Lukas De Vos
Lukas De Vos Europakenner

Hoe meer het ijs smelt, hoe belangrijker de Noordpool wordt. Canada wil soevereiniteit over de Noordwestelijke Doorgang.

Als gevolg van de klimaatverandering en de opwarming van de aarde smelt het pakijs van de Noordpool, en dat verandert de economische verhoudingen in de wereld. Eerste minister Stephen Fraser van Canada toonde zich vorig jaar al bezorgd. Het land eist de soevereiniteit op over de Noordwestelijke Doorgang, dat is het deel van de Poolzee dat de Atlantische en de Grote Oceaan met elkaar verbindt, én over de geologische pool zelf. Canada reageert daarmee op de ‘wetenschappelijke’ expeditie van twee Russische onderzeeboten, die in augustus 2007 in een capsule een Russische vlag neerlieten op de zeebodem van de Noordpool. Rusland en Canada zijn overigens niet de enige spelers: ook Denemarken doet mee, vanuit Groenland. De wedloop naar de Noordpool lijkt op de ‘scramble for Africa’ op de conferentie van Berlijn in 1884. Iedereen probeert zo snel mogelijk een lekker stuk in te pikken. Het lijdt geen twijfel dat zijn aanpak Fraser geen windeieren zal leggen bij de vervroegde verkiezingen op 14 oktober.

Op een tweedaagse conferentie in Llullissat – het vroegere Jakobshavn – in Groenland voerde Canada de toon op. Het volgde met argusogen de plannen van de Europese Unie om zijn deel van de gasvoorraden onder de ijszeeën te verwerven. De Noordpool is volgens deskundigen goed voor 30 procent van de onontdekte voorraad aardgas en 13 procent van de reserve aan olie. Ook Zuid-Korea, China, Rusland en de VS schoven mee aan tafel. Vorige week verschenen ook de verslagen van de jaarlijkse conferentie van de Canadian International Council (CIC) in juni. Daarin werd opgeroepen om nieuwe nederzettingen te bouwen langs de Noordwestelijke Doorgang. En vorige maand nog zetten Amerikanen en Canadezen samen een expeditie op om het aardbevingsgevaar tussen Yukon en Alaska in kaart te brengen. Een signaal aan de Russen om afstand te houden.

Yukon en Alaska zijn het ook niet altijd met elkaar eens. Volgens het Zeerechtverdrag van de VN uit 1982 kunnen belendende landen rechten laten gelden over geologische continentale platen, die verder reiken dan de 200 mijlszone. Canada, de VS, Rusland en Denemarken beroepen zich nu alle vier op dat verdrag om het grootste deel van de koek te krijgen. De inzet is de Lomonosov Bergrug, waarvan Moskou al in 2001 zei dat het een uitloper is van de Siberische landtong. De VS willen hun zone uitbreiden tot 600 mijl. Denemarken heeft ijsbrekers het poolijs ingestuurd om zijn aanspraken kracht bij te zetten. Maar wetenschappelijk onderzoek geeft Canada toch de meeste kansen om het pleit te winnen. Premier Fraser kondigde vorig jaar al de bouw van zes speciale schepen aan om in de Noordwestelijke Doorgang te patrouilleren.

Hoe langer die Doorgang ijsvrij is, hoe belangrijker hij wordt voor de scheepvaart. Scheepvaartmaatschappijen hebben nu al miljarden geïnvesteerd om steviger schepen te bouwen. Canada ziet de kans schoon om havenactiviteiten uit te bouwen en zijn visserijbestand uit te breiden. De VS zijn verdeeld. Enerzijds betwisten ze de soevereiniteit van Canada. Anderzijds kan Canada een buffer vormen tegen een eventuele bedreiging uit het Noorden. Een probleem blijft dat Canada het recht opeist om de zeestraat te kunnen afsluiten.

Blijft ook de aantasting van het milieu. Radioactief afval en atoomtests door de voormalige Sovjet-Unie hebben gevolgen op lange termijn. De ramp in Tsjernobyl heeft hele gebieden vervuild en zware metalen tasten het visbestand aan. Zoetwatervoorraden raken verzuurd en de olievervuiling na het Komi-incident in Rusland in 1994 laat sporen na. Er gaan steeds meer stemmen op om samen aan duurzame ontwikkeling van de Noordpool te doen, zoals er ook overeenkomsten bestaan voor de Zuidpool. Canada is het om het even. Als zijn soevereiniteit over het gebied maar wordt erkend.

Lukas De Vos

Reageren op dit artikel kan u door een e-mail te sturen naar lezersbrieven@knack.be. Uw reactie wordt dan mogelijk meegenomen in het volgende nummer.

Partner Content