De actiecomités tegen de Lange Wapper zijn tevreden met het resultaat van de volksraad-pleging. Maar de intense strijd heeft diepe wonden geslagen. ‘Hadden ze ons in 2005 ernstig genomen, dan stonden we nu vier jaar verder.’

Antwerpen, zondagavond 22.06 uur. In het Hortahuis is het nee-kamp nog lang niet uitgefeest. Boegbeelden Manu Claeys van stRaten-generaal en Wim van Hees van vzw Ademloos worden voortdurend aangeklampt voor felicitaties en knuffels. Maar na de kussen volgt altijd dezelfde vraag: ‘Wat nu? Wat gaat er nu gebeuren?’

Ze hebben ook het ja-kamp gehoord op tv. Karel Vinck van de BAM, havenschepen Marc Van Peel (CD&V), N-VA-voorzitter Bart De Wever: allemaal stellen ze vragen bij de draagkracht van de volksraadpleging. ‘Het zijn slechte verliezers’, zegt Claeys. ‘Ze proberen met een vorm van hogere wiskunde een andere rekening te maken, maar ze vergeten dat zij het zijn geweest die de mensen ontmoedigd hebben om te gaan stemmen. Van Peel bleef maar herhalen dat de raadpleging nooit bindend kon zijn en dat in het slechtste geval het BAM-tracé aangepast zou worden. En dan zegt hij nu: ‘Er is slechts 34 procent komen opdagen. Hoeveel procent van de Antwerpse bevolking is er dan uiteindelijk tegen de Lange Wapper?’ Dan vraag ik aan Van Peel: ‘En hoeveel procent is ervoor?’

‘Ter herinnering,’ vult Peter Verhaeghe van stRaten-generaal aan, ’tot enkele jaren geleden werd er voor de geldigheid van een volksraadpleging nog een opkomst van veertig procent geëist. Maar het is wel onder leiding van de CD&V, in de Vlaamse regering van Yves Leterme, dat het gemeentedecreet is aangepast, waardoor tien procent nu voldoende is. De partij zegt dus dat de spelregels, die ze nota bene zelf heeft aangepast, haar niet goed uitkomen.’

Het is een harde, bijwijlen vuile oorlog geweest. Maar toch hadden Claeys, Van Hees en co gehoopt dat de strijdbijl na het referendum zou worden begraven. ‘Wij hadden ons voorgenomen om bij een overwinning al meteen een positief gebaar te stellen aan het ja-kamp’, zegt Claeys. ‘We wisten dat zij ook een paar tientallen procenten zouden halen en hoopten dat we de trein even konden stilzetten om dan samen naar oplossingen te zoeken. Maar Van Peel en de CD&V maken het ons bijna onmogelijk om die hand uit te steken.’

Van Hees: ‘Karel Vinck zegt nu dat het wel opgelost zal raken mits er een aanpassing van het tracé komt ter hoogte van het Sportpaleis. Hij weigert dus te geloven dat Antwerpen zijn tracé carrément heeft afgewezen. De enige vraag die men wou stellen was: Wilt u dat het BAM-tracé er komt, ja of neen? Welnu, die vraag is klaar en duidelijk beantwoord: Antwerpen wil die brug niet. Het wil een stad zijn en geen rotonde. Met wie dat niet erkent, kunnen we in de toekomst niet meer spreken.’

Claeys: ‘Ik vind het ongehoord wat een overheidsorganisatie als de BAM allemaal uitspookt. Maandenlang doet ze aan politiek en organiseert ze opiniepeilingen om haar campagne aan te passen. En op het moment dat de uitslag bekend raakt, doet ze die af als onbeduidend. Ik vind dat de BAM echt wel de laatste is om daar commentaar op te geven. Ze mogen bij de BAM wel ontgoocheld zijn, maar ze moeten deemoedig en bescheiden afwachten. Het woord is nu aan de initiatiefnemers van de volksraadpleging – en ik denk dat we onze plaats nu wel verdiend hebben- en aan de politiek. Een overheidsorganisatie moet daar geen interpretatie aan geven. Niet vergeten dat de BAM niet alleen een campagne gevoerd heeft voor de brug, maar ook voor haar eigen voortbestaan. Als de brug wordt afgevoerd, is haar rol ook uitgespeeld.’

Wat moet er volgens jullie met de BAM gebeuren?

MANU CLAEYS: Het is niet per definitie fout om expertise te zoeken buiten de administratie, maar dan moeten er toch meer partijen rond de tafel zitten. In Barcelona is ook een soort BAM gecreëerd. Daar is niet alleen de nationale regering vertegenwoordigd, en mensen uit Valencia en kleinere gemeenten, maar ook Barcelona. In deze BAM zat Antwerpen niet in de raad van bestuur, op één persoon na. Jan Verhaert, de medewerker van de burgemeester, is er twee jaar geleden bijgehaald, maar hij heeft geen stemrecht. De mensen die wel konden stemmen, wonen in Liedekerke, Destelbergen, Zoersel of Sint-Martens-Latem. De Vlaamse regering wilde wegen op de BAM en de stad mocht daar niet tussen komen. Een tweede tekortkoming van de BAM is het gebrek aan experts. Er zitten alleen verkeersdeskundigen in. Als we naar een nieuwe structuur gaan, moeten daar ook medici, milieudeskundigen, planologen en stadsont- wikkelaars bij komen.

DIRK AVONTS: (professor huisartsengeneeskunde, nvdr) In elk geval moeten we vermijden dat de beslissingen weer en petit comité worden genomen, zoals het nu al jaren het geval is. De Vlaamse regering houdt de meetresultaten van het geluid en het fijn stof achter als een soort geheim.

PETER VERHAEGHE: Heel frappant vind ik dat op de website van de voorstanders en de aannemersgroep Noriant geen enkel tracé staat. Dat is als iemand die een huis verkoopt zonder de plannen te tonen.

Heel wat politici verwijten Ademloos demagogie omdat jullie protest – en dus ook het referendum – stoelt op de uitstoot van fijn stof. Een vals argument, zeggen ze.

DIRK AVONTS: Ik ben daarom vorige week op de universiteit nog eens nagegaan wat er de laatste tijd gepubliceerd is over dat fijn stof. Er is ongelofelijk veel over geschreven. Maar geen enkele studie, ook niet die welke gesubsidieerd worden door de auto-industrie, zegt dat er géén negatief effect zou zijn op de gezondheid van de omwonenden. Wie zegt dat fijn stof geen argument is, kent dus zijn dossier niet. Bovendien is de wetenschappelijke vergelijking tussen het BAM-tracé en het tunnelalternatief van het Britse studie-bureau Arup/Sum nog nooit gemaakt. Nochtans draait alles rond de vraag waar het fijn stof terechtkomt. Komt het terecht aan jouw voordeur op honderd meter van de brug, of komt het aan de in- en uitgang van een tunnel waar konijnen rondlopen? Ik zou het heel terecht vinden dat er een biologische studie wordt gemaakt wat de impact is van het fijn stof op die konijnen. Maar ik wil ook weten wat de impact is op de gezondheid van de mensen die onder de brug zouden wonen

CLAEYS: De basishouding bij CD&V is altijd dat ze het beter weten. Tien jaar geleden is er van start gegaan met het dossier. Op het moment dat Peter en ik het tracé bekritiseerden in 2005, zeiden zij ‘wij weten het beter’. Toen de kritiek kwam over het fijn stof, zeiden ze ‘wij weten het beter’. Vandaag, nu de Antwerpse bevolking zich heeft uitgesproken, weten ze het blijkbaar opnieuw beter. Maar de ironie daarvan is dat ze net helemaal niet weten hoe ze die brug moeten aanpassen om de problemen op te lossen.

Volgens Van Peel ligt het initiatief straks bij het stadsbestuur. Volgens zijn partijgenoot minister-president Kris Peeters is de Vlaamse regering aan zet.

WIM VAN HEES: Dat maakt op zich niet zoveel uit. We vragen nu dat er voor de allereerste keer een analyse wordt gemaakt van het probleem. Ik stel twee dingen vast: Ten eerste, dat er op een werkdag 150.000 tot 250.000 voertuigen over de Antwerpse Ring rijden. Ten tweede, dat die toevloed aan verkeer een erg vervuilde stadsomgeving heeft opgeleverd. Dat ga je niet oplossen door meer verkeer naar Antwerpen te halen. Politici die dat niet beseffen, zijn ziende blind en plaatsen zichzelf buiten het debat. Als Bart De Wever, met alle intelligentie die hem wordt toegedicht, weigert om dat in te zien op basis van dit resultaat, is hij geen goede democraat.

CLAEYS: Wat mij betreft, maakt het wel degelijk een verschil wie nu het initiatief neemt. Volgens het decreet moet de gemeenteraad vrijdag een advies geven. Naast het advies van de experts in de milieuraad en van de gemeentelijke commissie voor ruimtelijke ordening (gecoro), hebben ze nu een soort superadvies gekregen van de bevolking. Al die adviezen zeggen dat het BAM-tracé niet deugt. De stad zal dus een negatief advies geven. Maar het is ook belangrijk dat Antwerpen daarna het initiatief behoudt.

Hier in Antwerpen hebben jullie de steun van de SP.A als grootste partij. In de Vlaamse regering, waar de SP.A veel kleiner is, staat de CD&V sterk.

VAN HEES: Als ze het zover drijven dat er een coalitiewissel komt op gewestelijk niveau, waarbij de SP.A vervangen wordt door Open VLD, dan hebben ze een meerderheid. Dat zou CD&V bovendien ook federaal beter uitkomen. Maar dan leg je natuurlijk een bom onder Antwerpen. Als ze de brug behouden en de SP.A op Vlaams niveau buitenwippen, is het in Antwerpen de komende drie jaar, tot aan de gemeenteraadsverkiezingen, rien ne va plus. Dan maken CD&V en N-VA geen enkele kans. Het is dus niet zo vanzelfsprekend dat men Antwerpen zou over-rulen. Van Peel en de andere CD&V-schepen Philip Heylen zijn volop bezig zich in te graven. Ze willen het negatieve advies blokkeren, maar na de volksraadpleging kan Janssens niets anders doen dan hen negeren. Overigens, de volksraadpleging zou als advies eigenlijk een bijkomstig argument moeten zijn. De stad heeft de heilige plicht om het dossier grondig te bestuderen en dan haar advies uit te brengen.

Karel Vinck zegt dat het ja-kamp voor een deel verloren heeft omdat het in de media geen eerlijke kans heeft gekregen.

CLAEYS: Ik denk dat ze wel een eerlijke kans hebben gekregen, maar dat ze die niet gegrepen hebben. Twee weken geleden belde een journalist mij met de vraag om een dubbelinterview over de tracés met Vinck en mij. Ik zag dat wil zitten, maar heb daar verder niets meer over gehoord. Wellicht heeft Vinck gezegd dat hij als voorzitter van de BAM niet debatteert met actiegroepen.

VAN HEES: Wij kregen vorige week donderdag de uitnodiging om bij Phara in debat te gaan met Karel Vinck en nog iemand van de BAM. Vinck heeft dat geweigerd en dus is het er niet gekomen. Hij besliste dus wanneer er op televisie over de Lange Wapper gedebatteerd werd.

AVONTS: Ook ik ben regelmatig uitgenodigd om deel te nemen aan debatten. Ik wilde dat wel doen, op voorwaarde dat er aan de andere kant van de tafel ook een academicus zat die voor het tracé is en daar goede argumenten voor heeft. Nooit heeft men iemand gevonden om met mij in debat te gaan, zelfs niet in mijn eigen universiteit (UA) waar een aantal mensen pro-BAM waren. Maar als je met Van Peel in debat gaat, zegt die: ‘We hebben experts die daar anders over denken.’ Dan denk ik: waar zijn die experts?

CLAEYS: Uit de argumenten die de verliezers nu aanbrengen, kan ik maar twee dingen besluiten: ofwel begrijpen ze de impact van de problematiek van het dossier niet, ofwel is er kwade wil mee gemoeid. Ik hoop dat het het eerste is.

Eerlijk: zijn jullie ervan overtuigd dat die tunnel er in 2016 ligt?

VAN HEES: Is het zo dramatisch als die er tegen 2016 niet zal zijn? Stel dat het 2017 wordt, is dat dan een probleem?

Maar intussen blijven de files rond Antwerpen wel staan.

CLAEYS: Wat sommigen ook beweren: wij zijn wél geïnteresseerd in de economie en pleiten niet voor de stilstand. Iedereen weet dat tegen 2015 het BAM-tracé er niet kan liggen. Van Peel weet ook dat de Raad van State de bouw zal tegenhouden. Zij hebben de mensen voorgelogen dat ze in 2015 klaar zullen zijn en dat Arup/Sum niet in 2016 maar pas in 2021 klaar zou zijn. Ik verwijt hen ook dat wij al sinds 2005 luid en duidelijk vragen om ons alternatief te onderzoeken. Arup/Sum heeft daar nu een geoptimaliseerde versie van uitgedokterd. Maar had men ons in 2005 ernstig genomen en een onafhankelijk onderzoek gevoerd, dan stonden we nu vier jaar verder. Ik zou dus willen dat het argument van de vertraging nooit meer gebruikt wordt.

DOOR HANNES CATTEBEKE EN STIJN TORMANS/foto ellen goovaerts

‘De BAM mag teleurgesteld zijn. Maar voor de rest moet ze deemoedig afwachten wat de initiatiefnemers van het referendum en de politiek nu te zeggen hebben.’

(Manu Claeys)’Antwerpen wil geen brug. Met wie dat niet erkent, kunnen we in de toekomst niet meer spreken.’

(Wim van Hees)

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content