?Een open gesprek kent geen verliezers.? De katholieke inspiratoren van ?Het Sien- jaal? leggen uit waarom ze meededen aan en geloven in het project van Coppieters.

VOORAAN IN ?Het Sienjaal?, waarmee Maurits Coppieters en Norbert De Batselier de aanzet tot een progressieve frontvorming willen geven, prijken onder de hoofding ?Mede-auteurs en ondertekenaars van de oproep? ook opvallend de namen van verschillende priesters. Onder hen het vijfkoppige team dominicanen van het Gentse KUC (Katholiek Universitair Centrum). Ignace D’Hert is woordvoerder van dit groepje studentenpastores.

IGNACE D’HERT : We zijn geen mede-auteurs, maar wel mede-ondertekenaars. Onze gemeenschap heeft het project-Coppieters-De Batselier gelezen en wij vonden daar een reeks fundamentele visies in terug waar wij als dominicanen kunnen achterstaan. Coppieters is al heel lang medewerker van het KUC. Jarenlang gaf hij hier samen met wijlen professor Lucien Serbruyns inleidingen op het universitaire leven tijdens de eerste week van het academisch jaar. Er is een verwantschap gegroeid tussen Coppieters en onze communauteit. In dit huis hebben we ook een contactgroep van vrijzinnigen en gelovigen gekend met als probleemstelling : hoe kunnen we onze verzuilde maatschappij overstijgen ? Maurits Coppieters en wijlen Leo Apostel behoorden bij de deelnemers. Coppieters was eind vorig jaar ook te gast op het feest van de basiskerk hier in Gent, daar heeft hij toen ook zijn project voorgesteld. Kortom, er was altijd een geestesverwantschap. We delen met hem de mening dat over onze maatschappij een aantal fundamentele vragen dienen gesteld te worden. Daarom stonden we duidelijk achter zijn project, ook al hadden we de definitieve tekst van ?Het Sienjaal? nog niet onder ogen gekregen.

Beantwoordt het boek nu aan het oorspronkelijk concept ?

D’HERT : De grote lijnen herkennen we er zeker in terug. De basisprincipes en de perspectieven zijn die van het eerste concept. Een mogelijke reactie kan wel zijn dat het nogal vaag blijft. Maar anderzijds is het ook wel eens goed grote lijnen te schetsen. Men moet op lange termijn durven denken, iets wat we in dit land niet gewoon zijn.

Toch was u niet zo dadelijk geestdriftig ?

D’HERT : Ik ben geen politicus, ik kan niet oordelen over de technische kant van de zaak. In hoeverre is dat ideeëngoed nu vertaalbaar in strategische stappen die concreet in de politiek moeten gezet worden ? Daar kan ik moeilijk over oordelen.

Vooral de analyse van ?Het Sienjaal? spreekt u aan.

D’HERT : Ik herken er het denkschema van Jozef Cardijn in : zien, oordelen, handelen. Niet èèrst handelen en dan denken. Dat is een grondige aanpak, waarin velen zich kunnen herkennen. Belangrijk vind ik dat men zich niet opsluit in afzonderlijke politieke partijen, maar dat men een brede stroming, een bepaald bewustzijn naar de maatschappij toe probeert over te brengen. Neem nu de globalisering van de maatschappij. Op veel van wat er gebeurt, hebben we nog weinig zicht en toch zijn die ongrijpbare elementen bepalend voor onze samenleving. We hebben meestal geen zicht op hoe de macht speelt. Globalisering en tegelijkertijd fragmentering, want alles wordt in handen van specialisten gelaten. Een belangrijke vraag is volgens mij : hoe gaan we als mondige burgers, gelovigen, onze verantwoordelijkheid opnemen in de uitbouw van deze samenleving ?

Nog zo iets is het verband tussen individu en gemeenschap. Hoe kan je enerzijds de menselijke vrijheid respecteren en toch de mens bewust maken dat hij geen geïsoleerd individu is ? Die spanning lijkt me een heel interessant aandachtspunt in ?Het Sienjaal?.

Vooral in de grote lijnen herkent onze groep dominicanen zich, zonder dat we nu achter elk woord gaan staan.

Hoe schat u de reacties van de politieke partijen in ?

D’HERT : Ik vind ze nogal kortzichtig. Er is weinig bereidheid om het open gesprek aan te gaan. Het gaat om het algemeen belang en ik heb de indruk dat de meeste politieke partijen vooral denken : gaan we daar stemmen mee winnen of verliezen ? Een open gesprek, daar verlies je toch niets mee ? Ik hoor terzelfdertijd dat de Volksunie en Agalev met elkaar in gesprek willen gaan. Waarom niet een zo breed mogelijk gesprek ? Al schijnt er nu bij de Volksunie toch een beetje beweging te komen, naar ?Het Sienjaal? toe.

In uw eigen recent boek ?Kerk zonder wierook Een theologisch pamflet?, houdt u nochtans een pleidooi voor secularisatie. En nu hoor ik u hier toch politieke uitspraken doen.

D’HERT : Niemand ontkomt aan zijn politieke verantwoordelijkheid. We zijn allemaal mensen die als medemensen moeten samenleven en politiek wil eigenlijk zeggen dat dit samenleven een bepaalde ordening moet kennen. Door wat ik zeg en doe, bedrijf ik voortdurend politiek. Hoe zich dat concreet vertaalt in een partijkeuze, is een andere zaak. Doe ik zogezegd niet aan politiek, dan doe ik zeer zeker aan politiek, want dan geef ik de macht uit handen aan wie het voor het zeggen hebben. Er is een verschil tussen de politiek van de verantwoordelijkheid en de politiek van de concrete keuze. Secularisatie komt op voor de eigenstandigheid van de politiek als eigen discipline, maar dat ontslaat niemand van zijn verantwoordelijkheid. Maar een deskundige op het vlak van de discipline ben ik niet. Meewerken aan het politiek debat kan ik wel, de vraag stellen : waar staan we voor in onze maatschappij, aan welk soort samenleven willen we werken ?

Ook op de kansel ?

D’HERT : Natuurlijk. Niet opdringerig, maar consciëntiserend, bewustmakend. Niet om te dicteren hoe anderen moeten denken, laat staan hoe ze moeten stemmen. We kunnen ons niet onttrekken aan onze politieke verantwoordelijkheid.

Toch doen vooral bisschoppen in bepaalde landen nog altijd heel concrete politieke uitspraken.

D’HERT : Dat is een stap te ver. Bepaalde mensen in de kerk zijn nooit vies geweest van de macht en de macht oefent een enorme bekoring uit. Dat is misschien een toetssteen voor het kerkelijk spreken. In hoeverre kiest de kerk partij voor degenen die in de marge leven, komt ze op voor degenen die de dupe zijn van ons maatschappelijk systeem ? Of kiest ze voor bepaalde machthebbers ?

Wanneer u ?Het Sienjaal? ondertekent, kunnen uw kerkgangers toch opmaken naar welke politieke strekking uw voorkeur gaat.

D’HERT : ?Het Sienjaal? is openlijk in onze liturgische vieringen ter sprake gekomen en geciteerd. Mensen hebben vrij de kans gekregen om daar in het publiek op te reageren. We zullen daar ook mee verder werken, als aanzet tot een denkproces is het zeer belangrijk. Ik situeer mezelf inderdaad binnen die bepaalde stroming, ik ervaar die als overeenstemmend met mijn aanvoelen van het evangelie, zonder me daarop nu te laten vastpinnen. Inderdaad, ik situeer me niet in de richting van partijen die discriminerend optreden tegenover vreemdelingen of andere minderheidsgroepen. Vanuit het evangelie kan je niet anders.

In uw boek beschrijft u de actuele gelovige als iemand die in de knoop ligt met de officiële kerk en de manier waarop het geloof gevierd en verwoord wordt. Loopt dat parallel met de politieke onwennigheid, het politiek dakloos zijn van velen ?

D’HERT : Ik denk het wel. Secularisatie betekent ook in belangrijke mate een emancipatieproces ; een proces van mondig worden van de mens die zich niet langer laat dicteren, noch door de machtsinstanties, noch door het verleden. De mens is zich vandaag bewust dat hijzelf verantwoordelijk is, zowel voor zijn geloofskeuze en de invulling daarvan, als voor zijn politieke keuze. Op beide terreinen stel je het korte-termijndenken vast, de zaken oplappen, terwijl op beide vlakken juist de behoefte bestaat aan een lange-termijnvisie. Secularisatie zegt tegen de mensen : je mag mogen je verstand gebruiken, je moet je verstand gebruiken, je mag zelfs vragen stellen en aarzelen en twijfelen. Ook op moreel vlak. Wij zijn verantwoordelijk voor de keuzes die we maken en we leven hier en niet in Afrika of Azië, en dat heeft implicaties, die niet op te vangen zijn in Roomse decreten die heel de wereld willen bestrijken. Ik voel me meer thuis in een politieke beweging als die van ?Het Sienjaal? als in een bepaalde politieke partij. Zo voelen veel gelovigen zich ook beter thuis in, zeg maar, de beweging rondom Jezus en zijn evangelie, dan in een bepaalde kerk.

Mensen die u tijdens een zondagsdienst op het KUC bezig horen over ?Het Sienjaal,? zouden kunnen zeggen : ik kwam naar de dienst om iets over God te horen en ik hoor alleen over Coppieters of De Batselier spreken.

D’HERT : God is niet los verkrijgbaar. Niemand kan over God spreken dan in menselijke symbolen en beelden. Een idee die ook Coppieters zeer dierbaar is, is dat van de incarnatie het geloof dat God is mens geworden. Als we over God en godsdienst spreken, dan gaat het over menselijke situaties van vlees en bloed. Anders spreken we over ideeën los van de realiteit. De vraag is altijd hoe godsdienst verankerd is in onze menselijke situaties, ook in de politiek. Men kan niet zomaar vrijblijvend, in het ijle over God spreken.

In uw diensten reiken de mensen elkaar de hand om mekaar de vrede te wensen. Kan u vanuit uw politieke ideeën zomaar iedereen de hand reiken ? Hand in hand het Onze Vader bidden ?

D’HERT : Ik ga ervan uit dat iedereen die naar de viering komt, goede bedoelingen heeft. Eerlijke bedoelingen dat die persoon zich laat bevragen op zijn of haar keuzes. In onze vieringen zitten mensen van verschillende politieke partijen, soms mensen die een grote verantwoordelijkheid dragen in het bedrijfsleven. Ik heb niet het recht te oordelen hoe die mensen moeten handelen. Ze doen misschien die dingen die in hun positie het best haalbaar zijn. Die mens moet ik de vrede kunnen toewensen, er vanuit gaande dat we allen oprecht op zoek zijn naar een evangelische leefstijl. Maar we verschillen wellicht van mening over het hoe daarvan.

Staf Nimmegeers

Ignace D’Hert, Kerk zonder wierook. Een theologisch pamflet, Lanno-Tielt, 1995, 124 blz.

Ignace D’Hert : God is niet los verkrijgbaar.

Maurits Coppieters : het geloof in de incarnatie.