Israël begint aan een lange kiescampagne. Bijna vier maanden van vijandige discussies, roddels en beledigingen gaan aan de stembusgang vooraf.
Op 17 mei mogen alle Israëli’s twee stemmen uitbrengen. Een stem bepaalt wie de nieuwe eerste minister wordt, de tweede wijst vertegenwoordigers van de verschillende partijen aan. Dit politieke systeem zorgt voor een ongeziene versnippering. Er zijn meer dan veertig partijen, die de meest uiteenlopende – vaak zeer bizarre – belangen behartigen. Maar deze verkiezingen leggen vooral de nadruk op de kandidaten, niet zozeer op de programmapunten van hun partij.
De belangrijkste kandidaten: Benyamin Netanyahu, voorzitter van de Likoedpartij; Ehud Barak, leider van de arbeiderspartij, en Itzhak Mordechai, de nummer één van de nieuwe centrumpartij. Alle drie herleiden ze hun politieke boodschap tot het strikte minimum, ze formuleren die zo vaag en duister mogelijk. Uiteraard zijn ze om ter meest voor de vrede, en natuurlijk ijveren ze voor veiligheid. Stuk voor stuk hopen ze de gesloten akkoorden uit te voeren, zoals die van Wye Plantation. “Op voorwaarde dat de Palestijnen hun beloften nakomen”, voegt Netanyahu eraan toe, van wie iedereen weet dat hij tegen een Palestijnse staat is en waakt over Jeruzalem als “eeuwige hoofdstad van Israël.”
Barak en Mordechai, die allebei Netanyahu willen kelderen, durven of willen zich niet uitspreken over een Palestijnse staat. Ze uiten beiden hun gehechtheid aan Jeruzalem als “verenigde stad onder Israëlisch gezag”. Ehud Barak blijft herhalen: “We moeten scheiden van de Palestijnen.” Maar hij vertelt er niet bij hoe dat kan, zonder te onderhandelen over twee verschillende staten. Mordechai stelt zich tevreden met algemeenheden.
TWEEDE RONDE VERWACHT Beni Begin, die de Herutpartij van zijn vader Menachem Begin nieuw leven inblies, kan makkelijk aantonen dat er haast geen verschil is tussen Netanyahu, Barak en Mordechai. Begin werpt zich op als enige verdediger van de historische integriteit van Israëls grondgebied, de enige die elke toegeving aan de Palestijnen weigert. Zijn puur ideologische instelling levert hem niet veel op in de peilingen. Begin behaalt amper 10 procent, tegen Netanyahu 30 procent. Toch verwacht men dat niet een van de drie hoofdkandidaten de vereiste meerderheid van 50,1 procent van de stemmen haalt op 17 mei. Daarom zullen de beste twee het nog eens tegen elkaar opnemen op 1 juni. De centrumpartij is ervan overtuigd dat Mordechai zich zal plaatsen voor die tweede ronde, en dus gaat de strijd vooral tussen Netanyahu en Barak. Waarom? Mordechai is nieuw; er zit nog niet zoveel sleet op hem als op de twee anderen. Maar hij is vooral immens populair. Bij de middenklasse van ashkenazi-joden ligt hij in de bovenste schuif, door zijn consequente houding tegenover de Palestijnen. En hij doet het ook goed bij de sefardische joden: zij herkennen zich in hem. Onlangs zorgde hij voor een wereldprimeur in het tv-journaal. Mordechai, minister van Defensie, opende de bijbel, zette zijn keppeltje op en vond feilloos de passage die hij zocht: psalm 120. “In mijn angst heb ik tot Jahwe geroepen en Hij heeft mij geantwoord. Jahwe, red mij van de leugenlippen, van de bedrieglijke tong. Te lang reeds woon ik bij wie de vrede haten; ik ben een en al vrede, maar als ik spreek, dan zijn zij uit op strijd.” Mordechai reciteerde de psalm de volgende dag nog eens in het parlement, en daarop begaf hij zich naar de klaagmuur voor een kort gebed. Onder het oog van journalisten vroeg en kreeg hij de zegen van grootrabbijn Ovadai Yossef, de spirituele leider van de sefardische partij. Als hoofd van de nieuwe centrumpartij brengt Mordechai een mooie bruidsschat mee. Net als Ehud Barak is hij legergeneraal. Bovendien is hij een goede bekende van grootrabbijn Yossef met wie hij soms samen bidt. Het is onmogelijk hem het etiket van “goddeloze” op te kleven, dat vroegere leiders – van zowel de arbeiderspartij als van Likoed – besmeurde. Voor het eerst in de geschiedenis van de staat Israël wordt een echte sefardische kandidaat (Mordechai is van Koerdische oorsprong) niet alleen voorgedragen als eerste minister, maar maakt hij ook een reële kans om verkozen te worden. Niet alleen de centrumpartij heeft haar hoop op hem gevestigd. De arbeiderspartij en de linksen hebben blijkbaar besloten Itzhak Mordechai te sparen en al hun pijlen te richten op Netanyahu, “hoogst gevaarlijk voor de toekomst van Israël”, en “absoluut onverantwoordelijk”.
Victor Cygielman
