De Verenigde Staten stelden vorige week hun veto tegen een tweede ambtstermijn van secretaris-generaal Boutros-Ghali van de VN. Gaat het om een personenkwestie ?
VOOR SECRETARIS-GENERAALBoutros Boutros-Ghali van de Verenigde Naties was het een hele eer dat de Verenigde Staten het nodig vonden hun veto tegen hem uit te spreken in de VN-Veiligheidsraad. Dat zei hij, achteraf. De secretaris-generaal is misschien geen diplomaat, maar wel een ervaren politicus. En om een treffende opmerking zit hij nooit verlegen. Nochtans lijkt zijn herverkiezing voor een tweede mandaat als baas van de Verenigde Naties voor de meeste waarnemers een verloren zaak sinds de stemming van dinsdag 19 november in de Veiligheidsraad. Die ging over een voorstel van Botswana, Chili, China, Egypte, Frankrijk, Duitsland, Guinee-Bissau, Honduras, Indonesië en Rusland, om Boutros een tweede ambtstermijn te geven. De uitslag was veertien stemmen tegen één, en geen onthoudingen. Omdat de tegenstem van een permanent lid van de raad kwam, en dus een veto was, werd de ontwerp-resolutie niet aanvaard.
Nu is het zogenaamd de vraag wat die veertien landen gaan doen. In theorie is een uitwijkingsprocedure via de Algemene Vergadering mogelijk de herverkiezing van Trygve Lie in 1950, tegen het veto van de Sovjetunie in, vormt een precedent. Maar in de praktijk is dat, volgens een diplomatieke bron, ?poëzie?. Frankrijk maakt zich sterk dat het geen opvolger voor de francofiele Boutros zal aanvaarden die geen Frans spreekt. Maar voor veel van de veertien landen zal wel gelden dat ze zich één keer uitgesproken hebben tegen de wensen van de VS, en dat ze zich dan de volgende keren ?vrij? zullen voelen om te doen wat ze willen.
De Chinese Volksrepubliek werd dezer dagen in de watten gelegd door buitenlandminister Warren Christopher persoonlijk. En de Amerikaanse diplomatie is naarstig op zoek naar een Afrikaanse kandidaat die aan het profiel van een secretaris-generaal zou kunnen voldoen. Want de gewoonte wil dat een continent twee mandaten achter elkaar krijgt, en de Afrikaanse landen zouden wel erg geschoffeerd zijn als hun kandidaat er nu, ten eerste, uitgegooid werd, en dan ten tweede vervangen door, bijvoorbeeld, een Europese vrouw hoe ?geschikt? die overigens ook moge zijn. Maar er worden al kandidaten genoemd ( Kofi Anan, uit Ghana, momenteel hoofd van de peacekeeping-operaties, lijkt voorlopig favoriet te zijn). En anderen zullen gevonden worden.
ONDOELTREFFEND.
Maar wat heeft de regering- Clinton bezield om een perfect competente en toonbare secretaris-generaal, die bovendien anticommunistisch en pro-Israëlisch was, op een zo botte, onvoorzichtige manier te wraken ? De verwijten die hem officieel toegestuurd worden, zijn duidelijk smoezen die achteraf bedacht zijn om een al genomen beslissing te stofferen. De VS zouden in zijn plaats iemand willen die de VN kan hervormen, rationaliseren, en goedkoper maken. Ze gaan voorbij aan het feit dat Boutros-Ghali daarmee begonnen is, en dat de manager, Joseph Connor, die daartoe aangetrokken is, de afgelopen paar jaar in het vlees van de organisatie heeft zitten snijden tot een punt waar zelfs oudgediende diplomaten zich beginnen afvragen of het oude huis nu écht afgebroken gaat worden. (Het personeelsbestand is verminderd met 25 procent, en blijft dalen, het werkingsbudget voor 1996-1997 is 117 miljoen dollar lager dan het voorgaande.)
Daarbij worden Boutros misstanden verweten die rechtstreeks voortvloeien uit de combinatie van Amerikaanse politiek zeventien nieuwe ?vredesoperaties? met blauwhelmen op vier jaar, een vervierdubbeling van de kosten voor peacekeeping , met de weigering van de grootste schuldenaar van de VN de Verenigde Staten om zijn achterstallige bijdragen te betalen : 1,5 miljard dollar, of meer dan de helft van wat de organisatie aan uitstaande schulden rijk is.
De secretaris-generaal heeft het dan ook al eerder gehad over ?de oneerlijkheid van lieden die de VN ondoeltreffend maken door ze de onmisbare financiering te onthouden, en die tegelijk weigeren de verschuldigde sommen te betalen onder het voorwendsel dat ze ondoeltreffend is…? Dat, en andere dingen, zullen geïrriteerd hebben. Bijvoorbeeld toen Boutros-Ghali, van afkomst Egyptenaar toch, de oorlog in Bosnië een ?rijkemensenoorlog? noemde, in vergelijking met die in Somalië, waar de bevolking doodging van de honger. Of toen hij de VS verweet niet te hebben willen tussenbeide komen, toen dat nog kon, in de genocide die in Rwanda in voorbereiding was. Toen hij weigerde groen licht te geven voor de Navo-bombardementen op Servische stellingen. En zeker, naar verluidt, toen hij met alle geweld het VN-onderzoek wou publiceren waarin Israël aangeklaagd werd voor het bombardement op meer dan honderd burgers die het VN-kamp in Kana, in Zuid-Libanon binnengevlucht waren.
Had dat ermee te maken, toen de VS op 19 juni lieten weten, ogenschijnlijk zonder aanleiding, dat ze hun veto zouden uitspreken tegen de herverkiezingen van Boutros-Ghali ? Tegelijk is het bijna evident dat het onderliggende motief van meer algemene aard moet zijn.
CHANTAGE.
Dat motief ligt wellicht besloten in de frase van Amerikaans ambassadeur bij de VN, Madeleine Albright, die de secretaris-generaal op 25 juni aanmaande zich liever als chief administrative officer te gedragen dan als zogenaamd onafhankelijk agerende politicus. Met andere woorden, de VS wilden, na het einde van de Koude Oorlog en in de ?Nieuwe Wereldorde?, een hoge ambtenaar aan het hoofd van de internationale organisatie waar zij, vonden zij, heer en meester over moesten zijn. Een ambtenaar dus, zij het een hoge, die met gepaste spoed de bevelen zou opvolgen van zijn oversten. En die anders aan de deur gezet zou worden. Het optreden van Boutros Boutros-Ghali, die bij zijn aantreden met bravoure met zijn Agenda for Peace en zijn Agenda for Development linea recta de tegengestelde kant uitging, en dan nog de naïviteit had om de oprichting van een onafhankelijke VN-vredesmacht voor te stellen, stelde de Amerikanen ook niet op hun gemak.
Daar zijn dan, waarschijnlijk in een moment van slecht humeur, die weigering en dat veto uit voortgekomen, en later dat gegoochel met de centen en het Congres. Want de eerste verklaring voor de weigering was dat Clinton de Republikeinen wou beletten Boutros en de VN tegen hem te gebruiken in de verkiezingscampagne. Daarna heette het dat het Republikeinse Congres nooit de betaling van de Amerikaanse achterstallen zou goedkeuren. Nu luidt het al dat dat Congres dat ook niet zal doen als de Algemene Vergadering Boutros alsnog zou benoemen. Of op welke manier de dappere Sec-Gen ook herbenoemd zou kunnen geraken. Met zo’n chantage voor hun deur, zullen ook die veertien leden van de Veiligheidsraad zich wellicht wachten om Boutros-Ghali te blijven verdedigen.
Waarom hebben ze dan zo lang gewacht ? Het moet wel zo zijn dat de halve wereld gehoopt heeft dat de Democraten het Amerikaanse Congres zouden heroveren. Dan zou Bill Clinton wel ingebonden hebben, zegt men nu.
Sus van Elzen
Boutros Boutros-Ghali : opgestaan tegen de Amerikanen.
Neri Sybesma : nu kan niemand nog terug.
