Het Marokkaanse gerecht bevestigde de zware straffen voor de leiders van de volksopstand in het Marokkaanse Rifgebied. Een nieuwe kaakslag, vindt de Belgische facebookactivist Wafi Kajoua. ‘Deze veroordeling is politiek gestuurd.’
Alle ogen in de Maghreb zijn gericht op Algerije, waar na wekenlang straatprotest een einde kwam aan het autoritaire bewind van president Abdelaziz Bouteflika.
Intussen werd in buurland Marokko in alle discretie met een andere volksopstand afgerekend. Het Hof van Cassatie van Casablanca bevestigde de zware straffen die vorig jaar werden uitgesproken tegen 42 militanten van de Hirak, de revolte die eind 2016 in de noordelijke Rif uitbrak. Ter herinnering: de Hirak begon in de stad El Hoceima nadat visverkoper Mohsin Fikri in een vuilniswagen werd verpletterd tijdens een poging om een lading in beslag genomen zwaardvis te redden. Het was de vonk in een kruitvat. De bewoners van de Rif, hoofdzakelijk Imazighen (Berbers) die een eigen taal evenals een verleden van opstand en onafhankelijkheid koesteren, voelen zich al decennialang gediscrimineerd in het koninkrijk Marokko.
Ik heb een fout erkend, ja. Het was vernederend, maar vrijheid heeft geen prijs.
Het arrest van het Hof van Cassatie werd in het holst van de nacht van 4 op 5 april bekendgemaakt. Uit vrees voor protesten, menen sympathisanten van de Hirak die ook buiten de Rif in grote getallen te vinden zijn. Boegbeeld Nasser Zefzafi en drie andere leiders vliegen voor 20 jaar in de cel, de andere straffen schommelen tussen 1 en 15 jaar. Ook Hamid El Mahdaoui, een bekende journalist die drie jaar kreeg voor het achterhouden van gevoelige informatie voor de politie, hoorde zijn straf bevestigd worden.
Op de sociale media circuleren macabere selfies van Hirak-aanhangers met dichtgenaaide lippen. Op die manier spreken ze hun solidariteit uit met Zefzafi en medebeklaagde Mohamed Al Haki die met naald en draad protesteerden tegen de manier waarop ze monddood werden gemaakt. Andere veroordeelden zijn intussen aan een hongerstaking begonnen.
Niet toevallig werden de meeste selfies in de diaspora gemaakt. De voorbije halve eeuw zag de straatarme Rif zowat een derde van zijn bevolking emigreren, vooral naar Nederland, België, Spanje en Frankrijk. De Hirak heeft overal voor een opstoot van Riffijns bewustzijn gezorgd, met tientallen actiecomités en Facebookgroepen als gevolg.
Onmiddellijk na de bekendmaking van het arrest werden betogingen aangekondigd in Brussel, Rotterdam, Den Haag, Barcelona en Parijs. Een van de gangmakers in eigen land is Wafi Kajoua, een Brusselse bewakingsagent met ziekteverlof die op Facebook als Rifi Dumar de roeptoeter voor de Hirak hanteert. Kajoua kan zich het lot van de opgesloten leiders goed voorstellen. Begin februari werd hij zelf vrijgelaten uit een gevangenis in Fez, waar hij een veroordeling tot één jaar uitzat.
U werd in juni gearresteerd toen u vanuit de Spaanse enclave Melilla de Marokkaanse grens wilde oversteken. Waarom?
Wafi Kajoua: Het bedreigen van de nationale veiligheid, luidde de aanklacht. De arrestatie kwam als een totale verrassing. Ik was al een poos actief op Facebook. Ik reisde al die tijd geregeld heen en weer naar de Rif om er deel te nemen aan betogingen en families van politieke gevangenen te ondersteunen. Wellicht heb ik een fout gemaakt door bij het Marokkaanse consulaat in Brussel een toelating aan te vragen om een betoging in El Hoceima te organiseren. Daardoor heb ik mezelf op de radar gezet. Blijkbaar houdt Marokko zwarte lijsten bij met namen van Europese Hirak-activisten.
Werd u niet beschermd door uw Belgische nationaliteit?
Kajoua: Nee. Ik heb wel consulaire bijstand gevraagd, maar niemand gezien. De Belgische ambassade wist nochtans van mijn situatie af. Ik betwijfel of ze moeite hebben gedaan, maar Marokko laat ook geen consulaire bijstand toe. Ik ben als driejarige in België beland, in het spoor van mijn vader die nog in de mijn van La Louvière heeft gewerkt. Voor Marokko blijf ik echter een Marokkaanse staatsburger. Een onwaardig staatsburger, zo vonden althans de rechter en de procureur.
Justitie werkt in Marokko heel anders dan in België. De rechter hield niet eens de schijn van onafhankelijkheid op, hij vroeg me vlakaf of ik me niet schaamde voor mijn Facebook-berichten. De vervolging van de Hirak wordt politiek gestuurd, men spreekt niet voor niets van jugements télécommandés. In zaken van gemeen recht viert dan weer corruptie hoogtij. In de gevangenis heb ik een jongen ontmoet die tot zes jaar werd veroordeeld omdat hij met zijn vriendinnetje had geslapen. Met onderlinge toestemming, dat heeft die vriendin zelf verklaard. Haar vader was echter fel tegen hun relatie gekant en heeft de procureur omgekocht. Resultaat: zes jaar wegens verkrachting.
U kreeg strafvermindering nadat u gratie had aangevraagd. Dat kunnen ook Zefzafi en de andere Hirak-kopstukken doen. Waarom weigeren ze dat?
Kajoua: Ze zouden inderdaad een gratieverzoek bij de koning kunnen indienen, maar dan moeten ze hun fout erkennen. Uiteraard weigeren ze dat: hoe kun je excuses vragen voor een fout die je niet hebt begaan? De Hirak is een vreedzame burgerbeweging.
Zefzafi en zijn medestanders hebben zich rechtstreeks tot de koning gericht met hun 21 eisen. Die vormen absoluut geen bedreiging voor de nationale eenheid of veiligheid. Het gaat om meer banen in de Rif, en investeringen in scholen, ziekenhuizen en wegen. Maar ook: de erkenning van onze taal, cultuur en geschiedenis. Vergeet niet dat de Rif in de jaren twintig van de vorige eeuw een onafhankelijke republiek was, onder leiding van Abdelkrim Khatabi die wereldwijd als een boegbeeld van het antikolonialisme geldt. Logisch dat ze die eisen niet aan de regering of het parlement, maar rechtstreeks aan het hof hebben bezorgd.
Politieke partijen hebben in Marokko weinig legitimiteit. Als je de wil van het volk wilt kennen, moet je naar het straatprotest luisteren. Bovendien weet iedereen waar in Marokko de echte macht ligt. Bij de koning en de makzhen, een kliek van corrupte politici en zakenlui rond de monarchie. Mohamed VI heeft trouwens gereageerd op de eisen van de Hirak. Corrupte ambtenaren werden uit de Rif teruggeroepen en overgeplaatst. Straffen hebben ze niet gekregen, ze kunnen hun zakken elders blijven vullen. Straffen, die zijn er alleen voor burgers die het onrecht aanklagen.
Steunbetogingen voor de Hirak lokken niet alleen Berbers maar ook Arabische Marokkanen.
Hebt u dan wel een fout erkend?
Kajoua: Ja. Het was vernederend, maar vrijheid heeft geen prijs. Mijn situatie is niet vergelijkbaar met die van de Hirak-leiders. Sommigen hebben voor dezelfde aanklacht tien jaar gekregen. Wat moest ik dan doen? Hoger beroep aantekenen en een even zware straf riskeren? Ik waag me niet meer in Marokko. Te gevaarlijk, want het Hof van Cassatie kan mijn zaak nog heropenen. Wie weet vlieg ik bij een volgend bezoek opnieuw in de cel.
In Nederland zorgt de Hirak voor spanningen binnen de Marokkaanse gemeenschap. Hirak-aanhangers en Marokkaanse nationalisten staan neus aan neus. Dreigt er een polarisatie?
Kajoua: Als Facebook-activist krijg ik de volle laag, van verwensingen tot doodsbedreigingen. Toch loopt het niet zo’n vaart. De Hirak is geen etnische beweging. We vragen weliswaar respect voor onze cultuur en tradities, maar het gaat in de eerste plaats om socio-economische eisen. Daarom geniet de beweging brede steun in het hele land. Marokko telt heel wat steden en regio’s waar het leven even hard is als in de Rif. Ook in de diaspora moet je de identitaire tegenstellingen niet overdrijven. Steunbetogingen voor de Hirak lokken niet alleen Berbers maar ook Arabische Marokkanen.
Dwepen met een kortstondig verleden als onafhankelijke republiek laat een separatistische agenda vermoeden. Logisch toch dat Rabat zich zorgen maakt?
Kajoua: Echte separatisten zijn een minderheid in ons kamp. Ik zie mezelf als een patriot die solidair is met het Marokkaanse volk, niet met de corrupte elite.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
