Zuid-Afrika reageert verbouwereerd op het milde vonnis voor atleet Oscar Pistorius, die zijn vriendin Reeva Steenkamp doodschoot. ‘In het buitenland ontstaat weer het beeld dat je in Zuid-Afrika met moord wegkomt.’
‘Ik overleef. Ik win altijd’, zei Oscar Pistorius bij zijn arrestatie op 14 februari 2013 tegen een agent die hem waarschuwde dat hem na het doodschieten van Reeva Steenkamp flink wat jaren cel te wachten stonden. Bluf? Na de uitspraak van rechter Thokozile Masipa afgelopen vrijdag lijkt het warempel alsof Pistorius gelijk krijgt. Masipa sprak hem niet alleen vrij van moord met voorbedachten rade, maar ook van doodslag. Alleen de aanklacht van dood door schuld was volgens haar gegrond. Volgende maand zal de mate van ‘nalatigheid’ van Pistorius worden vertaald in een strafmaat. Er staat maximaal vijftien jaar gevangenisstraf op het misdrijf.
De ontknoping van het Pistoriusdrama speelde zich grotendeels op donderdag af. Pistorius zat bevend en huilend in de stampvolle zaal van het hooggerechtshof in Pretoria, waar Masipa hem een ‘erg zwakke getuige’ noemde die zichzelf herhaaldelijk tegensprak. Lange tijd leek een veroordeling voor doodslag onafwendbaar. Maar kort na de lunchpauze concludeerde Masipa dat de staat niet had bewezen dat Pistorius wist dat het zijn vriendin Reeva Steenkamp was die zich achter de gesloten toiletdeur bevond die hij met vier kogels doorboorde. Evenmin was er voldoende bewijs om aan te tonen dat Pistorius de fatale gevolgen van zijn schoten had kunnen voorzien. Ook geen doodslag dus.
Masipa geloofde de verklaring van Pistorius dat hij zich dermate bedreigd voelde door een vermeende indringer dat hij uit pure angst op de toiletdeur had gevuurd. Na de uitspraak werd Oscar door zijn familie omhelsd, een geste die boekdelen sprak: overwinning. De geschatte 6,5 miljoen rand (bijna 500.000 euro) die Pistorius aan zijn verdediging had gespendeerd bleek goed besteed.
Live drama
Het land reageerde verbouwereerd. Na zes maanden van drama en juridische gevechten die dagelijks live op de televisie te zien waren, wilde het publiek meer. Hier stond de man die voor hun ogen was veranderd van gehandicapte held in een schmierende zielenpoot die zijn prachtige vriendin had doodgeschoten en alle verantwoordelijkheid daarvoor ontweek. Oscar noemde het ‘een ongeluk’ en beweerde onder meer dat het pistool ‘vanzelf’ afging. ‘De publieke opinie keerde zich gaandeweg tegen hem. Een hoop mensen wilden bloed zien’, zegt psycholoog Garth Stevens.
Masipa haalde zich ook de toorn van het juridische gild op de hals. Dat beaamt dat de staat inderdaad niet heeft kunnen bewijzen dat Pistorius wist dat hij op Steenkamp schoot. ‘En ook zijn bewering dat hij uit zelfverdediging handelde, konden ze niet weerleggen’, zegt de Zuid-Afrikaanse topadvocaat Craig Watt-Pringle. Maar de uitspraak roept wel de vraag op of Pistorius zich inderdaad niet bewust was van het feit dat hij met zijn schoten iemand zou kunnen doden, zoals Masipa concludeerde.
Politieke commotie
Masipa’s uitspraak zorgde ook voor politieke commotie. Stevens somt ze op. ‘In het buitenland ontstaat weer dat beeld dat je in Zuid-Afrika met moord wegkomt. Activisten tegen vrouwengeweld zullen zeggen: kijk, je kunt je vriendin ongestraft vermoorden. Rechts gaat aanvoeren dat de rechtsstaat aftakelt. En racisten zullen haar als “onnozele zwarte” afschilderen.’ De superrijke Amerikaanse zakenman Donald Trump noemde Masipa in een tweet al een ’totale idioot’.
Op 13 oktober mogen beide partijen met argumenten komen die Masipa moeten overtuigen om een hoge of lage straf op te leggen. ‘Het wordt interessant om te zien of en hoe ze alle kritiek zal verwerken in de strafmaat’, zegt Stevens. Onbewust kan die storm van verontwaardiging inderdaad een rol spelen, zegt Watt-Pringle, die in zijn rol als plaatsvervangend rechter Masipa leerde kennen als ‘serieus en gedegen’. ‘Een relatief zware straf zal voorkomen dat de staat in hoger beroep gaat.’
Watt-Pringle verwacht vijf tot zeven jaar gevangenisstraf. ‘Maar het zal me niets verbazen als de rechter vindt dat Pistorius met zijn gefnuikte atletiekcarrière, het verlies van zijn vriendin en de eeuwige wroeging al genoeg heeft geboet, en een voorwaardelijke straf krijgt en bijvoorbeeld een schadeloosstelling aan Reeva’s ouders moet betalen.’
DOOR FRED DE VRIES
