Alleen een globaal plan voor de hele regio kan de terreur in de kiem smoren. Dat zegt David Criekemans, docent internationale politiek van de Universiteit Antwerpen.
Volgens Brits premier David Cameron vormt de terreurgroep IS een gevaar voor Europa. Hoe groot is dat gevaar?
DAVID CRIEKEMANS: Te groot. We moeten reageren. Anders lopen we het risico dat ze hun territorium consolideren, dat het steeds moeilijker wordt om er nog iets aan te doen, en dat ze ook hier aanslagen plegen. IS zegt zelf ook dat ze het Westen willen destabiliseren. Voor de EU is Irak daardoor een grotere prioriteit dan Oekraïne. We moeten wel beseffen dat dit niet enkel militair kan worden opgelost. Het moet ook politiek. De soennieten in Irak zijn niet zomaar een alliantie aangegaan met IS; de regering heeft hen jarenlang als tweederangsburgers beschouwd.
Een nieuwe Iraakse regering moet daar verandering in brengen?
CRIEKEMANS: Er zijn hoopvolle stappen gezet, maar het is nog vroeg dag. De nieuwe premier, Haider al-Abadi, moet nog een regering vormen. Er lijkt wel een consensus ontstaan rond de ‘Iraakse oplossing’, waarbij iedereen in de macht deelt. De enige andere piste is de opdeling van Irak. Vooral de Koerden leken lang op een eigen gebied aan te sturen. Maar nu ook hun belangrijkste stad, Erbil, bijna viel, beseffen ze dat ze dat niet aankunnen.
De VS en Frankrijk bewapenen de Koerden in Irak. Is dat een goed idee? En hoe zal Turkije reageren?
CRIEKEMANS: Ik vind het zelden een goed idee om bepaalde groepen extra te bewapenen. Maar in dit geval is de achterliggende redenering dat het Iraakse leger te zwak is om het tegen IS op te nemen, en dat de Koerdische Peshmerga dat beter kunnen. Bovendien kun je zo IS in Irak langs twee kanten bekampen: vanuit de Koerdische regio en vanuit het sjiitische zuiden. De Syrische president Bashar al-Assad heeft op zijn beurt een derde front tegen IS geopend. Turkije kan niet tolereren dat IS zo dichtbij verder opgang maakt. Als NAVO-lid kan het echter niet zelf ingrijpen, want anders sleept het de hele alliantie mee. Het komt Turkije niet slecht uit dat de Koerden het doen.
Volstaan de westerse acties om Irak te stabiliseren?
CRIEKEMANS: Ik vrees van niet. Een mission creep loert om de hoek.De interventie begint klein, met het sturen van wat militaire adviseurs, maar dreigt tekort te schieten en dus te moeten worden uitgebreid. En dat willen de VS net vermijden. De cruciale vraag is echter: hoe kun je in de regio komen tot een nieuwe territoriale orde die ook stabiliteit en economische vooruitgang biedt? Nu zien we krachten aan het werk die al eeuwen spelen. Je kunt enkel rust brengen door die regio in zijn geheel te bekijken. Het komt er dus op aan ook rekening te houden met Syrië en Libië, waarvoor de westerse aandacht is verslapt, met alle grootmachten en actoren in de regio om de tafel te zitten, en de ganse regio rationeel te herschikken. Anders zal men het op het terrein blijven beslissen.
Thomas Verbeke
‘Het komt eropaan met alle spelers in de ganse regio rond de tafel te gaan zitten.’
