Er bestaan weinig gegevens over de haaiensoorten in de Noordzee.

‘In de Noordzee leven elf soorten haaien’ zegt Jan Mees van het Vlaams Instituut voor de Zee (VLIZ) in Oostende. ‘Alleen doornhaai en hondshaai – twee kleine soorten – zijn algemeen. Af en toe worden ook grotere soorten gevangen, zoals haringhaai en zelfs reuzenhaai. Er komen ook twaalf soorten roggen in de Noordzee voor.’

Zoals de meeste Europese landen houdt België geen systematische gegevens over gevangen haaien bij. Het VLIZ heeft bijgevolg geen informatie over de evolutie van het haaienbestand in de Noordzee.

Europa is ondertussen wel wakker geschoten. Het legde al vangstquota voor reuzen- en haringhaai op aan de Faeröer en Noorwegen. In de jaren veertig werden de populaties van haringhaaien voor de kust van Noorwegen in zeven jaar tijd in de vernieling gevist. Ze zijn nog altijd niet van de klap hersteld. Duitsland en Spanje zijn de belangrijkste haaienhandelaars in Europa, met respectievelijk honds- en blauwe haai als voornaamste soort.

In 1997 trokken de bevoegde ministers van de Noordzeelanden voor het eerst de aandacht op mogelijke moeilijkheden met het haaienbestand. Ook de Europese Commissie begon in die tijd bezorgd naar rapporten over de teloorgang van de haaien te kijken. In 2000 besloot ze een studie van drie jaar te steunen. Onderzoekers van zeventien instituten moesten het haaien- en roggenbestand in de Atlantische wateren van de Azoren tot Noorwegen evalueren.

Het eindrapport werd deze maand afgeleverd. De analyse spitste zich toe op negen sleutelsoorten (zeven haaien en twee roggen) met een commerciële waarde, waarvan werd verondersteld dat er in minstens één land bruikbare gegevens over bestonden.

Ondanks zijn beperkte uitgangspunt werd ook dit rapport gehinderd door de gebrekkige en niet-systematische registratie van haaienvangsten. Zo konden er voor de belangrijke blauwehaaipopulatie en voor drie andere soorten geen conclusies over het bestand getrokken worden. De populaties van doornhaai en stekelrog zouden daarentegen sterk achteruitgegaan zijn – in het bijzonder in de Noordzee.

‘Recente berekeningen tonen aan dat de doornhaaipopulatie teruggevallen is tot minder dan 20 procent van wat er eind jaren zeventig nog in de zee zat’, stelt Henk Heessen van het Nederlandse Rijksinstituut voor Visserij Onderzoek. ‘Deze soort is dus zwaar overbevist. De hondshaai daarentegen zou in de Noordzee stabiel zijn, of misschien zelfs licht in aantal toenemen. Hij heeft een grotere overlevingskans dan andere soorten als hij als ondermaatse of ongewenste bijvangst weer overboord wordt gegooid. Daardoor ondervindt hij blijkbaar minder negatieve invloed van de visserij.’

Met het Europese rapport als basis zou nu eindelijk werk gemaakt kunnen worden van een bruikbare registratie van vangstgegevens, zodat op termijn de nodige maatregelen genomen kunnen worden om onze haaien voor uitsterven te behoeden.