INFO : De auteur doceert aan de TFT-Universiteit van Tilburg en de KU Leuven.

We weten het inmiddels: Elio Di Rupo duldt geen parvenu’s in zijn PS. Dankzij Di Rupo belandde de twaalf jaar oude essaybundel De parvenu-cultuur van de Nederlandse socioloog Zijderveld nog eens op mijn bureau. Hierin merkt hij fijntjes op hoe opvallend het toch wel is dat er geen Nederlands woord bestaat voor het fenomeen ‘parvenu’. Heeft dit misschien te maken met ‘onze calvinistische inborst die ons verbiedt ijdel te zijn’? Gelukkig gaat hij niet verder op dit spoor, want ook wij in het katholieke, bourgondische Vlaanderen delen in dit taalkundig tekort. Mogelijk zouden wij het fenomeen hier eerder plastisch omschrijven als ‘omhooggevallen mensen…’.

Zijderveld betoogde dat de welvaart van grote bevolkingsgroepen zozeer gestegen is dat oude standenverschillen vervagen. In plaats daarvan kwam als norm een ‘genivelleerde middenstandssamenleving’. Mensen vergaren materiële rijkdom, maar het ontbreekt hen aan ‘verinnerlijkte no-blesse’. Ze missen in taal en handelen minimale wellevendheidsregels. Er is volgens hem nood aan een andere, minder oppervlakkige, minder mediagedicteerde en minder emotionele ‘autonome bourgeoiscultuur’. Elio Di Rupo zal het niet graag horen. Er zijn inderdaad leukere dingen dan een kauwgum etende student die drie rijen smakelijk laat meegenieten of modderschoenen van een moegewerkte ambtenaar op de treinbank. En er zijn de mailtjes van onbekenden die met ‘hoi!’ beginnen, enzovoort… En: niemand die hierover nog een opmerking maakt.

Het is hoogst merkwaardig dat Zijderveld in deze essaybundel amper aandacht besteedt aan de betekenis van de onderwijskansen van mensen. De voorbije dagen werden we in Vlaanderen nochtans andermaal met de neus op de feiten gedrukt. Uit twee grootschalige onderzoeken, één naar cultuurparticipatie en één naar maatschappelijke toekomstbeelden van jongeren, blijkt nog maar eens het immense belang van de vormingskansen en scholingsgraad.

Onderwijs is en blijft een hefboom. Het is geen toeval dat vrouwen honderd jaar geleden vooral toegang tot onderwijs eisten, dat sociale en culturele organisaties met enige zin voor pathos spraken over ‘volksverheffing’, dat de strijd tegen analfabetisme vandaag een van de millenniumdoelstellingen van de Verenigde Naties is.

Ruim een decennium na Zijdervelds De parvenu-cultuur liggen de kaarten behoorlijk anders. Een grote groep jongeren raakte vertrouwd met luxe en materiële welvaart: eigen mobiele telefoon, eigen televisietoestel op de slaapkamer, vakantie in meervoud. Uitgerekend op de Werelddag tegen armoede schrijven over deze met comfort en welvaart opgegroeide groep is bijna pijnlijk. Maar dat komt natuurlijk door Di Rupo en de parvenucultuur…

Jongeren horen vandaag overal negatieve toekomstboodschappen: ze zullen langer moeten werken om de verzorgingsstaat overeind te houden, ze moeten minder met de auto rijden uit respect voor het milieu… De parvenukinderen zullen mogelijk enkele sporten op de welvaartsladder moeten dalen. De notie ‘glazen plafond’ zou wel eens een andere betekenis kunnen krijgen en verwijzen naar mensen die weten welk welvaartspeil ‘daarboven’ is, maar het niet of niet meer kunnen bereiken.

Welke kleurrijke term zal deze generatie benoemen? Als het toch van de zuiderburen moet komen, omdat onze taal niets in aanbieding heeft, kan ‘baisser’ misschien inspiratie bieden. Met twee s’en, uiteraard.

Veerle Draulans

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content