De oppositiepartijen Agalev, VLD en VU-ID21 starten, samen met een reeks nieuwe Vlaamse politieke bewegingen, een petitieactie met het oog op de invoering van een bindend referendum in Vlaanderen. De bevolking is mondiger dan ooit en moet de kans krijgen zich uit te spreken over politieke kwesties, vindt Bert Anciaux van VU en ID21.

BERT ANCIAUX

“Op dit moment bestaat er enkel een wettelijke basis voor een adviserend referendum op gemeentelijk vlak. Wij vinden dat referenda op alle niveaus moeten kunnen, van gemeentelijk tot federaal. Bindende referenda bovendien. Een adviserend referendum kan alleen maar tot verwarring leiden. Als men de mening van het volk vraagt, moet men ook met die mening rekening houden. Gebeurt dat niet, dan voelen de mensen zich niet ernstig genomen en zullen ze ook niet gemotiveerd zijn om deel te nemen. Voor de politici wordt het in zo’n situatie ook moeilijk: ze consulteren de bevolking, maar moeten het doen met de mening van slechts een deel van de bevolking, want een ander deel dacht dat het allemaal niet menens was. Neen, een adviserend referendum brengt geen zoden aan de dijk.

De mensen zijn mondiger dan ooit. Ze moeten de kans krijgen zelf verantwoordelijkheid op te nemen. Het maatschappelijk debat moet weer kunnen worden gevoerd in het café, op het werk, in de kerk, in het jeugdhuis. Zodat de betrokkenheid van de bevolking bij de politieke besluitvorming groeit, zodat ook het vertrouwen in de politiek groeit. Dat is toch waar we naar streven. Ook jongeren moeten kunnen meepraten, dus pleit ik voor deelname aan het referendum vanaf vijftien of zestien jaar.

Er zijn universele waarden die niet ter discussie kunnen worden gesteld, dus ook niet in een referendum. Ik denk aan de universele rechten van de mens. Maar ik koester een enorm geloof in de redelijkheid van de uitslag van een volksraadpleging. Als mensen voldoende tijd hebben om over een bepaald thema na te denken en te discussiëren, geloof ik dat ze een goede beslissing nemen. Het slagen van een referendum is natuurlijk afhankelijk van de manier waarop de centrale vraag wordt geformuleerd. Een buiten alle verdenking staande commissie kan in het leven worden geroepen om een deontologische controle uit te voeren op de vraagstelling, zodat die uiteindelijk heel helder is en niet tot onduidelijkheid leidt.”

JOHN TAYLOR

De vraag van de oppositie naar een bindend referendum is vooral door partijpolitieke ambities ingegeven, meent CVP-volksvertegenwoordiger John Taylor. Het referendum is volgens Taylor een goed instrument om te peilen naar de mening van het volk en het bij de politiek te betrekken, maar brengt gevaren van misbruik mee.

“Het volk moet nauwer betrokken worden bij de politieke besluitvorming, de democratie moet beter functioneren, zoveel is duidelijk. Dat kan op verschillende manieren, het referendum is één mogelijkheid. Wat stellen we echter vast: het referendum wordt in de eerste plaats gebruikt door de politieke partijen als middel om aan partijpolitiek te doen. In de plaats van te peilen naar de wensen van de burger, zoeken politici naar een uitbreiding van hun middelen, naar manieren om hun standpunten kracht bij te zetten. Dat is misbruik.

Nog een vaststelling: een van de grote verdedigers van het referendum, de VLD, werkt allesbehalve actief mee aan het welslagen van het referendum. Bij de recente volksraadpleging in Sint-Niklaas werden de verkozenen van het volk onder druk gezet door de nationale partijvoorzitter, Verhofstadt, om zijn standpunt door te drukken. Met zo’n houding bereik je precies het omgekeerde van wat je voor ogen had. Je krijgt een uitholling van de democratie.

Laten we dus eerst conclusies trekken uit de voorbije experimenten vooraleer over te gaan tot de instelling van een bindend referendum. Bij de volksraadpleging over de koningskwestie werd de uitslag van de meerderheid niet gevolgd, wat bijna tot een volksopstand leidde. We moeten ons dus bewust zijn van de gevaren. Let op: àls er een referendum wordt gehouden, moet het ook bindend en niet louter raadplegend zijn. Anders heeft het weinig zin om eraan te beginnen en berokken je de democratie alleen maar schade. Het referendum is zeker een goed instrument om signalen bij de bevolking op te vangen, om te weten wat er leeft onder de mensen. Het mag alleen geen werktuig van en voor politieke partijen worden. Als ik het voorstel van de oppositiepartijen lees, vraag ik me af: hebben ze werkelijk de verbetering van de democratie voor ogen of willen ze gewoon hun eigen politieke situatie verbeteren? Laten we waken voor de gevaren, laten we werken aan een deontologische code. Dat doet de oppositie vooralsnog niet.”

Opgetekend door Bart Vandormael

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content