Ze heeft in Berlijn wel ‘een goed feestje gebouwd’ nadat ze was bekroond voor haar rol in The Broken Circle Breakdown, maar verder houdt Veerle Baetens de voetjes stevig op de grond. Ze heeft ervoor gekozen om moeder te zijn, zegt ze, en dat komt voor haar op de eerste plaats. Wat niet wil zeggen dat ze niet graag ooit met Lars von Trier zou samenwerken. ‘Of Quentin Tarantino, die mag ook wel bellen.’

Ze heeft een dikke winterjas aangetrokken en een kleurige wollen muts opgezet en dus zijn de glitter en glamour ver te zoeken wanneer Veerle Baetens de deur van Le Pain Quotidien in Waver openduwt. Het is een heldere winterdag. De actrice bestelt een koffie verkeerd en wrijft blozend haar handen warm. Ze woont niet ver hier vandaan, vertelt ze. ‘In Overijse. Maar hier in Waver, net over de taalgrens, herkent niemand me en da’s nu wel even fijn.’ Want het is de afgelopen dagen wat geweest.

Op zeven december mocht Veerle Baetens in Berlijn de European Film Award voor beste actrice in ontvangst nemen voor haar rol in The Broken Circle Breakdown. In haar dankwoord betuigde ze haar liefde aan België. ‘We hebben hier iets speciaals en dat mag niet verbroken worden’, zei ze, en dat bracht een storm van (zure) reacties teweeg. Op internetfora, op twitter en in lezersbrieven in kranten stond te lezen ‘dat een actrice zich vooral niet met politiek moet bezighouden’. Dat het niet is omdat ze goed speelt dat ‘de Vlamingen daarom lessen van haar te ontvangen hebben’. Dat Baetens ‘net als al die andere linkse culturo’s’ in een zwaar gesubsidieerde ivoren toren leeft. Dat ze elke voeling met de communautaire realiteit is kwijtgeraakt en ‘alleen hengelt naar een adellijke titel’. En wat had ze trouwens in hemelsnaam met haar haar gedaan! ‘Die vloedgolf van kritiek had ik niet verwacht’, bekent Baetens. ‘Maar eerlijk gezegd lig ik er ook niet wakker van.’

‘Iedereen heeft overal zijn mening over en uit die te pas en te onpas. Wel, dat heb ik nu ook eens gedaan en dat is totaal oké. Dat is mijn recht. Mijn mening mag naast die van anderen staan. Ik heb trouwens niet eens stelling ingenomen in Berlijn, maar mijn gevoel op dat moment verwoord. Ik stond daar niet als Vlaming op het podium, maar als Belg. Ik voelde me trots op mijn land, want we zijn hier verdorie toch goed bezig. Ik hou van België. Ik vind het fijn om er deel van uit te maken, dat geeft me een veilig gevoel. Ik ben trots op Matthias Schoenaerts. Ik ben trots op Michaël Roskam (de regisseur van Rundskop, nvdr). Ik ben trots op Stromae. Ik ben trots op Vincent Kompany en de Rode Duivels. We zijn een klein land, maar we kunnen zo veel. Ik ben in Berlijn gewoon heel positief geweest en het is jammer dat mensen daar zo giftig op reageren. Wij hadden met de The Broken Circle Breakdown vijf nominaties voor een Europese filmprijs in de wacht gesleept, we hebben één award gewonnen. Waarom kan men daar niet gewoon blij om zijn? Ik vind dat iets typisch Belgisch. In eender welk ander land zou men trots zijn dat er een landgenoot op het podium staat, maar dat soort van nationaal gevoel ontbreekt hier totaal.’

Ook de venijnige opmerkingen over haar opvallende krullenkapsel die avond raken haar koude kleren niet, zegt ze. ‘Het is de banaliteit zelve om daar op af te geven. Ik heb over mijn uiterlijk trouwens al veel mogen horen, wees gerust. Weet je: als ik op zo’n avond in de schminkkamer zit tussen allemaal dezelfde vrouwen met gladgeföhnd lang haar, dan ben ik blij dat ik iets anders heb gedaan. Ik heb geen zin om me in een keurslijf te wringen. Dit kapsel paste gewoon bij mij en als mensen daarom op mij neerkijken, vind ik dat vooral triest. Dan denk ik: mannekes, wees blij dat ik mezelf blijf, en verder trek ik me dat niet aan. Ik heb in Berlijn een goed feestje gebouwd met mensen die wel in mijn vreugde konden delen. Ik heb ook veel mooie reacties gekregen. Daar focus ik op.’

‘Ik ben moeder. Wauw!’

Zo zelfverzekerd en autonoom is Veerle Baetens niet altijd geweest. In interviews heeft ze meermaals getuigd over de onzekerheid die haar lang heeft gekweld. ‘Vroeger twijfelde ik inderdaad erg aan mezelf. Ik was enorm bezig met wat anderen van mij vonden. Nu besef ik dat ik niet iedereen gelukkig kan maken met wat ik doe. Hoe langer ik in dit vak zit, hoe meer ik daarvan doordrongen raak. Mensen moeten me maar nemen zoals ik ben. Ik weet dat ik als mens, als persoon recht in mijn schoenen sta. Dat is voor mij het belangrijkste.’ Wat is er veranderd? Hoe heeft ze die twijfels van zich afgeschud? ‘Dat is volwassen worden zeker? Dat is ook een kind krijgen, daarvoor zorgen en daar trots op zijn. Ik denk het vaak: ik ben moeder. Wauw! Vroeger haalde ik mijn eigenwaarde grotendeels uit mijn job, uit wat ik gepresteerd had. Dat heb ik ergens van thuis meegekregen. Ik heb een vrij afwezige vader gehad die enorm veeleisend was tegenover zijn kinderen. Het was op een of andere manier nooit genoeg. Mijn carrière is nog altijd superbelangrijk, het is een groot deel van mijn leven. Maar door mijn dochter, Billie-Louise die nu vijf is, ben ik een evenwichtiger persoon geworden. Ik ben niet meer het middelpunt van mijn leven. Dat is nu mijn kind. Zij staat centraal.’

Ze heeft nochtans lang getwijfeld voor ze dat kind kreeg. ‘Ik vond de wereld vroeger niet zo fijn. En nu nog denk ik soms: O my god, in wat voor plek heb ik mijn dochter gedropt. Dat is een van de redenen waarom ik geen tweede wil. Voor een kind moet je ook tijd hebben. Ik ben bij momenten superveel bij mijn dochter, maar bij momenten is het zo ontzettend hectisch. Daar kan ik me ongelofelijk schuldig over voelen, maar zo is het. Ik probeer haar zo veel mogelijk van mezelf te geven. Een derde reden waarom ik geen tweede kind wil, is dat ik net als David Attenborough en Etienne Vermeersch geloof dat we met te veel op de wereld zijn. We moeten de bevolkingspiramide afbouwen. Ik weet dat we jonge mensen nodig hebben om de vergrijzing te betalen, maar we moeten toch verder kijken dan dat. Onze aarde kan gewoon niet nog meer mensen aan. Dat geloof ik zo hard.

‘Een kind is een spiegel. Mijn dochter confronteert me met mezelf. Mijn eigen relatie met mijn ouders zie ik in haar en mij terug. In positieve en in negatieve zin. Ik zet tradities verder. Met Sinterklaas zette mijn moeder bijvoorbeeld altijd zwarte vingers op briefjes in huis. Ik ga daar nog een stapje verder in en ik trek ’s nachts als ze slaapt zwarte vegen op haar gezichtje. (lacht) Die blik als ze dan ’s ochtends wakker wordt en ik haar zeg dat Zwarte Piet bij haar is geweest… Maar ik weet dat ik ook de genen van mijn vader heb. Ik ben streng voor mijn dochter, soms heb ik te weinig geduld met haar. De meeste ouders hebben de neiging om hun kinderen voor te trekken. Ik zal eerder meer van haar eisen dan van andere kinderen. Als er vriendjes op bezoek zijn, moet ze zich voorbeeldig gedragen. Ik kan nogal wat van haar verlangen. Ik vecht daartegen want dat soort moeder wil ik niet zijn. Ik wil geen druk op haar schouders leggen. Ik wil niet dat zij het gevoel krijg dat ze zich voor mij moet bewijzen, zoals ik had bij mijn pa. Dat is iets waar ik aan moet werken. En dat lukt wel. Denk ik.’

Bitterzoete symfonie

‘The Broken Circle Breakdown gaat over de bitterzoete symfonie die het leven is. Het kan zo schoon zijn en het kan zo verdrietig zijn, maar in dat verdriet zit ook een schoonheid. De film gaat over de ziekte en de dood van een kind. Iedereen die voor iets of iemand zorg draagt – ook al is dat een konijn – kan zich dat grenzeloze verlies indenken. Daarom spreekt dit verhaal zo veel mensen aan. Soms ben ik wat bijgelovig. Tijdens de opnames dacht ik weleens: ik ben dit hier nu aan het spelen, dit gaat me ook overkomen. Onzin natuurlijk, maar het feit dat ik een dochtertje heb, heeft me wel geholpen om de rol van de moeder, Elise, te spelen. Ik ben er niet vies van om dat verdriet op te roepen en me daarin te wentelen. Dat heeft Johan Heldenbergh (die de vader Didier vertolkt in de film, nvdr) ook gedaan. Hij haalde zich het beeld voor de geest van een van zijn kinderen die op de oprit werd overreden. Dat is een beetje luguber en macaber, maar het is een middel, een emotie die je binnen handbereik hebt. Waarom zou je daar geen gebruik van maken?

‘Best veel mensen hebben me gezegd dat ze het niet aandurven om naar deze film te kijken. Zelfs mijn oom heeft dat gezegd, maar hij heeft hem uiteindelijk wel gezien. Die angst voor de grote emoties begrijp ik, maar bij mij werkt het eerder andersom. Ik huil graag bij films. Het biedt me troost op een bepaalde manier. Ten eerste omdat het mij niet is overkomen en ten tweede omdat het iets zuiverends heeft om eens goed te janken. Het doet de spanning uit je lijf weglopen. Mijn lievelingsfilm is Dancer in the Dark van Lars von Trier. Daarin ondergaat een moeder, gespeeld door zangeres Björk, de doodstraf omdat ze haar kind wil beschermen. Daar moet ik elke keer bij huilen. Ja, met Lars von Trier zou ik wel willen werken, alhoewel ik ook wel wat bang voor hem ben. Er worden zo veel verhalen over hem verteld. Hetzelfde met Michael Haneke. Zijn film Das weisse Band vond ik gewoon onwaarschijnlijk. Of Quentin Tarantino, die mag ook wel bellen… (bulderlach)

‘Mensen zeggen dat The Broken Circle voor mij zal doen wat Rundskop voor Matthias Schoenaerts heeft gedaan. Ik weet niet of deze European Film Award nu de poort naar Hollywood openzet. Ik ben aan het praten met agenten in de VS. Ik moet eerst iemand vinden die mij bij de hand kan nemen en me daar vertegenwoordigt, want ik ken het systeem niet. Ik heb wel al hulp gehad van Belgen die nu in Hollywood actief zijn. Matthias heeft me tips gegeven, Michaël Roskam ook. Felix Van Groeningen, de regisseur van The Broken Circle Breakdown, heeft me geïntroduceerd bij zijn Amerikaans bureau.

‘Ik zeg natuurlijk niet nee als er een aanbieding komt uit Amerika, maar het is niet iets waar ik ’s nachts van droom. Toen ik een puber was, was ik helemaal weg van Michael Jackson. In mijn fantasie tilde hij me uit het publiek en mocht ik met hem mee op het podium. Nu dromen over een carrière in Hollywood zou even absurd zijn. Ik ben hier in België trouwens mee aan een mooi verhaal aan het schrijven. De filmkunst in ons land is volwassen aan het worden. Doordat we zo veel produceren, kunnen we veel oefenen en worden we beter en beter. Ik ben blij dat ik daar mee aan mag bouwen. Ik moet ook aan mijn vriend en aan mijn dochter denken. Ik ga niet holderdebolder verhuizen naar LA. Ik kan daar ook niet zomaar zes maanden per jaar gaan wonen. Billie-Louise gaat volgend jaar naar het eerste leerjaar, daar moet ik rekening mee houden. Zoals ik al zei: ik heb ervoor gekozen om moeder te zijn. Dat komt voor mij op de eerste plaats.

‘Tot juni zit mijn agenda helemaal vol. Mocht er nu een aanbieding komen, dan kan ik daar niet meteen op ingaan. We gaan weer touren met The Broken Circle Bluegrass Band en ik speel in The Team, een Deens-Duits-Vlaamse coproductie. Het is een crimiserie, we zijn agenten van Europol die samen een moordzaak moeten oplossen. Begin deze maand heb ik nog een week in Oostenrijk gedraaid. We zaten op een berg met een uitzicht van 360°. Zo mooi dat het daar was. Beneden lag het dorp, in de verte de stad Salzburg. We zijn met een helikopter boven de besneeuwde bergtoppen gevlogen. De Duitse actrice met wie ik samen speel, zei: “And you know, Veerle, we get paid to do this!” Ja, je mag wat als actrice… The Team is door Denen geschreven, wordt geregisseerd door een Deense die eerder The Bridge heeft gedraaid. Ik speel samen met Lars Mikkelsen die ook in The Killing zit. Die Europese carrière is dus op een of andere manier al aan het gebeuren.’

‘Dit ga ik niet snel toppen’

‘Toen ik in Berlijn mijn award in ontvangst nam, heb ik ook mijn personage Elise bedankt. Er worden weinig echt goeie vrouwenrollen geschreven en daarom was het zo’n cadeau om haar te mogen spelen. Nu overdrijf ik misschien een beetje, maar alle tien de actrices die voor Elise auditie hebben gedaan, hadden met die rol een prijs gewonnen. Ik kon alles wat ik in huis heb laten zien. Ik mocht zingen, ik kon een kwetsbare moeder zijn, een sterke moeder, een sexy vrouw. (lacht) Dat was ook een primeur in mijn carrière, dat mensen me opeens sexy vonden… Natuurlijk sta ik met veel intensiteit in die film, maar Felix heeft dat er ook uitgetrokken. Hij is een onwaarschijnlijke acteursregisseur. Zoiets had ik nooit eerder meegemaakt. Bij momenten haatte ik hem en op andere momenten was ik verliefd op hem. Felix heeft zelf zo veel emoties voor zijn personages. Dat is ook nodig om zo’n film te kunnen maken. Als je de plot van The Broken Circle Breakdown droog vertelt – man en vrouw verliezen hun enige dochter, hun relatie loopt stuk en daarna pleegt de vrouw zelfmoord – is dat de formule van een soap, van een tearjerker. Dat het toch een evenwichtige film is geworden waarin niets geforceerd aanvoelt, is zo’n straffe prestatie van Felix.’

Johan Heldenbergh, die samen met actrice Mieke Dobbels ook het toneelstuk heeft geschreven waarop de film gebaseerd is, zei in een interview in Humo dat hij allicht nooit meer iets beters zal maken dan The Broken Circle Breakdown. Heeft Baetens ook dat gevoel? ‘Toch niet in de eerstkomende tien jaar. Ik ga die prestatie niet snel toppen. Mensen mogen dat ook niet van mij verwachten. Ik ben nu exact tien jaar bezig als actrice. Deze film was een mooie afsluiting van een eerste periode in mijn carrière. Het is crescendo gegaan, maar ik ben trots op veel rollen die ik heb gespeeld, ook bijvoorbeeld op Sara (de VTM-telenovela, nvdr). Ik word door veel mensen nu pas serieus genomen als actrice. Ik begrijp dat iedereen zijn smaak heeft, maar ik apprecieer vooral zij die al iets in me zagen toen ik nog in Sara stond. Het is niet omdat ik nu een film heb gedraaid met Felix Van Groeningen, dat ik opeens een goeie actrice zou zijn.’ Baetens heeft musical gestudeerd en won voor haar rol in Pipi Langkous in 2005 de John Kraaijkamp Musical Award. Keert ze daar nog naar terug? ‘Ik vind musical nog altijd een tof medium, alleen zijn de verhalen vaak zo slap. Er zijn er wel heel mooie hè, Cabaret bijvoorbeeld. Daar mogen ze mij altijd voor vragen.’

Volgend jaar op twee maart worden de Oscars uitgereikt. Ook daarvoor is The Broken Circle Breakdown in de running. Wat verwacht Baetens daarvan? ‘Moeilijk te zeggen. In november waren we met de ploeg in LA voor een promotietoer. We logeerden in hetzelfde hotel als Mads Mikkelsen, de hoofdrolspeler in Jagten die ook meedingt naar een Oscar. Wat een prachtige film is dat! Je weet het dus gewoon niet. Het is niet omdat één lid van de Academy helemaal vol is van je film dat je een nominatie zult binnenhalen want er zijn zesduizend leden die meestemmen. Er is nu een fijne vibe rond The Broken Circle Breakdown, maar ik blijf er realistisch bij. Ik zal mezelf ook nooit veranderen om succes te hebben in Hollywood. Wat aanslaat of niet, is zo wisselvallig. De managementbureaus waarmee ik heb gepraat, zeggen me dat the all american girl niet meer in is. Ik heb een Europese look, klopt, maar of dat dan de juiste Europese look is? Zelfs een actrice als Kirsten Dunst is nu niet meer hot, hoorde ik in LA. Zelfs van Scarlett Johansson twijfelen ze of ze nog wel bankable is en volk naar de zalen trekt. Terwijl dat voor mij nog altijd ferm goeie actrices zijn.’

Als Hollywood geen droom is, wat dan wel? ‘Ooit zou ik een film willen regisseren. Ik ben nu een crimiserie aan het schrijven, samen met een professionele scenarist. Daar kan ik nog niets over vertellen, maar het gaat heel goed en de kans is groot dat de serie er komt. Dat schrijven is belangrijk voor me, omdat het een volgende stap is. Acteurs zijn zo afhankelijk van een regisseur. Ze worden gecast in een film of een serie – en natuurlijk brengen ze zichzelf mee en dragen ze veel bij – maar de ziel is toch die van een ander. Ik wil ook mijn eigen verhaal vertellen, mijn eigen personages creëren. Het doorgronden van mijn personage vind ik het fijnste deel van acteren. Ik ga achter mijn bureau zitten, haal er stapels boeken bij en doe onderzoek: wie is dat personage, wat voor kleren draagt ze, welke kleine tics heeft ze? Ik duik diep in die psychologie en dat boeit me mateloos. Toen ik zwanger was van Billie-Louise heb ik een tijd creatieve therapie gestudeerd. Die studie zou ik doodgraag afmaken, maar ik denk altijd dat ik daarvoor eerst mijn eigen shit moet hebben opgeruimd, mijn eigen leven hebben geleefd.’

Heeft ze dan nog zo veel shit op te ruimen? ‘Nee, maar zoals ik al zei, was er die onzekerheid die ik te boven moest komen. En ik ben nog altijd egocentrisch. Niet egoïstisch hé, dat is iets helemaal anders. Ik ben vaak op mezelf gericht en heb de aandacht graag op mij, net als alle acteurs. Anders ga je dit vak ook niet doen. Dat is wel sterk aan het verminderen. Ik ben bezig met kundalini-yoga. Ken je dat? Dat is een vorm van yoga die je helpt om je waarachtige ik te vinden, je echte centrum en niet dat oppervlakkige laagje, niet hoe je op anderen overkomt. Een van de grootste opdrachten in het leven is, denk ik, om te proberen je ego achterwege te laten. Dat is niet makkelijk, want de wereld is hectisch en we zijn allemaal mensen die drijven op emoties. Daarin zit voor mij de zingeving: in het streven naar echtheid. Ik geloof ook dat blijven doorgaan betekenis geeft aan het leven. Vroeger vluchtte ik. Als ik het niet kon vinden met iemand was ik weg. Nu probeer ik niet meer te vluchten, want dan laat je weer dat ego opspelen. Ook dat is een besef dat langzaam doorsijpelt: soms moet je gewoon door dalen om dan weer op een heuvel uit te komen. Je moet vechten voor wat je dierbaar is, dat maakt het de moeite waard. Dat is met vrienden zo, met je partner, met je kinderen, met je ouders. Zelfs voor Vlaanderen en Wallonië geldt dat, denk ik. Dat is een huwelijk. Dat kun je niet van de ene op de andere dag opgeven.’

DOOR ILSE DEGRYSE, FOTO’S DIMITRI VAN ZEEBROECK

‘Er worden weinig echt goeie vrouwenrollen geschreven en daarom was het zo’n cadeau om Elise te mogen spelen.’

‘Ik ben trots op veel rollen die ik heb gespeeld, ook bijvoorbeeld op Sara.’

‘Ooit zou ik een film willen regisseren. Ik wil ook mijn eigen verhaal vertellen, mijn eigen personages creëren.’