Omdat Guy Verhofstadt het zo goed met Tony Blair kan vinden, zocht Laurette Onkelinx haar Franse collega Martine Aubry op. Ook in Europese zaken praat de regering met vele stemmen.

Meer dan 650 jaar na zijn dood werd Jacob van Artevelde uitgeroepen tot de eerste echte burger van het Europese vasteland en een onvermoeibaare strijder voor democratische vrijheden genoemd. Zo herschreef premier Guy Verhofstadt (VLD) vorige week in het Gentse stadhuis de geschiedenis en maakte hij Van Artevelde postuum haast erevoorzitter van de VLD. Onder de aanwezigen het kruim van stad en land en Tony Blair.

Omdat de Britse premier weinig in de lokale hagiografie geïnteresseerd is, herinnerde Verhofstadt eraan dat Van Artevelde de trouwste bondgenoot van Engeland was. Kortom, de Belgische premier neemt de draad weer op die Van Artevelde node liet vallen – in 1345 werd hij onder Franse druk wegens hoogverraad terechtgesteld – en werpt zich op als de grote voorvechter van de Belgisch-Britse toenadering.

Als oppositieleider probeerde hij tevergeefs – de SP had daar de hand in – met Blair en de top van New Labour contact te leggen. Sinds hij in de Wetstraat 16 kantoor houdt, lukt het hem wel en de twee denken er al aan om samen in Toscane enkele vakantiedagen door te brengen.

Ook in aanwezigheid van derden spreken ze elkaar met Tony en Guy aan en niet iedereen is daar erg mee ingenomen. SP-voorzitter Patrick Janssens die als een van de laatsten en niet echt vrolijk het Gentse stadhuis verliet, beseft dat Verhofstadt zijn goede relatie met het boegbeeld van New Labour ook electoraal zal uitspelen. De tijd dat Verhofstadt een gedroomde schietschijf voor de SP was, is voorbij.

Dat uitgerekend Frank Vandenbroucke zijn uiterste best deed om Verhofstadt en Blair samen te brengen, maakt het er voor Janssens niet simpeler op. De minister van Sociale Zaken spande zich zeer in om de twee achter een gemeenschappelijke tekst voor de sociale top van regeringsleiders in Lissabon te krijgen. Uitgerekend met Groot-Brittannië dat in sociale zaken altijd op zijn nationale en vooral behoudsgezinde strepen stond, trekt België nu samen op.

In Lissabon zullen de liberaal Verhofstadt en de promotor van de Derde Weg Blair hetzelfde document verdedigen. Vandenbroucke, die Verhofstadt niet zo lang geleden als een onverbeterlijke neo-liberaal bestempelde, is niet zomaar tevreden over die tekst: hij is er echt enthousiast over. Voor Vandenbroucke is het een belangrijke doorbraak dat België en Groot-Brittannië vragen dat een ‘high level-groep’ tegen het einde van het jaar maatstaven en procedures opstelt voor de bestrijding van armoede en sociale uitsluiting. Vandenbroucke voerde tijdens de Europese verkiezingen campagne rond Europese sociale normen. Dankzij Blair en Verhofstadt wordt die gok van acht maanden weer iets minder utopisch. ‘Een jaar terug’, aldus Vandenbroucke, ‘had ik van dit resultaat nog niet durven dromen.’

NORMEN VAN LISSABON

Toen Verhofstadt op de kabinetsraad van 3 december het relaas deed van zijn bezoek aan Blair, waren er veel kritische vragen aan Franstalige kant. Minister van Buitenlandse Zaken Louis Michel (PRL) had bedenkingen en vice-premier Laurette Onkelinx (PS) had ook heel wat opmerkingen. Als het over Blair gaat, hebben veel Franstaligen behalve een taalprobleem ook een ideologisch probleem. Zeker in de sociale sector. Ze voelen zich nauwer verwant met het socialisme van Lionel Jospin en tillen er niet te zwaar aan dat uitgerekend Jospin meer bedrijven privatiseerde dan welke Europese regeringsleider ook.

Onkelinx kreeg een paar toegevingen – onder meer de Belgische steun voor de kandidatuur van Laurent Fabius als IMF-topman – en de vrijheid om met gelijkgezinde partners het terrein voor Lissabon te effenen. Zo trok ze naar Rijsel en werkte ze met haar Franse collega Martine Aubry aan een Frans-Belgische tekst.

Twee dagen voor Blair en Verhofstadt in Gent hun Lissabon-verklaring de wereld instuurden, deden Aubry, Onkelinx en hun Italiaanse collega Cesare Salvi in Brussel hetzelfde. De pluralistische meerderheid in actie, maar zowel voor buitenstaanders als insiders is het een verwarrende vertoning.

Uiteraard wijzen Onkelinx en Vandenbroucke (die tot verrassing van de Wetstraat 16 eveneens met Aubry aan tafel zat) erop dat de twee teksten complementair en niet tegenstrijdig zijn. Op het kabinet van de premier onderstreept men dan weer dat er slechts één officiële regeringstekst bestaat. Het document dat door Onkelinx geïnspireerd en later door Vandenbroucke gepolijst werd, bindt het kabinet niet. Toen Blair alweer op weg was naar Londen en de laatste prominenten het stadhuis verlieten, zaten Verhofstadt, Onkelinx en Vandenbroucke alweer samen in het Gentse restaurant Othello aan tafel. Bij een glas Italiaanse wijn werden, aldus een van de betrokkenen, ‘een paar misverstanden opgehelderd…’

Voor de Europese sociaal-democratie die in tien van de vijftien Europese landen de premier levert, wordt de top van Lissabon het moment van de waarheid. Hij moet bewijzen dat de linkerzijde Europa een sociaal surplus oplevert. Er wordt bijgevolg luidop gedroomd van ‘normen van Lissabon’. In navolging van de normen van Maastricht op financieel en budgettair vlak zouden er sociale normen moeten komen. Hoewel die minder dwingend zullen zijn dan de financiële normen, is het geloof groot dat de Unie op deze manier het Europese sociale model veilig kan stellen en een antwoord kan vinden op sociale uitsluiting en armoede.

Dat uitgerekend de enige liberale premier onder de Vijftien, Verhofstadt, zich in deze bijzonder verdienstelijk maakt en de Britten mee over de streep trekt, is wel heel opmerkelijk. De slag om de sociale normen is immers nog niet gewonnen. Mede omdat de Britten traditioneel tegen Europese dictaten zijn, durfde het Portugese voorzitterschap het niet aan om van die normen de echte inzet van de top te maken. In een veel te lang en warrig document hebben de Portugezen het wel over de high level-groep, maar zowel de opdracht als de timing blijven vaag. Hoewel premier Antonio Guterres voorzitter is van de socialistische internationale, waagt hij zich minder ver dan de voormalige von Hayek-adept Verhofstadt.

Paul Goossens