaert (65) moet samen met zijn confrater Piet De Pauw de uitlevering aan Spanje van vermeend ETA-lid Maria Natividad Jauregui Espina verhinderen. Het zijn geen onverwachte namen. Piet De Pauw, medestichter van TAK, is als Vlaams republikein met de Baskische zaak getrouwd. Hetzelfde kan gezegd van Paul Bekaert, al is hij er op een andere manier ingerold. Als lid van de Liga voor de Mensenrechten volgt hij verschillende conflicten op de voet. De Baskische kwestie, de Ierse kwestie, de Palestijnse kwestie, de Tsjetsjeense kwestie, hij kent ze van haver tot gort. Bekaert heeft van het aanvechten van uitleveringsbevelen een specialiteit gemaakt. Zo had de advocaat uit Tielt een groot aandeel in het niet-uitleveren van het Baskische koppel Moreno-Garcia (zie kader p.35) en het door Turkije vervolgde DHKP-C-lid Fehriye Erdal.
Hoe gaat het met uw cliënte in de gevangenis?
Paul Bekaert: Met ups and downs, tussen hoop en wanhoop. Mijn cliënte is niet naïef, ze weet perfect wat haar boven het hoofd hangt. Als ze wordt uitgeleverd, is de kans erg groot dat ze de rest van haar leven achter de tralies zal doorbrengen. De Spaanse rechtspraak laat op dat vlak geen ruimte voor illusies. ETA-leden worden door de Audiencia Nacional vervolgd, die systematisch waanzinnig lange gevangenisstraffen oplegt. Gunstmaat- regelen zoals voorwaardelijke invrijheidstelling bestaan niet, de meesten van de zowat zevenhonderd veroordeelden zitten dertig jaar en langer in de cel, in gevangenissen op duizend kilometer van hun familie zodat ze compleet geïsoleerd raken. Het is een onmenselijk regime.
Waarom heeft ze zich niet beter verstopt?
Bekaert: Kennelijk was ze totaal verrast. Ze had hier een nagenoeg normaal leven opgebouwd. Haar reputatie als kok was bekend in artistieke en intellectuele milieus, ze heeft ook gekookt op het trouwfeest van een Gentse schepen. Stel je voor, ze zou zelfs als traiteur op een feestje van de Gentse magistratuur hebben gewerkt. Waarom die gemoedsrust? Kijk, de beschuldigingen slaan op feiten van 33 jaar geleden. Mijn cliënte heeft al heel lang met de ETA gebroken.
Ze is meer dan dertig jaar voortvluchtig. Waarom slaat de Spaanse justitie nu pas toe?
Bekaert: Mijn ervaring leert dat de Spaanse justitie en inlichtingendiensten perfect weten waar voortvluchtige ETA-leden zich verschuilen. Zeker in het geval van mijn cliënte, ze hadden haar trouwens in 2002 in Mexico kunnen laten oppakken. Waarom dan deze timing? Ik denk dat we naar de politieke context moeten kijken. De ETA is uitgeteld, haar politieke arm Batasuna heeft zichzelf dit jaar opgeheven. Tegelijkertijd hebben nationalistische partijen de regionale verkiezingen gewonnen. Niet alleen in Baskenland, ook Catalonië heeft via de stembus weer een nieuwe stap richting onafhankelijkheid gezet. Dat alles maakt Madrid erg zenuwachtig, vandaar ook de verbetenheid in de campagne tegen de ETA. Daarbij komt dat de Spaanse justitie en politiek onder zware druk staan van de machtige lobby van ETA-slachtoffers. Daarom willen ze mijn cliënte laten uitleveren, om te tonen dat het hen menens is met de strijd tegen de ETA.
Bij de aanslagen van uw cliënte zouden zes doden zijn gevallen.
Bekaert: Waar komt dat cijfer toch vandaan? Laat me die kwakkel even rechtzetten: mijn cliënte wordt voor twee feiten vervolgd. Ze zou geschoten hebben bij een moordaanslag op een luitenant-kolonel in januari 1981. Daarnaast is er de aanslag op een patrouille van de Guardia Civil van juli 1981 waarbij geen doden maar wel gewonden vielen. Volgens de aanklacht zou mijn cliënte daarbij op de uitkijk hebben gestaan.
Hoe staan haar kansen ervoor?
Bekaert: Het wordt moeilijk. We hebben voor de raadkamer het overschrijden van de redelijke termijn gepleit, en dat het arresteren voor feiten van 33 jaar geleden neerkomt op een schending van haar grondrechten. Het valt bovendien te betwijfelen of mijn cliënte in Spanje een eerlijk proces krijgt, en na een eventuele veroordeling wacht haar een onmenselijk gevangenisregime. We hebben goede argumenten, maar helaas worden die door Belgische rechters niet gehoord. Dat ligt aan de procedure: het in 2004 ingevoerde Europees arrestatiebevel heeft een uitlevering tot een bureaucratische formaliteit tussen federale parketten herleid. Vroeger lag de eindbeslissing in handen van de minister, na een tegensprekelijke procedure waarin de Belgische rechters ook de grond van de zaak beoordeelden. Nu mogen ze zich alleen nog over formele aspecten uitspreken. Het is een bedenkelijke evolutie, waarin ook het concept van het politiek misdrijf helemaal is teloorgegaan.
Hoezo?
Bekaert: Het niet-uitleveren voor politieke misdrijven is een hoeksteen van het internationaal strafrecht. Sinds 2004 echter mag de politieke exceptie in de Europese Unie niet meer spelen, omdat Europa in theorie één rechtsgebied is met uitsluitend democratische staten die de mensenrechten scrupuleus respecteren. Een fictie, weet ik uit mijn ervaring met de Baskische en de Ierse kwestie. Tot overmaat van ramp zijn er in de nasleep van 9/11 in heel Europa draconische antiterrorismewetten tot stand gekomen die een veel te ruime invulling geven aan het begrip terrorisme. Zelfs voor een opiniedelict kun je worden vervolgd. Ook hier zet Spanje de toon. Batasuna-leider Arnaldo Otegi zit al vier jaar vast omdat hij in een speech het ETA-terrorisme zou hebben vergoelijkt.
Put u hoop uit de zaak Moreno-Garcia?
Bekaert: Moreno-Garcia was in 2004 een testcase voor het Europees arrestatiebevel, een zaak die toen al een lange voorgeschiedenis had, wat meteen verklaart waarom de Spaanse justitie en het Federaal Parket op hun bek zijn gegaan. Nadien heb ik nog een half dozijn uitleveringsmandaten tegen Basken in ons land zien passeren. Die zijn allemaal uitgevoerd. De statistieken zien er dus niet goed uit, en dat beseft mijn cliënte ook.
‘Het valt te betwijfelen of mijn cliënte in Spanje een eerlijk proces krijgt.’
