Acht jaar heeft hij aan Het bloed kruipt gewerkt. 700 bladzijden. De nieuwste James Ellroy is de ‘grande finale’ van de trilogie Underworld USA, waarin hij de Amerikaanse geschiedenis tussen 1958 en 1972 herschrijft. Met honderden personages. En tientallen historische figuren. De Kennedy’s, Marilyn Monroe, Martin Luther King, J. Edgar Hoover. Ze doen niet hún maar Ellroys zin, en dat in adembenemend proza.

Al heel zijn leven is James Ellroy – hij wordt in maart 62 – op zoek naar zijn moeder. Geneva ‘Jean’ Hilliker werd in 1958 nabij Los Angeles dood aangetroffen. Verkracht, vermoord. James, die tot aan het verschijnen van zijn eerste boek, 21 jaar later, als Lee Earle Ellroy door de wereld gaat, is dan tien jaar. De moordenaar werd nooit gevonden. Ook niet door Ellroy zelf, die veertig jaar na de moord samen met een privédetective het hele onderzoek nog eens overdeed. Het werd het autobiografische meesterwerk My Dark Places. Maar alles wat Ellroy schrijft, gaat over zijn moeder. Of over vrouwen die een incarnatie zijn van de ‘roodharige, alcoholische schoonheid’ die Jean Hilliker was. Altijd duikt ze wel ergens op in Ellroys werk: als ‘de kleine stoute meid’ Betty Short in The Black Dahlia, als de promiscue communiste Claire De Haven in The Big Nowhere, de rode godin in Het bloed kruipt… En Ellroy blijft er gedreven over praten.

Ellroy: ‘In zekere zin begint voor mij de geschiedenis van Amerika in 1958 met de moord op mijn moeder. Maar er is meer. Ik was zo onder de indruk van Don DeLillo’s Libra over de moord op John F. Kennedy dat ik de voorgeschiedenis wou onderzoeken en merkte dat die eigenlijk in 1958 begon. Ik eindigde het eerste deel van mijn trilogie, Amerikaans riool, precies met de moord op JFK. De meest bewogen periode werd het vervolg, Zes ruggen. We zitten volop in de aanloop naar de moorden op Robert Kennedy en Martin Luther King. Rassenrellen, de Ku-Klux-Klan, de be-togingen voor de burgerrechten, het racisme in het zuiden van de VS, Howard Hughes die Las Vegas aan het opkopen is. De feiten waren gevonden vreten. Maar de periode waarover Het bloed kruipt gaat, is minder ontgonnen. De verkiezingscampagne van Richard Nixon, dezelfde partijen die in de Cariben het communisme stimuleren én bestrijden, de macht van het heroïnegeld, voodoo in Haïti, slavenarbeid in de Dominicaanse Republiek… Het jaar van de dood van Hoover in 1972, waarover ik het dus niet heb, leek me een logisch einde van de trilogie. Over Watergate schrijf ik ook niet, omdat velen die erbij betrokken waren nog leven.’

U schrijft toch geen geschiedenis?

JAMES ELLROY: Zeker niet. Minder dan een derde van de trilogie steunt op feiten, de rest is verzonnen. Maar de feiten kloppen perfect, ik heb een vrouw die voor mij alle research doet. Wie Hoover echt was, weet ik niet. Wel wat er allemaal over hem verteld wordt. Hij haatte zwarten, wantrouwde Martin Luther King, was homoseksueel, travestiet, en deed het met zijn adjunct. En er waren banden met de maffia. Van zijn bewogen seksleven geloof ik niets, ik denk dat hij nóóit seks heeft gehad. Niet met mannen, niet met vrouwen, niet met dieren. Hij was veel te lelijk. Er waren ook geruchten dat hij zwart bloed had. Nog eens: mijn personages vertellen gewoon wat ze weten van horen zeggen. Voor het verhaal pik ik details uit het leven van een historische figuur en vul die aan met een schijnwaarheid, iets wat waar zou kunnen zijn. Die schijnwerkelijkheid kan de duisternis verlichten.

Toch is er veel verschil tussen Het bloed kruipt en uw vorige boek. Er zit bijvoorbeeld meer humor in.

ELLROY: Het is allemaal niet meer zo zwart als vroeger. Hoewel ik me afvraag of Hoover bijvoorbeeld wel zo spits was als ik hem portretteer. En of Nixon wel zo geestig uit de hoek kwam. Ik heb ook een beetje gebroken met zinnen die klonken als een machinegeweer, dat staccatoritme. De vrouw met wie ik toen getrouwd was (thrillerschrijfster Helen Knode, nvdr) vond dat ik toegankelijker moest worden. Het klopt dat ik met Zes ruggen heel ver was gegaan en ook veel van de lezer vroeg. Overigens zou Het bloed kruipt dat helse ritme niet verdragen. Nu denken mijn personages na over wat ze doen. Het gaat over ideologie, en dat leg je niet uit in zinnen van drie woorden. Het zijn allemaal mensen met diverse, tegenstrijdige ideeën en levens. Ook de verhaallijn lijkt me makkelijker.

Je kunt in het begin wel even een gps gebruiken om de weg in het labyrint te vinden.

ELLROY: Misschien even, ja. Toch kun je de roman apart lezen. Ik vul de leemtes op met verslagen, memo’s… Ik heb heel hard gewerkt aan de compositie. Vierhonderd bladzijden met overzichten gemaakt, indelingen in hoofdstukken, in gezichtspunten. Ik luister heel veel naar klassieke muziek en ik denk dat ik werk als een componist. Beethoven is mijn grote favoriet. Iemand vertelde me dat hij van Vlaamse afkomst is. Een van mijn lievelingsstukken is de derde beweging van de Hammerklaviersonate. Het is net alsof Beethoven de vereniging van man en vrouw op muziek zet in die heel trage derde beweging. Luister zelf maar eens – maar ik wijk af.

Het bloed kruipt is ook een mooie liefdesroman.

ELLROY: Ik ben blij dat je dat opmerkt. Het is een historische romance, vooral de laatste honderd bladzijden. Na Zes ruggen kreeg ik een serieuze inzinking. Ik had heel hard gewerkt aan dat boek, lange promotiereizen gemaakt. Ik was uitgeput. Het begon met slapeloosheid en pillen nemen die niet hielpen. Mijn huwelijk met Helen ging bergaf en ik kreeg panische angstaanvallen. Afschuwelijk is dat: weten dat je gezond bent en beginnen te zweten van angst terwijl je hart steeds heftiger bonkt. Ik begon te dwepen met de meest verschillende vrouwen, van een lesbische postbode tot de Zweedse mezzosopraan Anne Sofie von Otter. Allemaal fantasie. Enfin, toen gebeurde wat moest gebeuren. Ik ontmoette een vrouw. Zij was links, Joods, progressief, biseksueel, mooi. Ik ben rechts, lutheraans, hetero, conservatief. Ik wou een kind van haar, een dochter. Ik hield van haar, maar de relatie moest mislukken. Er zijn dan twee opties. Je kunt zitten treuren, gekke dingen doen, schijterig boos worden. Ik koos iets te doen waarin ik goed ben: over haar schrijven. Ze werd de spil in vier jaar Amerikaanse geschiedenis, een van de centrale figuren in het boek. Een eerbetoon. Joan is de Rode Godin in Het bloed kruipt. Wat later leerde ik Cathy kennen. Ze was getrouwd en had twee kinderen. Ook met haar lukte het niet. Ze is Karen Sifakis in de roman en ze begint te moorden. Alle personages zijn overigens met elkaar verweven.

Een paar figuren maken een reis van rechts naar links en andersom. Is dat ook uw persoonlijke reis?

ELLROY: Nee. Ik heb willen zeggen dat in de periode waarover ik schrijf links en rechts elkaar nodig hadden. Zelf ben ik eerder rechts, autoritair. Iemand die gelooft in de Amerikaanse hegemonie. In mijn ogen is Barack Obama de zwakste Amerikaanse president sinds Jimmy Carter. Ik denk dat hij niet goed weet waar hij mee bezig is, hij geeft te veel geld uit. Zijn idee-en zijn bijzonder edel, hij is een goed maar geen groot spreker. Hij heeft zo weinig ervaring. De indrukwekkendste leiders zijn vaak diegenen die niet al te veel weten. Roosevelt en Reagan vond ik indrukwekkend. Ze waren nog maar net voor het eerst verkozen, of ze namen al meteen het roer in handen. Obama deed dat niet. Ik denk dat hij krachtdadiger moet zijn. Maar ik heb wel op hem gestemd.

Drie mannen spelen een belangrijke rol in Het bloed kruipt, maar de meeste aandacht gaat naar Don Crutchfield. Is die jonge detective de belichaming van de jeugdige James Ellroy?

ELLROY: Crutchfield was een straatjongen en voyeur, hij ging inbreken en aan slipjes snuffelen. Hij is een bestaande figuur die ik betaalde voor zijn optreden in het boek. Hij is ouder dan ik, in de zeventig nu, maar voor de plot maakte ik hem jonger. Hij opende met zijn verhalen de deur van een wereld waarover ik anders nooit had kunnen schrijven, die ik zelf niet had kunnen bedenken. Later werd de echte Crutch een van de meest succesrijke privédetectives van Los Angeles. In de roman is hij in 1968 een jaar of twintig. Hij klust wat voor de belangrijke mannen van de FBI. In het begin is hij heel naïef, kneedbaar. Crutch is nog nooit met een vrouw naar bed geweest. Permanent is hij op zoek naar de moeder die hij als kind verloor. Hij weet dat ze nog leeft. En dan ontmoet hij de vrouw van zijn leven. Net geen vier jaar lang heeft hij haar gevolgd. Om zelf in leven te blijven doet hij vreselijke dingen, zelfs moorden. Twintig minuten blijft hij bij haar. Om te vrijen, haar zwanger te maken. Dan verliest hij haar, en gaat opnieuw op zoek. Naar de dochter die hij bij Joan heeft gemaakt en nooit zal zien. Crutch is de overlever die visioenen heeft van Jezus Christus, nachtmerries. Je mag er gerust wat symboliek achter zoeken.

Is Crutch niet de man die het verhaal bij elkaar houdt? En dus ook Ellroy?

ELLROY: Zo kun je het stellen. Hij is ook een nieuw personage in de trilogie. Wayne Tedrow Jr kennen we al van vroeger. Hij was politieman in Las Vegas, nu een killer en heroïneverkoper. Senior Wayne is een belangrijke mormoon die voor Hoover speurwerk deed bij de Ku-Klux-Klan. Junior vermoordt zijn vader met de hulp van zijn stiefmoeder die ook zijn minnares is. Ze sterft aan kanker. Junior is een complexe figuur, een racist die toch verliefd is op een zwarte. De derde man, Dwight Holly, een FBI-agent die aan Yale studeerde, zoekt informanten die willen infiltreren in de zwarte rivaliserende militante bewegingen. Hij werkt zowel met als tegen Hoover. De mannen zijn misdadigers. Aan de andere kant zit er een ideologie achter hun daden. Het bloed kruipt is in die zin ook een religieus boek.

Religieuze literatuur als Het bloed kruipt heb ik nog niet veel gelezen.

ELLROY: Het is een religieus boek omdat de figuren transcendentale ervaringen zoeken. Drugs nemen is één middel voor hen. Hoe slecht ze ook zijn, ze willen een hoger doel dienen. Ze wensen verlossing en denken dat ze nog te redden zijn. Dwight Holly is een bandiet, een slechte kerel die eigenlijk niet kan leven met wat hij gedaan heeft en boetedoening zoekt.

Ja, ik ben zelf religieus, van jongs af aan luthers protestant. En ik geloof in God, dat Jezus Christus goddelijk is. Ik heb altijd de hand van God op mijn schouder gevoeld. Hij leidde mij waarheen hij wou. Ik bid ook, en God antwoordt mij. Hij weet dat ik nogal roekeloos en obsessief ben. Zonder God was ik verloren. Zonder zijn controle zou mijn neiging om soms als een bezetene tekeer te gaan uit de hand lopen.

Bent u een gelukkig man?

ELLROY: Ik ben een zeer ambitieuze stijfkop met heel beperkte interesses: vrouwen, klassieke muziek, schrijven, dieren, geschiedenis, vroeger ook boksen. Aan veel andere dingen denk ik niet. Binnen die beperkingen ben ik gelukkig. Maar vooral: ik heb een fantastische vrouw leren kennen, Erika. We zijn smoorverliefd. Dit wordt het, ik weet het. Ik word dit jaar 62 en begin een nieuw leven. Zopas ondertekende ik een contract met mijn uitgever voor een prequel op het L.A. Quartet. Vier boeken over misdaad in Los Angeles tijdens de Tweede Wereldoorlog. Het eerste deel zal Perfidia heten. Dit jaar komt ook nog The Hilliker Curse. My Pursuit of Women uit. Vier autobiografische verhalen die in Playboy zijn verschenen. Waarom ik op vrouwen jaag en hoe. Maar (grijnst) ik ga het niet aan je neus hangen. Je moet het zelf maar lezen.

JAMES ELLROY, HET BLOED KRUIPT, ATLAS, 718 blz., 24,90 EURO, ISBN 978 90 450 1520 0

Voordeel voor lezers en abonnees

Atlas brengt nu ook de eerste twee delen van Underworld USA uit: Amerikaans riool ( American Tabloid) en Zes ruggen ( The Cold Six Thousand).

Lezers van Knack kunnen de volledige trilogie online bestellen via Mediaclub.be voor de voordeelprijs van 65,95. Abonnees genieten nog 10 procent extra korting en betalen slechts 59,36 euro. Bestelcode: 7102.

De aparte delen van de trilogie zijn eveneens verkrijgbaar via www.mediaclub.be. Bestelcodes: 7099, 7100, 7101. Ook voor die afzonderlijke delen krijgen Knack-abonnees 10 procent korting.

DOOR FRED BRAECKMAN

‘Ik vraag me af of Hoover wel zo spits was als ik hem portretteer. En of Nixon wel zo geestig uit de hoek kwam.’