Mark Elchardus
Mark Elchardus Hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel

Waarom het niet eens anders aanpakken in het nieuwe jaar. Neem nou kinderen. Die kosten veel aan de gemeenschap en er worden er in de wereld al veel te veel geboren. De planeet kraakt onder de mensen. Waarom kwekende ouders dan nog kinderbijslag geven? Kinderloze mensen zouden minder belastingen moeten betalen, en rokers dan weer meer; mensen die gezond eten en vet mijden, minder. De mensen die ver van hun werk wonen, dagelijks files creëren en zorgen voor overvolle treinen en trams en bussen… zouden zich blauw moeten betalen in de plaats van al die kosten af te wentelen op hun hardwerkende en redelijke medeburgers die op wandelafstand van hun werk wonen. Waarom pakken we het zo niet aan? Een transparante samenleving met vereffende rekeningen?

Wel, we doen dat niet omdat we solidair zijn. Rond dat begrip hangt ten onrechte een zweem van miserabilisme. De rijke geeft aan de sukkelaar, en we zijn bijzonder solidair als we een dakloze van de vriesdood redden. Die voorbeelden wekken de indruk dat solidariteit een goed georganiseerde vorm van liefdadigheid is. Maar daar gaat het niet om. Solidariteit is vrijheid. Zij maakt keuzes mogelijk. Helpt mensen die dat wensen kinderen op te voeden. Maakt gezondheidszorgen toegankelijk, ook voor wie wat ongezonder leeft. Biedt jonge mensen een betaalbare keuze tussen stad en platteland. Schept ruimte. Laat toe niet altijd even vooruitziend te handelen. Zij brengt een greintje zotheid in het bereik van bescheiden inkomens. Dat is de hartverwarmende kern van solidariteit.

Wie solidariteit weigert, is niet zozeer hardvochtig, maar benepen… en verkwistend. Een paar weken geleden liet General Motors weten dat het 30.000 mensen aan de deur zet. Medeverantwoordelijk voor dat fiasco is de afwezigheid, in Amerika, van een solidaire en verplichte ziekteverzekering. Men is er verzekerd tegen ziekte en ongeval als het bedrijf daarvoor wil betalen. Dat kost General Motors ongeveer 1500 dollar per afgeleverd voertuig. Dat is veel meer dan wat autoproducerende landen waar een verplichte en solidaire ziekteverzekering is, betalen, dus: 30.000 mensen afgedankt.

Solidariteit schept vrijheid en is goed voor de concurrentie. Het helpt bovendien ook wel eens mensen die pech hebben. Van de mate waarin de rijkdom herverdeeld wordt, moeten we ons niet te veel voorstellen, en verhinderen dat er om de zoveel jaar een dakloze doodvriest, zullen we nooit. Solidariteit is in de eerste plaats de aanvaarding van de vrijheid van de ander. Die vrijheid is nooit onbegrensd. Limieten zijn nodig. Roken stoort de niet-roker. Wie op kerst- of oudejaarsavond wat gedronken had en met de auto naar huis moest, kon maar beter een Bob bij de hand hebben. Waar een 30-zone overdag zinvol is, dient ze ook in het holst van de nacht gerespecteerd. Foie gras is sadistenvoer. Vuurwerk mag niet. Binnenkort is roken in elk restaurant taboe, enzovoort enzovoort. Allemaal redelijke beperkingen, misschien. Maar worden wij op die manier, goedbedoeld verbod na nog beter bedoeld regeltje, niet langzaamaan een enghartige samenleving. Die regeldrang, die nu zo overweldigend aanwezig is bij al wie een paar jaar geleden nog als libertijn door het leven ging, is daarenboven gevaarlijk. Waarom zouden we collectief betalen voor een vrijheid die onder onze voeten wordt weggevreten door regeltjes die zich als krioelend ongedierte vermenigvuldigen. De Vlaming als neopuritein, misschien gezond, verantwoord of alleszins hypocriet, maar zeker op z’n smalst. Een breed en gul nieuw jaar toegewenst. Gun de naaste eens wat gekheid.

Mark Elchardus is hoogleraar sociologie aan de Vrije Universiteit Brussel.

Mark Elchardus

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content