De gerechtsdeurwaarders leveren de maatschappij goede diensten. Voorzitter Charles Vanheukelen legt uit waarom.

De Nationale Kamer van Gerechtsdeurwaarders zette een colloquium op over de sociale en economische rol van het ambt. Een onderschatte job, menen de confraters. De meeste mensen kennen de deurwaarder niet en: onbekend is onbemind. Voorzitter Charles Vanheukelen, deurwaarder in Leuven, blijft de strijd voeren.

De deurwaarder is zelden een welkome gast.

Charles Vanheukelen: Mensen hebben het soms moeilijk met ons optreden. Als zij hun schuld weigeren te betalen, volgt beslag en komt de vrachtwagen. Maar wij voeren alleen de wil van de rechter uit. Zonder deurwaarder heeft een rechter geen reden van bestaan, want een aantal mensen negeert zijn vonnis. Wij handhaven de sociale vrede. Als men schuldeisers zou toelaten zelf de uitspraak uit te voeren, vallen er dagelijks doden en gewonden. De deurwaarder is de go between tussen de schuldeiser en de schuldenaar.

Het uitdrijven van huurders uit hun woning is wel een van de meest onaangename aspecten van die job.

Vanheukelen: Pijnlijk ja, meubelen opladen terwijl de kinderen onbegrijpend toekijken. Wij proberen uitdrijving te vermijden. Wij sporen vooraf de betrokkenen aan om over een andere woning te gaan praten met het OCMW. Een nieuwe wet geeft huurders straks een maand de tijd, na de betekenis van het vonnis, om hun huis te verlaten, en verplicht de deurwaarder vooraf het OCMW in te lichten. De wet zal ons verplichten ons beroepsgeheim te schenden, maar het is een goede oplossing.

Neemt het aantal uitdrijvingen toe, als gevolg van de werkloosheid?

Vanheukelen: Neen, het blijft constant: tussen 2500 en 3000 per jaar. Maar ten gevolge van de werkloosheid zien wel meer gezinnen zich verplicht hun woning te verkopen. Beide partners rekenden erop met hun loon de woning af te betalen. Als dan een van beiden zijn werk verliest, is dat een drama.

De vaststelling van overspel in slaap- en badkamer is nog zo’n onprettige bedoening.

Vanheukelen: Dat is echt middeleeuws. De mensen vinden het moeilijk te aanvaarden dat een deurwaarder zich daartoe leent. Overspel is niet langer strafbaar, maar het blijft een grond voor echtscheiding, en wij zijn wettelijk verplicht op bevel van de rechter de privacy binnen te dringen. Het zijn dagen van vroeg opstaan, want vanaf vijf uur mogen wij een woning betreden. Zelfs al bekennen de overspeligen, toch moeten wij het vaststellen. Dat soort werk neemt af, omdat de wet nu ook bepaalde vermoedens aanvaardt om een echtscheiding te bekomen. Een deurwaarder doet dat toch nog een honderdtal keer per jaar, vooral bij koppels die hun overspel willen verbergen. Het zou beter zijn als dat niet meer hoefde, bijvoorbeeld door het invoeren van een schuldloze echtscheiding, zoals Duitsland die kent.

De deurwaarders onderstrepen graag hun sociale rol.

Vanheukelen: Een vonnis dient om uitgevoerd te worden, maar wij proberen de scherpe kanten af te zwakken. Heel vaak bemiddelt de deurwaarder over minnelijke schikkingen met afbetalingsvoorstellen – behalve voor belastingen, want dan beslist de ontvanger. Als go between mogen we niet toegeven aan wraakgevoelens van een schuldeiser, noch aan onredelijke verlangens van een schuldenaar. Noteer dat slechts twee procent van de uitvoeringsdossiers leidt tot een openbare verkoop.

En tot schande en armoede?

Vanheukelen: De wet bepaalt wat in aanmerking komt voor beslag. Wij laten méér staan dan een tafel en stoelen en een bed, maar enkel wat een gezin nodig heeft om een normaal leven te leiden zonder luxe. Bovendien is het loon beschermd: maandelijks 36.000 frank per verdiener is vrijgesteld van beslag, 72.000 frank voor een gezin met twee inkomens, plus sociale uitkeringen als kinderbijslag. In Nederland is het gezin slechts tot 30.000 frank beschermd, een eenverdiener tot 20.000 frank.

Het is ook niet nodig een schuldenaar te stigmatiseren door zijn inboedel onder politietoezicht op te laden. Hij kan zelf een kandidaat-koper voorstellen, voor zijn inboedel en straks ook voor zijn woning.

Toch zijn er cowboys in het vak.

Vanheukelen: Ik kan niet instaan voor alle confraters, maar de meeste deurwaarders zijn zeker niet zo. Als openbaar ambtenaar moeten wij trouwens de weg kiezen die het minste nadeel berokkent. Als ik tienduizend frank moet vorderen, dan leg ik beslag op de auto en niet op de woning, want die laatste procedure brengt veel meer kosten mee. Cowboys die alleen de belangen van de schuldeiser dienen, moeten worden afgeremd. Net als de stelselmatige overschrijding van tarieven, of het betekenen van te veel exploten voor één zaak.

Het kleine tuchtrecht in de arrondissementele tuchtkamers is een zaak onder confraters en dat leidt soms tot inertie. Het verbod om in de raad te zetelen, is voor een deurwaarder niet eens een sanctie. De grote tucht is een zaak voor de rechtbank, maar de overbelaste parketten zijn niet goed thuis in onze tarieven. Bij mijn weten waren er het jongste jaar geen schorsingen of afzettingen. Wij pleiten voor een beter tuchtrecht, georganiseerd op nationaal niveau.

Komen er veel klachten van slachtoffers?

Vanheukelen: Heel veel, maar dikwijls ten onrechte. Mensen maken hun beklag dat de deurwaarder heeft ingebroken, terwijl hij zich al twee of drie keer had aangeboden, maar zonder resultaat.

In die delicate job zijn vergissingen catastrofaal.

Vanheukelen: Het gebeurt dat een deurwaarder niet tijdig van de schuldeiser verneemt dat de schuld al betaald is. Dat is pijnlijk, zeker als hij intussen de woning is binnengedrongen om de inboedel te inventariseren.

Deurwaarders zijn verplicht verzekerd voor beroepsfouten. Er is ook een verzekering tegen de zogenoemde indélicatesse, een mooi woord voor diefstal: het niet tijdig doorstorten van geld aan wie het toekomt.

Een steeds weerkerende klacht slaat op de hoge kosten die de deurwaarder aanrekent.

Vanheukelen: De kosten zijn bij koninklijk besluit bepaald. Maar het grootste deel van wat wij aanrekenen, gaat naar de overheid. Aan een dagvaarding voor de rechtbank voor een echtscheiding, en een tweede voor een andere rechter om dringende en voorlopige maatregelen te krijgen, verdient de deurwaarder 2600 frank, 7800 frank gaat naar de staat. De kosten voor schuldvorderingen staan gedeeltelijk in functie van het bedrag: het laagste tarief voor minder dan 5000 frank, zes keer meer voor een schuld van meer dan anderhalf miljoen. Dat moet herbekeken worden. Voor grote bedragen worden wij te weinig betaald, voor kleinere bedragen kunnen lagere kosten nuttig zijn.

De Kamer van Gerechtsdeurwaarders klaagt dat de rechtspleging voor schuldvordering te omslachtig en te duur is, zodat schuldeisers er zelfs geen beroep meer op doen.

Vanheukelen: Voor een niet-betwiste schuldvordering – een schuldbekentenis, een aanvaarde factuur – pleiten wij voor een soepele, snelle en goedkope procedure. Ondernemingen, vooral kmo’s, trekken nu vooral naar incassobureaus, maar het vorderen van schulden zou geen commerciële aangelegenheid mogen zijn.

Wat is er mis met die incassobureaus? Zij werken trouwens ook niet gratis.

Vanheukelen: Zo bekijkt de schuldeiser dat niet, meestal gaat het om no cure no pay: geen betaling zonder resultaat. Er zijn incassobureaus die onberispelijk werken, maar met het toenemen van hun aantal, stijgt het misbruik. Een deurwaarder is socialer, hij waarborgt de rechten van beide partijen, de schuldenaar is beter beschermd. Als ik beslag ga leggen in een café, stap ik met mijn getuige meteen naar de keuken – de patron kent mij intussen wel – en ik inventariseer de inboedel door de deurkier. Geen mens in het café zal weten dat er een deurwaarder op bezoek is. Sommige lui van incassobureaus gaan uitgerekend op zaterdagochtend naar een beenhouwerij, om er in het bijzijn van tien wachtende klanten luidop te vragen wanneer die schuld eindelijk wordt betaald.

De deurwaarder is ook efficiënter dan het incassobureau. Hij kent de voorgeschiedenis van de schuldenaar en heeft toegang tot de beslagberichten. Zo kan hij een schuldeiser vertellen dat een procedure geen zin heeft – al verbiedt zijn beroepsgeheim erbij te vertellen waarom. Dat voorkomt dat een schuldeiser de rechter om een vonnis vraagt dat toch onuitvoerbaar is, waardoor hij nodeloze kosten maakt. De deurwaarder kan goede diensten bewijzen vooraleer een gerechtelijke procedure op te starten: een aanmaning zenden, eens gaan praten, een minnelijke schikking zoeken.

Socialistische parlementsleden willen de incassobureaus gewoon verbieden.

Vanheukelen: Dat gaat een beetje ver, maar er zou wel een wettelijke reglementering moeten komen. Daar dringen trouwens ook de ernstige incassobureaus op aan. Als een schuldenaar het incassobureau aan de deur zet, beschikt dat incassobureau over geen enkel dwangmiddel.

De deurwaarder beschikt wel over dwangmiddelen. Maar u vraagt de wetgever om méér, omdat veel schuldenaars erin slagen hun vermogen te verbergen.

Vanheukelen: De schuldenaar moet zeker humaan worden aangepakt, maar ook de schuldeiser verdient bescherming. Wij beschikken over onvoldoende instrumenten tegen een schuldenaar die zijn goederen verdonkeremaant. Kwade trouw hoeft geen bescherming. Vaak laat iemand zich domiciliëren op een plek waar al twintig andere mensen staan ingeschreven. Daar is zijn inboedel waardeloos, maar in een ander arrondissement heeft hij mooie meubelen en rijdt met een prachtige wagen. De politie, die meestal wel weet waar iemand werkelijk woont, zou ons moeten helpen. Een bankier hoeft ons nu enkel te vertellen hoeveel op iemands rekening staat, nadat wij er beslag op hebben gelegd. Als de rekening leeg is, was dat een slag in het water. En een dure. Duitsland heeft een eenvoudig en efficiënt systeem: een schuldenaar kan verplicht worden om voor de rechter een vermogenverklaring af te leggen, onder ede.

Guido Despiegelaere