Door macrofagen – de veelvraten in ons afweersysteem – bij te sturen, kunnen we ziektes genezen.
Ongeveer 1 procent van alle mensen wordt getroffen door ontstekingsreuma. De chronische ontsteking van de achillespees is daar een voorbeeld van. Toch is lang onopgehelderd gebleven hoe die ontstekingen ontstaan. Daar komt nu verandering in, mede dankzij het werk van reumatoloog Dirk Elewaut van de Gentse tak aan het Vlaams Instituut voor Biotechnologie (VIB). In Annals of the Rheumatic Diseases tonen hij en zijn team de sleutelrol aan van macrofagen. Macrofagen zijn een onderdeel van onze afweer: witte bloedcellen die gevaarlijke microben en schadelijke stoffen in ons lichaam inkapselen en opruimen. Maar als ze het ontstekingsremmende eiwit A20 missen, kunnen ze ontstekingen uitlokken. Vooral op plekken waar een pees aan een bot hangt.
Het is de eerste keer dat macrofagen rechtstreeks met chronische ontstekingen in verband worden gebracht. Normaal onderdrukt het A20-eiwit een signaalmolecule die ontstekingen opstart. De onderzoekers gebruikten een ander eiwit om die signaalmolecule lam te leggen, en konden zo zélf een rem op de ontsteking zetten. Dat genezende mechanisme zou nuttig kunnen zijn om veel vormen van reuma te behandelen, zoals ontstekingen van wervels en gewrichten.
Macrofagen spelen ook een rol in het werk van immunoloog Jan Van den Bossche, die doctoreerde aan de Brusselse tak van het VIB en nu werkt voor het Academisch Medisch Centrum van de Universiteit van Amsterdam. Hij stelde met zijn collega’s vast dat macrofagen niet alleen microben opzwelgen, maar ook vetten en cholesterol als we er daar te veel van in ons bloed hebben – en dat lijkt tegenwoordig veeleer de regel te zijn.
Macrofagen worden aangetrokken door ontstekingen op de wand van bloedvaten als gevolg van te veel vet en cholesterol. Doordat de macrofagen zelf vetten en cholesterol opnemen, zullen die ontstekingen – in de vorm van plaques – erger worden. De plaques kunnen zelfs afbreken en als een klontertje in het bloed terechtkomen, wat onder meer een hartinfarct kan uitlokken. De opruimers worden zo een deel van het probleem.
In het vakblad Cell Reports melden Van den Bossche en zijn collega’s dat niet alle macrofagen problemen veroorzaken. Er zijn ook goede types, maar jammer genoeg worden de slechte zelden in goede omgezet. Dat komt omdat hun energiehuishouding beschadigd wordt door stoffen die ze gebruiken om microben uit te schakelen, zoals stikstofoxide. Maar: de activiteit van stikstofoxide remmen, volstond om slechte in goede macrofagen om te zetten. Nu nog hopen dat daar een efficiënte behandeling voor onder meer aderverkalking uit kan voortvloeien.
DOOR DIRK DRAULANS
Macrofagen zijn rechtstreeks aan chronische ontstekingen gelinkt.
