We horen het de laatste tijd wel meer. Links vindt geen juiste manier om zich ten aanzien van de islam en de multiculturele samenleving te positioneren. Nochtans is het zonneklaar: er is maar één juiste houding, namelijk een houding waaruit blijkt dat de islam een fascistische religie en een achterlijke manier van leven is.
Hoe is het mogelijk dat we daar niet eerder zijn opgekomen? Filip Dewinter roept al zolang moord en brand over de gevaarlijke islamisering van Europa. En heeft er de voorbije jaren dan niemand Mia Doornaert gelezen? Gelukkig hebben we nu Wim Van Rooy, Geert Van Istendael, Benno Barnard en de ietwat meer genuanceerde (hoewel?) Joost Zwagerman, die de weg wijzen. Wie progressief wil zijn, moet aan islam- en Lanoye-bashing doen. Wie progressief wil zijn, mag het woord multiculturalisme enkel in de mond nemen om het als een gevaarlijke fictie in de grond te boren. Wie progressief is, moet volgens Van Rooy (in Knack 18-02-09) Dewinter gelijk geven. En voor wie de boodschap van Dewinter niet zou kennen, de man heeft zijn visie nogmaals te boek gesteld in een 232 pagina’s tellend pamflet Inch’Allah? De islamisering van Europa. Links Vlaanderen, studiediensten en mandatarissen van SP.A en Groen!, jullie weten wat gelezen om jullie inhoudelijk te stofferen. Bovendien leest het gemakkelijker en is het slechts de helft zo dik als Wim Van Rooys De malaise van de multiculturaliteit (Acco, 2008).
De critici hebben gelijk dat links vaak halfslachtig, soms naïef over de islam en integratie heeft gecommuniceerd. Als er al werd gecommuniceerd, want binnen de sociaaldemocratie was de strategie veelal wittgensteiniaans: waarover men niet spreken kan, moet men zwijgen. Dat dit niet de juiste weg is, wordt pijnlijk duidelijk. Stukken electoraat stappen over naar partijen die wel over het onderwerp communiceren en dan nog in een heldere taal die zegt wat u denkt! Het is hoog tijd dat links hiertegenover een wervend verhaal ontwikkelt.
Moet dit een islam-bashend verhaal zijn? Nee. Het moet duidelijk maken dat op een aantal verworvenheden niet zal worden toegegeven: de mensenrechten (dus ook godsdienstvrijheid en de vrijheid om een godsdienst te verlaten, de vrijheid van meningsuiting en de gelijkheid tussen man en vrouw), de autonomie van de wetenschap (dus geen creationisme in de biologieles), de autonomie van de rechtsstaat (dus geen sharia). Maar tegelijk moet worden gesteld dat de islam een plaats kan krijgen in onze samenleving, als hij aan die voorwaarden voldoet. Elke vorm van emancipatorisch en liberaal denken binnen de islam moet worden ondersteund. We moeten verhinderen dat de islam vastgepind wordt op partiële informatie: Hamas is niet gelijk aan dé islam, de islam is niet ‘van nature’ een gewelddadige religie. Zo’n essentialistisch beeld is in tegenspraak met de sociologie en geschiedenis van religies en met de kritische theologie. Jawel, ook dit laatste bestaat in de islam – ook al is ze op dit moment weinig invloedrijk.
Het is uitermate belangrijk voor het multiculturele samenleven, en dus voor onze toekomst, om voldoende nuance in het debat te brengen. De islam zal hoe dan ook deel blijven uitmaken van onze samenleving. We moeten daarom zoeken hoe we bruggen kunnen bouwen. In plaats van alle moslims over één stigmatiserende kam te scheren, moeten we zorgvuldig onze gesprekspartners kiezen binnen de moslimgemeenschap en samen aan de slag gaan. Nee, de gevaarlijke tendensen in de islam mogen niet doodgezwegen worden. Maar tegelijk moet het ideologische misbruik van de islam om een antiwesterse, terroristische strijd te voeren ontmaskerd worden.
We moeten blijven strijden voor de verlichtingswaarden en dit op een niet aflatende manier. Maar dit is niet (alleen) een strijd tegen de islam. We moeten ook zoeken hoe we die strijd kunnen voeren met de islam. Dat lijkt me de progressieve inzet.
PATRICK LOOBUYCK IS MORAALFILOSOOF VERBONDEN AAN DE UNIVERSITEIT ANTWERPEN EN DE UNIVERSITEIT GENT EN REDACTIELID VAN SAMENLEVING EN POLITIEK.
door Patrick Loobuyck
