Heel Oost-Oekraïne stemde zondag massaal voor afscheiding. Eén stadje in de regio hield een tegenreferendum. Knack was ter plaatse.
Ballonnen in de kleuren van de nationale vlag en het Oekraïense volkslied loeihard uit de luidsprekers aan de ene kant; rode ballonnen en Russische levensliederen aan de andere kant: het stadje Dobropolje is letterlijk in tweeën verdeeld. In het centrum aan de hoofdweg staan twee stembureaus recht tegenover elkaar: een voor de afscheiding van Oost-Oekraïne en een voor het behoud van het land. ‘We zijn de enigen in de Donbasregio die nog tegenstand bieden’, klinkt het grimmig aan pro-Oekraïense kant. Initiatiefnemer Nikolaj Strepochenko wijst op de dozen met stembiljetten. ‘Er zijn al een paar duizend mensen geweest vanmorgen. Allemaal stemmen tégen de onafhankelijkheid van Donbas. Niet dat het wat uitmaakt, het hele referendum is een farce. De mensen kunnen massaal stemmen voor afscheiding, er zal niets veranderen.’ Hij kijkt fronsend naar de overkant: ‘We kennen ze, de mannen daar. Een bende losers en alcoholisten.’
We steken de straat over, naar het kamp van die ‘alcoholisten’. Er is duidelijk veel meer volk aanwezig.
‘Wij zijn wél bang voor de mannen aan de overkant’, zegt organisator Oksana Cepreeka. ‘We vrezen dat de Pravisektor (Oekraïense ultrarechtse beweging, nvdr) straks komt en ons stembureau afbreekt.’ De groep mannen om haar heen knikt instemmend. Ze zijn mijnwerkers, zeggen ze. En ze stemmen allemaal voor onafhankelijkheid van Oost-Oekraïne. ‘Die gasten aan de overkant zijn leugenaars. Corrupte oligarchen, het draait alleen om hun geld.’ Mijnwerker Andrei Yegorova zwaait met zijn telefoon: ‘We horen juist dat de Pravisektor in Krasnoarmeisk zit en dat ze het stembureau daar hebben verwijderd. We verwachten hen straks ook hier.’
Groene legeroutfits
Een kwartier later komen we in buurstad Krasnoarmeisk aan. Op het plein voor het gemeentehuis vertellen boze bewoners dat er zojuist een busje met gewapende mannen arriveerde en dat die een aantal stembussen in beslag wilden nemen. Maar de bewoners konden ze net op tijd in veiligheid brengen. De gewapende mannen hebben het gemeentehuis bezet, dus stemmen ze nu op een zitbank in het park ernaast. We staan vlak voor de ingang van het gebouw en zien de mannen in hun groene legeroutfit achter de glazen deuren. Steeds meer omstanders drommen samen en roepen dat het een bende smerige fascisten is, daarbinnen. Plots komen de zwaarbewapende mannen naar buiten. Ze schieten in de lucht. De menigte stuift uiteen. Het schieten gaat door. Dit keer óp de mensen. Een man is geraakt in zijn been en ligt in het gras. De schutters zijn pijlsnel weer naar binnen gegaan. Daarna blijft het een tijd rustig. ‘Het is het Dnjepro-bataljon,’ hoor ik van alle kanten. Dat is een pro-Oekraïense militie onder leiding van Igor Kolomoskji, de steenrijke gouverneur van Dnjepropetrovsk die via internet ook had opgeroepen een tegenreferendum te houden zoals in Dobropolje.
Uren later komt de militie opnieuw naar buiten en opent het vuur nog een keer op de menigte. Een man in wit T-shirt ligt dood op de grond. Hij is geraakt in zijn keel. Mensen huilen en schreeuwen.
De zon gaat bijna onder als vier minibusjes het plein opstuiven. Met gierende remmen stoppen ze voor het gemeentehuis. Ze halen de mannen op en rijden zo snel mogelijk weg terwijl ze blijven schieten op de menigte.
Het gemeentehuis is weer leeg. De bevolking staat verdwaasd op het plein. ‘Hoe kunnen ze dit doen?’ roept een vrouw. ‘Hoe kunnen ze schieten op ongewapende burgers?’
Er is een derde gewonde. De man in het blauwe shirt waarmee we juist nog stonden te praten, ligt hevig bloedend op het plein. Later horen we dat hij gestorven is. Waarom en wie de opdracht aan de militie heeft gegeven om te schieten, is niet bekend. De Oekraïense regering ontkent er ook maar iets mee te maken te hebben.
Een dag later vernemen we dat ruim 86 procent in Krasnoarmeisk voor afscheiding heeft gestemd. Over het tegenreferendum horen we dat 77 procent voor de eenheid van Oekraïne heeft gekozen.
DOOR JOANIE DE RIJKE
