Suzan Otten-Pablos ontdekte pas dat ze ADHD had op het moment dat de stoornis vastgesteld werd bij haar kinderen. Samen met psychiater Sandra Kooij schreef ze Hyper Sapiens, een survivalgids voor volwassen ADHD-patiënten.
‘Zit stil!’ Dat zinnetje moet Suzan Otten-Pablos (41) als kind miljoenen keren te horen hebben gekregen. ‘Leerkrachten op school omschreven me altijd als ‘een druk, ongeconcentreerd kind’. Tegen mijn moeder zeiden ze: “Suzan kan veel beter. Ze moet meer haar best doen.”‘
Die veelvuldige commentaar zorgde voor een gigantische deuk in Suzans zelfbeeld. ‘Mijn moeder wist niet wat ze met me moest aanvangen en zat met de handen in het haar. De term ADHD, Attention Deficit Hyperactivity Disorder, bestond nog niet. Er werd toen gesproken over MBD, Minimal Brain Dysfunction, en af en toe opperde weleens iemand dat ik misschien die stoornis had, maar het is nooit verder onderzocht.’
Suzans middelbare schoolcarrière werd over de hele lijn een mislukking. ‘Ik deed ontzettend mijn best, maar het lukte gewoon niet. Het was pure onmacht, en toch stond ik geboekstaafd als ‘dat onwillige meisje’. Op mijn zestiende ben ik zonder diploma van school gegaan. Gelukkig ben ik jaren later opnieuw gaan studeren en werd ik uiteindelijk maatschappelijk werker, maar de weg daarnaartoe was lang en lastig.’
Pas toen Suzan zelf kinderen had bij wie ADHD werd vastgesteld, ging bij haar een belletje rinkelen. ‘Vijf jaar geleden kwam ik erachter dat ook ik de stoornis heb. Wie ADHD heeft, kan zich moeilijk concentreren, is impulsief en hyperactief. Er wordt altijd over ADHD bij kinderen gesproken, alsof de stoornis sowieso verdwijnt zodra ze volwassen worden. Dat is meestal niet zo.’
Suzan Otten-Pablos is er het levende bewijs van. ‘ADHD is een erfelijke aandoening en kun je dus doorgeven aan je nageslacht. Ik herkende bij mijn kinderen veel van mezelf. Na mijn diagnose ben ik rilatine beginnen te slikken en sindsdien functioneer ik veel beter.’
Samen met de Nederlandse psychiater Sandra Kooij schreef Suzan Hyper Sapiens, een ‘praktische survivalgids’ voor volwassenen met ADHD. Ze werkt ook aan een tijdschrift dat haar naam heeft en op het lijf geschreven zal zijn van mensen met ADHD. ‘Voor Hyper Sapiens heb ik met verschillende andere ervaringsdeskundigen gepraat. Typisch voor volwassenen met ADHD is dat ze ontzettend laat gaan slapen – dat geldt ook voor mij. Zodra ik ’s morgens mijn ogen opentrek, voel ik me net als een duracellkonijn. Dat is niet wereldschokkend en ik heb mijn leven nu best onder controle, maar toch gaat het continu alle kanten op in mijn hoofd.’
Voelt Suzan zich dan manisch? ‘Dat lijkt zo, ja, al ben ik niet bipolair, want depressieve periodes ken ik niet: ik ben gewoon niet down te krijgen. (lacht) De prikkels komen niet van binnenuit maar van buitenaf. Ik word afgeleid door de dingen die om me heen gebeuren, wat niet wil zeggen dat ik innerlijk ongelukkig ben. Ik probeer al die energie in positieve projecten om te zetten, maar soms verwarren mijn eigen gedachten me en raak ik ’s nachts niet meer in slaap. Ik lig dan niet te piekeren, maar krijg die gedachtestroom niet onder controle.’
Overdag krijgt Suzan af en toe de opmerking dat ze te druk is of te veel praat. ‘Al gaat dat bij mij het ene oor in en het andere uit: ik heb geleerd me niet meer aan te trekken wat iemand anders over me denkt. Ik heb mezelf aanvaard en ben blij met wie ik ben. Maar als maatschappelijk werker zie ik in mijn eigen praktijk dat andere volwassenen het wel heel lastig hebben met hun ADHD.’
Modeverschijnsel
Volgens sommigen is ADHD een ‘ingebeelde ziekte’, niet meer dan een modeverschijnsel. Suzan: ‘Daar erger ik me blauw aan. Vaak hoor je: “Waarom stoppen ze die arme kinderen vol rilatine? Laat ze toch ravotten.” Het is jammer dat er zulke vooroordelen zijn, want daardoor zien ouders soms af van behandeling en dat komt hun kind echt niet ten goede. Mensen met onbehandelde ADHD lopen meer risico dat ze het spoor bijster raken, in de criminaliteit terechtkomen of andere psychische stoornissen ontwikkelen. In extreme omstandigheden plegen sommigen zelfs zelfmoord. ADHD is een bijzonder lastige stoornis, maar wel perfect behandelbaar.
Nog anderen beweren dat ADHD veroorzaakt wordt door foute voeding of flikkerende beeldschermen. Suzan: ‘Flauwekul. ADHD is zonder enige twijfel een biologische aandoening. Wat wel meespeelt, is dat de maatschappij sneller wordt en dat de lat steeds hoger gaat liggen. De intrede van de computer, sociale media en smartphones doet daar geen deugd aan, maar die dingen zijn er nu en we moeten ermee leren leven. Je kan de klok niet terugdraaien.’.
Sandra Kooij en Suzan Otten-Pablos, Hyper Sapiens. Praktische gids voor mensen met ADHD, Spectrum, 236 blz., 19,99 euro
Op 10 oktober verschijnt Suzan!¡, het allereerste ADHD-lifestylemagazine van de lage landen.
DOOR JAN STEVENS, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Er wordt altijd over ADHD bij kinderen gesproken, alsof de stoornis sowieso verdwijnt zodra ze volwassen worden. Dat is meestal niet zo.’
