De Egyptische vicepresident Mohamed ElBaradei (71) verdedigt nog steeds dat het leger de democratisch verkozen president Mohamed Morsi heeft afgezet. ‘Pijnlijk, maar noodzakelijk.’
Waarom staat u als winnaar van de Nobelprijs voor de Vrede schouder aan schouder met militairen die een verkozen president afzetten? U die als oppositieleider het autoritaire regime van de verdreven president Hosni Mubarak bestreden hebt?
Mohamed ElBaradei: Laat ik duidelijk zijn: dit was geen staatsgreep. Meer dan twintig miljoen mensen waren de straat opgegaan omdat het zo niet verder kon. Zonder de afzetting van Morsi waren we op een fascistische staat afgestevend, of op een burgeroorlog. Het was een pijnlijke beslissing buiten het wettelijk kader, maar ze was noodzakelijk.
Is dat de boodschap? Dat de straat boven het parlement staat?
ElBaradei: Nee. Maar we hadden geen parlement. Alleen een president, die weliswaar democratisch verkozen is, maar die autoritair regeerde, en niet in de geest van de democratie. Morsi viel de justitie en de media aan, en holde de rechten van vrouwen en religieuze minderheden uit. Hij misbruikte zijn ambt om zijn Moslimbroeders op de belangrijke posities te krijgen. Hij heeft alle universele waarden met voeten getreden, én hij heeft de economie in puin achtergelaten.
Welke rechtvaardiging u er ook aan wilt geven, democratisch was het niet.
ElBaradei: U kan toch uw hoge maatstaven niet opleggen aan een land dat decennia een autocratie is geweest? Onze democratie staat nog in haar kinderschoenen.
Begint er nu een nieuwe heksenjacht op de islamisten?
ElBaradei: Zover hoeft het niet te komen. Het leger heeft me verzekerd dat vele berichten over gearresteerde Moslimbroeders niet kloppen of fel overdreven zijn. Voor wie wel vastgezet is, zijn er goede redenen, zoals verboden wapenbezit. En de islamistische tv-stations zijn gesloten omdat ze de mensen ophitsen. Ik vraag al dagen dat de Moslimbroederschap bij het democratiseringsproces betrokken zou worden, dat niemand zonder reden berecht wordt, en dat ook Morsi waardig behandeld wordt. Dat zijn de voorwaarden voor een nationale verzoening.
Velen vrezen het tegendeel: een burgeroorlog. Ook u hebt daar vorig jaar voor gewaarschuwd.
ElBaradei: Net om bloedvergieten te voorkomen, was het ingrijpen van de militairen nodig. Ook al lopen de emoties hoog op: ik hoop dat het gevaar van een burgeroorlog nu geweken is.
Onderschat u de Moslimbroeders en hun miljoenen aanhangers niet? Waarom zouden zij nog aan verkiezingen deelnemen?
ElBaradei: Egypte is inderdaad diep verdeeld. Zonder verzoening hebben we geen toekomst. De Moslimbroeders zijn een belangrijk deel van onze samenleving. Ik hoop echt dat ze aan de gesprekken zullen deelnemen.
Hebt u niet te veel vertrouwen in het leger? Het zou niet de eerste keer zijn dat het zijn eigen belang nastreeft.
ElBaradei: Het leger heeft er geen belang bij om een leidende rol in de politiek te spelen. De generaals zijn zich ervan bewust dat ze een historische verantwoordelijkheid dragen voor de desastreuze toestand van het land. Ook zij moeten verantwoording afleggen.
Bent u niet bang dat u als schaamlap wordt gebruikt?
ElBaradei: Ik praat met de generaals, maar een vrijgeleide krijgen ze niet. Mijn rode draad is: ik laat me met niemand in die geen respect opbrengt voor de democratie en de verdraagzaamheid.
Is er een draaiboek voor de transitieperiode waarin Egypte nu zit?
ElBaradei: Op z’n vroegst over een jaar kunnen er democratische verkiezingen komen. We hebben een nieuwe grondwet nodig die niet misbruikt kan worden, en die de gelijkheid en de vrijheid van het individu verankert. Daaraan wil ik meewerken.
U hebt met de Amerikaanse president Barack Obama gebeld. Zien de Amerikanen in u een toekomstig president?
ElBaradei: Ik heb geprobeerd hen ervan te overtuigen dat het afzetten van Morsi noodzakelijk was. Maar ik zie mezelf niet in de rol van staatshoofd. Ik zal mijn invloed gebruiken om het land bijeen te houden en te verzoenen.
©Der Spiegel- Dieter Bednarz, Erich Follath
