Hoeveel alarmerende rapporten moeten er nog komen over de ‘Belgische’ musea?
In deze dolgedraaide mediamaatschappij regent het schandalen en schandaaltjes. ’s Morgens zijn ze voorpaginanieuws, ’s avonds zijn ze vergeten. Er zijn echter ook frozen scandals. Wantoestanden die herhaaldelijk aan de kaak worden gesteld, die iedereen wraakroepend vindt, maar die niet worden aangepakt. Dat zo’n 40 miljard van onze economie in het zwart draait, bijvoorbeeld. Dat België minderjarige asielzoekers in middeleeuwse cellen laat slapen, bijvoorbeeld.
Een van de ergste blijvende schandalen is de situatie van de (meeste) federale wetenschappelijke instellingen in ons land. Die instellingen, van de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis, de Koninklijke Bibliotheek, het Rijksarchief, het Museum voor Midden-Afrika tot het Belgische Museum voor Natuurwetenschappen, beheren de belangrijkste collecties (kunst en wetenschap) van het land en behoren allemaal tot de absolute wereldtop.
Die schatten zijn al tientallen jaren in gevaar omdat ze slecht worden beheerd. Tientallen alarmerende rapporten ten spijt. Vorige week waren de Koninklijke Musea voor Kunst en Geschiedenis (vooral die in het Jubelpark) aan de beurt in een rapport van het Rekenhof.
Het verslag van deze eerbiedwaardige instelling is ronduit onrustwekkend. Zo zouden de musea van het Jubelpark (of is het ‘Jammerpark’?) hun eigen collecties niet kennen. Dat is het gevolg van een gebrekkige inventarisering. Erger nog is dat voor de zoveelste keer wordt aangeklaagd dat de beveiliging ontoereikend is. Dat hangt dan weer samen met de ouderdom van de gebouwen. Wie een rondgang maakt in de kelders en de niet publiek toegankelijke ruimtes, waant zich in een slecht onderhouden opvangcentrum voor asielzoekers.
De armoede van de ‘Belgische’ archieven en musea staat in schril contrast met de relatieve rijkdom van hun Vlaamse tegenhangers. Tien jaar Bert Anciaux als minister van Cultuur heeft ‘onze’ musea goed gedaan. Het Museum M in Leuven is een pareltje, maar ook het Gentse Museum voor Schone Kunsten en binnenkort het Antwerpse Museum voor Schone Kunsten en het STAM in Gent werden of worden klaargestoomd voor de twintigste eeuw.
Minister van Cultuur Joke Schauvliege (CD&V) wil in Gent een prestigieuze bibliotheek voor de 21e eeuw bouwen, samen met een instituut voor de digitale archivering van het audiovisuele erfgoed. Een schitterende zaak natuurlijk, ook al gaat het om een investering van maar liefst 65 miljoen euro.
En toch. Als die 65 miljoen euro gebruikt zou worden om de collecties van de Bélgische instellingen te digitaliseren of de musea beter te beveiligen, dan waren hun problemen van de baan. Zeker als ook de Franse Gemeenschap een duit in het zakje zou doen. Maar de ‘Belgische’ musea vallen niet onder hun bevoegdheid en dus bouwen ze hun eigen topinstellingen.
De grootste schatten van Vlaanderen – van het Hulthemse handschrift over het gigantische krantenarchief van de Koninklijke Bibliotheek tot de staatsarchieven van de middeleeuwen tot nu – worden bewaard in federale instellingen. De grootste Waalse schatten ook. Door het wanbeleid en de wraakroepende desinteresse van de opeenvolgende ministers van Wetenschaps- beleid, dreigen ze voor de volgende generaties teloor te gaan. Nu de federale staat virtueel failliet is, zijn de deelregeringen moreel verplicht om een oplossing uit te werken.
De staatshervorming gaat over meer dan de splitsing van een kiesarrondissement. Over het redden van onze belangrijkste kunst- en cultuurschatten, bijvoorbeeld.
door Karl van den Broeck
De grootste schatten van Vlaanderen worden bewaard in federale instellingen.
