De nieuwe premier van Israël heet Benyamin Netanyahu. Van hem wordt een ommekeer in de politiek van zijn land verwacht.
EEN BERICHT UIT TEL AVIV
DE verkiezingen waren woensdag 29 mei. Het psychodrama heeft bijna tot zondag geduurd, hoewel het nieuws er vrijdagavond al wel af was. Het electoraal verschil tussen de twee praktisch gelijke helften van Israël was woensdagavond immers zo klein en de procedure van het stemmentellen zo heidens traag , dat uittredend premier Shimon Peres, die woensdagavond uit de exit-peilingen van de Israëlische tv als winnaar tevoorschijn kwam met iets van één procent voorsprong op Likoed-leider Benyamin Netanyahu, tegen het wakker worden donderdagochtend zijn winst al verloren had en één procent achter lag op Bibi. Die één procent naarmate het tellen vorderde op een gegeven moment een kwestie van 15.000 stemmen heeft hij niet meer kunnen inhalen. En vrijdagavond moest er eigenlijk al een rechtstreeks wonder gebeuren om de trend nog te doen keren : Bibi Netanyahu was tot premier verkozen. Voor Israël, voor de Arabische landen rondom, voor de Palestijnen in de Gebieden en hun broeders in Israël, en voor het hele peloton neven en nichten, geïnteresseerden en supporters in de wereld was het nu afwachten geblazen wat hij ging zeggen en doen. Wat, om kort te gaan, met het vredesproces ? Want over Israël zelf was misschien al een paar keren te vaak gezegd dat de programma’s van travaillisten en Likoed op elkaar leken als twee druppels water.
Voor hij veel doet, moet hij een regering hebben. Die moet een stemming in het parlement de Knesset overleven : anders moet helemaal opnieuw worden begonnen. Voor die regering zal premier Netanyahu de hulp nodig hebben, zoals voorzien was, van de drie religieuze partijen en/of van de Russische partij van Nathan Chtaranski (zes zetels), van de zogenoemde ?Derde Weg? (vier zetels), van de uiterst-rechtse Moledet (twee zetels). Al die formaties zullen een forse prijs vragen voor hun steun aan de regering (bijvoorbeeld het ministerie van Onderwijs voor de religieuzen). Des te meer omdat het Likoed-blok zelf zes zetels verloor in deze verkiezingen, ook al won het een eerste-minister, en met 31 zetels tegen 35 in de minderheid zit tegenover de travaillisten. Dit marchanderen is al tijden de norm in Israël, en zal dit keer behoorlijk vereenvoudigd worden door het feit dat de premier bekend is. De regering zou er dan ook vrij vlug kunnen zijn (er is sprake van midden juni, terwijl Netanyahu volgens de grondwet tijd heeft tot bijna midden juli).
CLINTON.
Intussen heeft Benyamin Netanyahu als nieuwe premier zondag zijn eerste grote toespraak gehouden, die live door de Israëlische tv werd uitgezonden. Agressief van houding en toon zoals, men van hem gewend is, wist ?Bibi? toch de wereld te verrassen door het gebrek aan substantie in zijn boodschap. De premier van het nieuwe Israël en de erfgenaam van het vredesproces had praktisch niets te melden over Israël en een paar algemeenheden over de vrede. Verrassend vredelievend : boodschappen voor koning Hoessein van Jordanië en president Hosni Moebarak van Egypte (persoonlijk), boodschappen ook aan Yasser Arafat en de Palestijnen (via een woordvoerder), de wil alom tot het voortzetten en uitdiepen van het vredesproces, een uitnodiging aan de Arabische leiders meer in het algemeen om zich daarbij aan te sluiten, enzovoort.
Is dit wat Bibi denkt ? Dit is, alleszins, wat Bibi wil dat de regering- Clinton van hem hoort, terwijl hij zijn echte programma uitwerkt. Daarom geen woord over wat er dezer dagen concreet op het programma hoorde te staan : de al uitgestelde evacuatie van het Israëlische leger uit 85 procent van de Palestijnse stad Hebron ; het aanvatten van de onderhandelingen met de Palestijnen over de definitieve status van de Gebieden (een Palestijnse staat of niet) ; de eventuele teruggave van de Golanhoogvlakte aan Syrië in ruil voor een echt vredesverdrag. Geen woord zelfs over de toekomst van de joodse nederzettingen in de Palestijnse Gebieden. Alleen de bijna rituele bezwering over Jeruzalem, dat nooit meer verdeeld mag worden en voor altijd onder Israëlische soevereiniteit moet blijven al willen de Palestijnen Oost-Jeruzalem als hoofdstad van hun staat , een bezwering die ook Shimon Peres af en toe liet horen, en daarmee was de kous af.
Is dit de echte Benyamin Netanyahu ? Zowel rechts als links zijn de meningen verdeeld over de Likoed-leider. ?Bibi is een opportunist,? zei de professor in de politieke wetenschappen aan Bar Ilan-universiteit. Daarmee bedoelde hij dat Bibi alle ruzies met de Amerikanen zou zien te vermijden en dat hij, ook al was hij helemaal niet gebrand op dat hele vredesproces, zou doen waar hij dacht het meeste voordeel mee te kunnen behalen. ?Als Likoed de verkiezingen wint, ben ik niet zozeer bang van Bibi,? zei Daphna Golan van Jerusalem Link, in Jerusalem, ?maar van de figuren die achter hem staan, zoals Ariël Sharon, Benny Begin, Rafoel Eitan en compagnie.?
Bibi Netanyahu, de man die op campagne liet zeggen dat hij de kandidaat voor de joden was, en Peres die voor de Arabieren, is immers de beschaafde politicus met de goede opvoeding, de toonbare vlag van een beweging die niet overal even toonbaar is. Maar die een zeer intelligente verkiezingscampagne gevoerd heeft, en daarbij juist gebruik wist te maken van de vogelverschrikkerskwaliteiten van lieden als generaal Arik Sharon, door ze naar de brandhaarden te sturen, zoals het uiterst ontplofbaar Hebron. Niet om daar de plaatselijke heethoofden te gaan opjutten, maar om ze te gaan kalmeren : eens de verkiezingen gewonnen door Likoed, zouden ze alles krijgen wat ze vroegen, maar tot dan vroeg de generaal ze geen negatieve beelden de wereld in te sturen.
Sharon, Begin, Rafoel zijn maar een paar namen van sabelslepers die in de schaduw van Netanyahu aan hun eigen toekomstprogramma voor Israël werken. Als het van deze mensen afhangt, wordt dat vredesproces niet bevroren, maar afgebroken. Dan worden de joodse nederzettingen in de Palestijnse Gebieden uitgebreid met nieuwe eenheden. Dan wordt het Palestijnse Orient House in Oost-Jeruzalem gesloten. Dan wordt Hebron niet, zoals bepaald in de Oslo-akkoorden, door het leger ontruimd maar wordt de joodse gemeenschap van 500 man daar uitgebreid tot zesduizend mensen of méér. Hoeveel hangt er dus van deze mensen af, en wie is de echte Benyamin Netanyahu ? Is hij een Charles de Gaulle ?
MILITARISME.
Palestijnse leiders zeggen al jaren dat wat zij en Israël nodig hebben, een Israëlische De Gaulle is, die tegen de wil van zijn electoraat in de vrede durft op te leggen. En Israëli’s zeggen dat niet de travaillisten de akkoorden van Camp David en de vrede met Egypte getekend hebben, maar de zeer rechtse Likoed-leider Menachem Begin. Is het voldoende rechts te zijn, nochtans, om een De Gaulle te zijn ?
Sinds de moord op premier Yitzhak Rabin ontwaren sommige analisten nochtans enkele evoluties te méér die naar een nieuwe De Gaulle doen uitzien. Want wie heeft Rabin laten vermoorden ? Religieuze leiders hebben ?fatwas? over hem uitgesproken. Inlichtingendiensten hebben informatie over tegen hem gesmede complotten in de papiermand gegooid. Militairen hebben oproepen gekregen van invloedrijke, rechtse rabbijnen om hun officieren niet te gehoorzamen als hun zou worden opgedragen joodse nederzettingen in de Gebieden te ontruimen. Bijvoorbeeld in Hebron.
Hoe ver gaat de vergroeiïng van religieuzen en militairen in Israël, een staat die door zijn honderd jaar oorlog zo doordrenkt is van militarisme dat het er, in tegenstelling tot in andere moderne landen, bijna een ?normale?, neutrale manier van leven geworden is, waar ieder ministerie, iedere familie, ieder uit de kluiten gewassen gemeentebestuur wel zijn generaal, of op z’n minst zijn kolonel heeft meedoen ? In Israël, waar streng religieuzen vrijgesteld zijn van legerdienst, heeft de rechtse rabbijn Chaim Druckmann in Or-Etzion zijn eigen kweekschool voor religieus-militair onderwijs : een soort kadettenschool. Druckmann heeft opgeroepen om ongewenste bevelen te negeren. Elders hebben religieuze leiders yeshivot hesder opgericht, dat zijn religieuze scholen waar vrijwilligers tegelijk met hun studie hun militaire dienst doen het geheel gespreid over vijf jaar in plaats van drie jaar. De religieuze leiders van deze instellingen hebben een als enorm omschreven invloed op hun pupillen. Die pupillen doen dienst, volgens contract, in gevechtseenheden van het leger, en heel vaak komt dat erop neer dat ze in elite-eenheden dienen. Rabins moordenaar Yigal Amir kwam uit een yeshiva hesder, en had zich onderscheiden in een elitebataljon en daarna in de inlichtingendienst.
De vraag is dan natuurlijk : hoe ver gaat het gevaar van een ideologisering van het leger ? Kan dat leger nog alle nodige taken worden toevertrouwd ? En wat, indien niet ? De rabbi’s zeggen dat er niets aan de hand is. Anderen weten dat nog zo niet.
Militair historicus Meir Païl, in Tel Aviv, bijvoorbeeld.
MEIR PAIL : De religieuze groepen zijn niet zo belangrijk in de strijdkrachten. Zestig procent van hen zijn non-zionisten en ze doen wat ze kunnen om onder de militaire dienst uit te komen. Dat is niet erg, het zijn toch slechte soldaten, en ze zijn met heel weinigen. Ze moeten niet in dienst. De andere veertig procent zijn wel zionisten, en nu meestal lid van de Nationale Religieuze Partij. Dat is traditioneel een beschaafde en vredelievende partij. Haar mannen doen meestal hun dienstplicht. Tot de Zesdaagse oorlog hebben we daar geen problemen mee gehad. Maar daarna veranderde hun houding.
Hoe komt het dat uit onze bezetting van de toen veroverde gebieden een soort messianistische stroming ontstaan is in die religieuze groep ? Ze zijn niet sterk in de Knesset, maar bij hun jongeren hebben ze een diepe, religieus-ideologische beweging in gang gezet om in die gebieden te gaan wonen. Ze begonnen te doen alsof de Zesdaagse oorlog ons door Gods hand gegeven was, een mirakel, een gebod. Sindsdien zie je hun mannen vrijwillig bij het leger gaan en doen wat ze kunnen om een officiersopleiding te krijgen, meestal kan je ze situeren tussen gewone nationalisten en chauvinisten, racisten en wat niet al en stilaan zie je hoe langer hoe meer officieren met keppeltjes. Nu, als je zo’n officier met een kippa ziet, kan je er van op aan dat hij voor zeventig procent havik is. Zeventig, geen honderd procent : de duiven vormen nog steeds een excellente minderheid in de partij. Maar de meerderheid is nog oorlogszuchtiger dan de doorsnee Likoed-aanhangers. Omdat ze God aan hun kant hebben.
Nu hebben wij een chefstaf in het leger gekregen, je houdt het niet voor mogelijk, de grootste stommeling van Israël, zo stom als een steen, Rafoel Eitan. Die heeft rabbi Chaim Druckmann, een havik onder de haviken, de toelating gegeven om van een yeshiva een opleidingscentrum voor jonge officieren te maken, Or Etzion. Dat is een fontein van gif geworden. Ze zijn niet gevaarlijk op zich, ze vormen een kleine groep, ziek van het militaire machtssyndroom, maar als die moeten ingezet worden bij de evacuatie van de laatste stukken Gaza, of in de Westbank, en ze tegen de kolonisten daar moeten zeggen dat ze weg moeten gaan… Dan worden hun trots en zelfs hun moed gevaarlijke eigenschappen.
Waarom ? En waarom is dat negatief ? Omdat voor ons de regering de baas is in Israël, verkozen en wat niet al, via het parlement, de democratie… Ik heb 28 jaar in het leger gediend, en nóóit onder een eerste-minister waar ik voor gestemd had. Geen van mijn soldaten heeft ooit geweten wat ik van onze acties dacht. Maar deze officieren met hun kippa, zijn opgevoed in het geloof dat er een autoriteit is die de soevereiniteit van het volk te boven gaat. Die van de almachtige God. En wie vertegenwoordigt God ? Hun rabbi’s. Intussen zijn er aanslagen geweest. Bommen en schietpartijen. Van een ondergrondse beweging. Er zijn verklaringen tegen het vredesproces. Dat wordt allemaal heel gevaarlijk.?
AFWACHTEN.
Het enige dat erop zit, zegt Meir Païl, is de kadettenschool van Or Etzion te sluiten, en de yeshivot hesder ook. Onmiddellijk. En een einde te stellen aan het bestaan van religieuze kernen in het leger. Deze dingen zullen de onmiddellijke zorg van de nieuwe regering niet meer zijn, maar als premier Benyamin Netanyahu het ooit gunstig zou vinden zich als een De Gaulle te gaan gedragen, doet hij er goed aan zich ook de OAS (uit de tijd van de Algerijnse onafhankelijksstrijd) te herinneren. Intussen zit Israël stil, en wacht af.
Sus van Elzen
Bibi Netanyahu bij de klaagmuur in Jeruzalem : kandidaat van wie ?
Horen het leger en Netanyahu nog samen, zoals wordt gezegd ?
