De Amerikanen die de neergang van hun land vrezen, hadden geen betere president kunnen kiezen. Bush’ vertrek betekent niet het einde van Washingtons imperialisme. Bij alle blijdschap en ontroering in de wereld over Obama’s komst moet men één ding niet vergeten: deze president maakt Amerika machtiger in de wereld. Politiek én financieel.

De grootste schade die Bush voor zijn land aanrichtte, lag in de geschonden reputatie in de wereld. Antiamerikanisme maakte wereldwijd opgang. Niet langer was het Vrijheidsbeeld het symbool van Amerika, maar Guantanamo Bay. Daarom besloot Obama die smet op dag één in het ambt te verwijderen. Symboolpolitiek? Ja, en dus machtspolitiek.

Obama kiest voor een realistische buitenlandpolitieke koers. In zijn intreerede zei hij over de generaties die fascisme en communisme versloegen: ‘Zij wisten dat onze macht groeit door verstandig gebruik; dat onze veiligheid voortkomt uit de rechtvaardigheid van onze zaak, de kracht van ons voorbeeld.’ Kortom: wij Amerikanen zijn veiliger en worden machtiger wanneer onze idealen en ons voorbeeld in de wereld stralen.

De president lijkt hier de lessen ter harte te nemen van de oude strateeg Zbigniew Brzezinski, nationaal veiligheidsadviseur onder president Carter (1977-1981). In augustus 2007 zei Obama ‘enorm veel’ te hebben geleerd van deze ‘buitengewone vriend’. De uit Polen afkomstige Brzezinski (1928) is bij de Democraten wat zijn rivaal Henry Kissinger (1923) is bij de Republikeinen: in de jaren dertig uit Europa verdreven door Hitler en Stalin, naoorlogse academische faam, als veiligheidsadviseur naar het Witte Huis geroepen, een realpolitieke afkeer van messianisme.

In het geestige The grand chessboard (1997) betoogdeBrzezinski waarop wereldrijken als het Romeinse, Chinese, Britse of het hedendaagse Amerikaanse berusten. Militaire, economische en technologische voorsprong, zeker, maar ook: culturele aantrekkingskracht. Rome had niet alleen de beste legers van de antieke wereld; de barbaarse elites vielen tevens voor de aquaducten, villa’s met vloerverwarming en wijnen. Ook Amerika’s imperiale macht rust behalve op zijn legers en economie op het mondiale appeal van zijn levensstijl, raciale gelijkheid en onderwijs.

In een vervolg, Second chance (2007), legde Brzezinski de presidenten Bush sr., Clinton en Bush jr. langs de geostrategische meetlat. Het drietal regeerde sinds de ineenstorting van de Sovjet-Unie, de periode dat Amerika de absolute supermacht werd en was. De auteur noemt hen Wereldleider I, II en III.

Hoe hebben ze die positie benut? Slecht. Bij I en II waren het vooral gemiste kansen, bij wereldleider III fatale blunders. Bijgevolg was Amerika’s militaire overmacht in 2007 misschien groter dan in 1991, maar volgens Brzezinski was ‘het vermogen van het land om te mobiliseren, te inspireren, een gedeelde richting aan te wijzen en zo mondiale werkelijkheid vorm te geven (…) sterk verminderd’. Zie daar de opdracht voor Wereldleider IV.

Heeft het land een ’tweede kans’? Ja. Brzezinksi ontwaarde nog steeds een wereldwijd besef dat alleen een constructief Amerika op korte termijn een stabiele wereldorde mogelijk maakt. Conclusie in Second chance: ‘Een intelligente Wereldleider IV zou in staat moeten zijn om wat rest in het reservoir aan goodwill jegens Amerika af te tappen.’ Kort hierna, na een ontmoeting, koos de veteraan publiekelijk voor Obama als Democratische presidentskandidaat. Geknipt voor de vacature?

Zoals bekend tappen de Amerikanen niet alleen goodwill in de wereld af. Ook het geld stroomt hun kant op. Het consumentenparadijs Amerika onttrekt massa’s spaargeld uit de hele wereld en heeft voor acute crisisbeheersing alleen al 2000 miljard dollar nodig. De ergernis daarover bij crediteuren als China, Duitsland of Saudi-Arabië mag niet te hoog oplopen.

Zo bezien won Obama niet alleen omdat hij in de kredietcrisis een New Deal-achtige breuk beloofde. Frappant was welke kiezersgroepen hem steunden. De armsten, natuurlijk. Maar ook de rijksten! Ook de rijksten bewezen hun levensstijl hiermee op termijn een enorme dienst. Want kandidaat Obama beschikte midden in de crisis over een unieke kwaliteit: krediet.

Het zal fascinerend zijn te bezien wat, hoeveel en waar Wereldleider IV hiermee de komende jaren gaat aftappen.

door Luuk van Middelaar

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content