De Russische romantiek in Amiens.
Iedere plek op aarde genereert een eigen beeldtaal. In deze hoogdagen van het ?internationale? camerabeeld dat Noord en Zuid met dezelfde lenzen te lijf gaat, is de gedachte van een lokale beeldtaal prikkelend. Een tentoonstelling met werken uit het museum van Tver (tussen Moskou en Sint Petersburg) maakt zo’n idee plots plausibel. Ondanks de Italië-reizen, het classicisme en de Franse invloed leeft het beeld hier volgens andere regels. Neem de merkwaardige afwezigheid van het stilleven als genre of de tot in de negentiende eeuw bestaande traditie van ambachtelijke volksschilders, anonieme makers van portretten. Of hun verrassende ruimtegevoel : onmetelijke gebieden, maar bezitterig verzameld in een kadastraal landschap. En het ontbreken van een zelfbewust beeld van de stad. Schilders hebben hier een andere opdracht, ze maken andere beelden volgens een ander systeem.
De grote bijdrage van de Russische avant-gardekunst krijgt tegen die achtergrond een ander accent : de pathos van het provincialisme is duidelijker en we zien dat het moderne zich hier op een andere stam ent. De werken in Amiens dateren uit de eerste helft van de vorige eeuw. Werk van Ivanov is niet te zien, waardoor je een cruciaal accent mist. Maar Amiens toont de merkwaardige, anonieme portretkunst die de professionele schilderkunst eromheen meteen een duidelijk adres geeft, namelijk een ?geleerde? en geïmporteerde kunst. Het realisme van licht en perspectief dat op de academie wordt geleerd en dat ook de Rus in Italië verder verfijnt, staat haaks op een onhandig maar even coherent decoratief realisme van de anonieme ambachtsschilder.
Al behandelt de tentoonstelling de Russische romantiek, de schilders hebben niets van de sentimentele, nationalistische pathos in andere Slavische landen op dat moment. Hier heerst een realistisch classicisme. De troebele sfeer van nationalisme en individualisme heeft geen kans. Schilders en kunstminnaars hebben geen nood aan protest, maar genieten van een grote belangstelling voor het eigen land. In de tweede helft zullen ze dan ook moeiteloos overglijden naar een burgerlijk sociaal-realisme. Zo zien we tot diep in deze eeuw een grote continuïteit in de Russische beeldkunst. De vernieuwingen steken daar fel tegen af, maar zijn er ook in geworteld. De Russische schilder hanteert een realistische observatie-kunst maar heeft geen scherpe kijk op het eigen land en volk.
Dirk Lauwaert
?La Russie Romantique?, Musée de Picardie, Amiens, tot 3/11.
Dame met rode sjaal, begin 19de eeuw : realistisch classicisme.
