De Palestijnen vragen zich nog niet af wie straks de parlementsverkiezingen wint, maar wel of die zullen plaatsvinden. Dat doet echter geen afbreuk aan de strijdlust van kandidate Nadaát Wair van de Democratische Partij.
Kleurige verkiezingsposters met her en der nog een afbeelding van de overleden Palestijnse leider Yasser Arafat, wapperende groene en zwarte vlaggen van de Fatah- en de Hamas-beweging en de slogan ‘Islam is de oplossing’ versieren de Nablusstraat, de drukste winkelstraat van Tul Karem aan de Westelijke Jordaanoever. De stad maakt zich op voor de verkiezingen van het Palestijnse Parlement op 25 januari.
Op nummer 15, het kantoor van Nadaát Wair, de populaire en onafhankelijke kandidate van PLC, is het een drukte van jewelste. Campagneleiders en sympathisanten lopen af en aan, een groepje vrouwen propt stapels verkiezingsbrochures in envelopjes en controleert de mailinglijsten terwijl Wair onder een levensgrote foto van haar overleden man en politieke partner Rashed Huary het ene telefoontje na het andere afhandelt en tussendoor enkele bezoekers te woord staat.
Toch ontbreekt vandaag de opgewekte en hoopvolle stemming die vorig jaar bij de presidentsverkiezingen alom aanwezig was op de Westelijke Jordaanoever. ‘We zijn moe en hopeloos’, zegt Djachjachja, een van de campagneleiders. ‘Palestina is onzeker en onveilig, en de chaos wordt nota bene door onze eigen overheid veroorzaakt. Het leven wordt voor de gewone man steeds moeilijker: we hebben geen werk en leven onder een constante bezetting. De joden hebben me mijn land afgenomen voor de bouw van de muur en iedereen heeft tijdens de intifada wel een familielid verloren. Moet ik nog verder gaan?’ zucht hij.
Een jaar na de dood van Yasser Arafat lijkt de Palestijnse Autoriteit op een dieptepunt aanbeland. De staat bevindt zich door het enorme budgettekort letterlijk aan de rand van een faillissement en Mahmoud Abbas is niet in staat gebleken om de rechtsorde in het land te herstellen. Israël heeft zich weliswaar uit de Gazastrook teruggetrokken – wat door de Palestijnen als een overwinning werd beschouwd – maar in dat gebied heerst haast anarchie.
De Fatah-beweging, de partij die momenteel de dienst uitmaakt in de Palestijnse Autoriteit, is na veel interne rellen en corruptieschandalen in twee partijen uiteengevallen: de oude Fatah-beweging en de zogenaamde Fatah-rebellen, die ongeveer hetzelfde programma hebben als Fatah, maar hun doel door gewapende strijd willen bereiken.
Alle politieke partijen, met uitzondering van de Islamitische Jihad die de verkiezingen boycotten, zullen dit keer deelnemen. Ook de militante radicale Hamas-beweging, die een voortdurende gewapende strijd tegen Israël propageert en steeds meer terrein lijkt te winnen, vooral na het uiteenvallen van zijn grootste rivaal, de Fatah.
De helft van de 132 parlementsleden wordt uit 14 nationale partijlijsten gekozen, maar de andere helft wordt op individuele basis gekozen en het aantal zetels wordt verdeeld volgens de bevolkingsgrootte van de verschillende kiesdistricten. Fatah en Hamas hebben zo’n 66 vertegenwoordigers in alle kiesdistricten. Daarnaast zijn er ongeveer 200 onafhankelijke kandidaten die in de individuele verkiezingen meedingen. In het kiesdistrict Tul Karem worden drie individuele volksvertegenwoordigers gekozen voor de PLC.
DE ENIGE VROUW
‘Wat het Palestijnse publiek op dit moment het meest bezighoudt, is niet welke mensen en partijen worden gekozen, maar of de verkiezingen überhaupt zullen plaatsvinden’, zegt Wair bezorgd. ‘Er doen geruchten de ronde dat Mahmoud Abbas de verkiezingen voor onbepaalde tijd zal uitstellen door de zwakke positie van zijn Fatah-partij en Hamas probeert om de situatie te beheersen. De gemoederen zijn zo verhit en het geweld en de onveiligheid hebben zo’n grote vorm aangenomen dat ik vrees dat zo’n beslissing tot een bloedbad zal leiden.’
Wair is de enige vrouwelijke kandidaat in Tul Karem en de lieveling van het volk, zowel in de stad als daarbuiten. Ze staat op de eerste plaats op de lijst van onafhankelijke kandidaten in een stad met een overwegende moslimbevolking en wordt getipt als een van de weinige vrouwelijke volksvertegenwoordigers voor de PLC. Een imposant uiterlijk of een bijzondere stijl heeft ze nochtans niet.
Op het eerste gezicht is Wair een bescheiden vrouw met traditionele hoofddoek en lange bruine jurk. Maar zodra ze begint te praten, wordt haar reputatie duidelijker. Ze is gevoelig, overtuigend en zeer begaan met het onderwerp dat haar het meeste bezighoudt: de toekomst van een onafhankelijke Palestijnse staat.
‘Het was aanvankelijk heel moeilijk om me te profileren in een cultuur waarin moslimvrouwen geen onafhankelijke posities innemen en zeker geen politieke leiders zijn’, zegt zei rustig, ieder woord zorgvuldig afwegend. ‘Ik heb hier in Tul Karem de eerste vrouwenorganisatie opgericht, die vrouwen leert om mondiger te zijn en voor hun rechten op te komen. Dat werd door de heren der schepping niet altijd in dank afgenomen. Ik stapte spontaan de koffiehuizen van de mannen binnen – een voor vrouwen in principe verboden terrein – en vertelde hen over mijn vernieuwingsplannen. Aanvankelijk waren ze geschokt toen ze mij zagen, maar ze begrepen dat mijn opmerkingen steek hielden en na verloop van tijd luisterden ze en vergaten ze dat ik vrouw was.’
Wair, een licentiate in de Arabische taal en cultuur, is geboren en getogen in een vluchtelingenkamp ten noorden van Tul Karem en kent de problemen van de Palestijnse vluchtelingen van binnen en van buiten. Haar politieke strijd tegen de Israëlische bezetting en voor sociale rechtvaardigheid begon ze meer dan twintig jaar geleden samen met haar man Rashed Huary. ‘Als studenten aan de Birzeit Universiteit van Ramallah namen we deel aan protestbetogingen tegen het bloedbad in Sabra and Chatilla in Beiroet. Het Israëlische leger had er Libanese christelijke milities toegelaten die 36 uur lang het hele kamp hadden uitgemoord terwijl Israël geen vinger uitstak. Dit was totaal onethisch en in strijd met de beginselen van de mensenrechten’, zegt Wair fel. ‘We begrepen dat we met een bezettingsmacht te maken hadden, ook in Palestina, die we met alle macht moesten bestrijden.’
Wair en Huary werden door het Israëlische leger gearresteerd en in Tul karem onder huisarrest geplaatst. Wat volgde was een, volgens Wair, zeer interessant leven van strijd tegen de bezetting van de Palestijnse gebieden met veel arrestaties, ondervragingen door het Israëlische leger en de Shabak en jarenlang huisarrest in Tul Karem. ‘Dat totale isolement van de rest van de wereld was psychisch en fysiek zo zwaar dat mijn man de stress en de druk niet meer aankon en enkele jaren geleden aan een hartaanval is overleden.’ Wair zette zijn werk voort en richtte de onafhankelijke Democratische Partij op. Ook nu staat ze weer onder huisarrest. Vorige week werd ze tijdens een verkiezingscampagne in een van de omliggende dorpen gearresteerd.
FERME WOORDEN
Haar partijprogramma laat verrassend weinig nieuws zien: een tweestatenoplossing, het recht voor Palestijnen om naar hun geboortegrond terug te keren, sociale en wettelijke hervormingen, gelijke rechten voor vrouwen. Het wijkt maar weinig af van het programma van de Fatah-partij. Het grote verschil is wel dat Wair haar doelstellingen op een democratische, geweldloze manier wil bereiken en de noodklok luidt over de snel verslechterende situatie in haar land. Haar belangrijkste agendapunt is de hereniging van het Palestijnse volk. ‘Zolang het volk verdeeld is, iedereen maar doet wat hij wil en de Palestijnse Autoriteit chaotisch is, kunnen wij de bezetting niet bestrijden of met de Israëlische partner onderhandelen. Dan kunnen we elk vooruitzicht op een onafhankelijke Palestijnse staat wel vergeten. En dat is net mijn droom. Ik wil meewerken aan onze onafhankelijkheid. Wij zijn dat verplicht aan de vele Palestijnse slachtoffers die hun leven voor die droom hebben opgeofferd’, zegt ze. ‘Ook intern kunnen we pas met succes regeren als we als een eenheid optreden. We moeten een uniforme wetgeving formuleren en die wetten naleven. De huidige situatie waarin ministers zichzelf boven de wet plaatsen, is funest voor de rechtszekerheid. Het volk realiseert zich dat het Palestijnse leiderschap zijn eigen belangen nastreeft. Nu de Palestijnen de eerste democratische mogelijkheid krijgen om daar iets aan te doen, zullen ze voor verandering stemmen.’
Ferme woorden. Maar de Palestijnse Autoriteit met zijn vele politieke partijen en individuele kandidaten uit de kiesdistricten, die elk een segment van de bevolking vertegenwoordigen en koste wat het kost de alleenheerschappij willen, zal nauwelijks in staat zijn om een parlementaire meerderheid te vormen die de opinie van het volk vertegenwoordigt.
Als Wair in de meerderheid wordt verkozen, zal zij met een van de grote partijen die de dienst uitmaken, Fatah of Hamas, in de regering zitten. Is ze daartoe bereid? Wair: ‘Het zou dom en kortzichtig zijn om de grote partijen de rug toe te keren vanuit het besef dat onze politiek nooit vrij van belangen en macht is. Dat betekent niet dat je die partijen kritiekloos moet omarmen, maar ik heb in Tul Karem geleerd dat het mogelijk is om met Fatah- of Hamasleden samen te werken, zonder onze eigen doelstellingen te verlaten. En dat is precies wat ik bedoel als ik het over de eenheid van het volk heb.’
De vrees leeft dat Hamas het volk allerlei religieuze beperkingen zou opleggen als ze aan de macht komt, zoals een verbod op commissies waarin mannen en vrouwen samen zitten. In sommige steden op de Westelijke Jordaanoever heeft de partij dat immers al afgedwongen. Bovendien propageert Hamas openlijk de gewelddadige strijd. Die twee punten gaan loodrecht tegen Wairs programma in. ‘De verbetering van de positie van de vrouw is uitermate belangrijk voor mij’, zegt ze. ‘Daarvoor wil ik me inzetten. In het democratische systeem dat ik nastreef, kunnen partijen uit verschillende denkrichtingen samenwerken. U wilt mij toch niet vertellen dat in een Europese coalitie alle partijen wél hetzelfde nastreven?’
Een van de belangrijkste voorwaarden van de Routebeschrijving voor de vrede, het door Israël, de Palestijnse Autoriteit, de VS, Rusland, de Europese Unie en de Verenigde Naties ondertekende vredesverdrag, is de ontwapening van alle militante bewegingen. Zal zo’n nieuwe democratische regering die Wair nastreeft in staat zijn om die voorwaarde na te komen en de vredesonderhandelingen met Israël weer op te pakken? Hamas heeft immers al verklaard niet te willen ontwapenen. Wair: ‘Ik hoop oprecht dat de vredesonderhandelingen worden hervat, maar dat hangt van veel factoren af. Wie wordt na het plotselinge vertrek van president Ariel Sharon de nieuwe Israëlische leider? Wat zal het resultaat zijn van de Palestijnse parlementsverkiezingen en van de Israëlische verkiezingen in maart? Zal Israël bereid zijn tot onderhandelingen? Hoe zullen de andere partners reageren? Ik denk dat de hernieuwde onderhandelingen tussen Israël en Palestina onder internationaal toezicht zullen moeten plaatsvinden. Daarbij is een heel belangrijke rol voor Europa weggelegd. De Verenigde Staten hebben de laatste jaren onder leiding van president George W. Bush een duidelijke pro-Israëlkoers gevaren en als onafhankelijke onderhandelaar in een eventueel vredesproces zijn ze daardoor het vertrouwen van het Palestijnse volk verloren. De Europese landen en de Europese Unie hebben zich daarentegen oprecht en onafhankelijker opgesteld.’
SIMONE KORKUS
