Boze werknemers gijzelden vorige week vijf managers van een sigarettenfabriek in de buurt van Nantes.
Vijf jaar geleden was het een heuse rage in Frankrijk: met ontslag bedreigde werknemers namen hun baas in gijzeling in de hoop de sluiting van een fabriek te voorkomen of in elk geval betere vertrekvoorwaarden af te dwingen. In het voorjaar van 2009 gebeurde het tien keer in enkele maanden tijd.
Dit jaar is het opnieuw raak. Afgelopen winter zaten twee managers van bandenproducent Goodyear in het noordelijke Amiens dertig uur lang tegen hun wil vast in een fabriek. En vorige week was het de beurt aan vijf leidinggevenden van de tabaksproducent Seita. Dat bedrijf maakte in april de sluiting van een fabriek bekend in Carquefou nabij de havenstad Nantes, waardoor een derde van de ruim 1100 banen zal verdwijnen. De oer-Franse sigarettenmerken Gitanes en Gauloises zullen voortaan in Polen worden gemaakt.
De vijf gegijzelden zijn intussen weer vrijgelaten, zonder concrete toegevingen van de directie, maar de sociale dialoog wordt voortgezet.
De kansen op vervolging voor gijzelnemers zijn gering. In theorie riskeren zij vijf jaar gevangenisstraf en 75.000 euro boete. In de praktijk doen bedrijven zelden aangifte, omdat ze de toch al moeizame arbeidsrelaties niet verder willen verstoren.
Geringe straffen
Bovendien zijn ze bang voor imagoschade. De sympathie van de meeste Fransen ligt bij de werknemers. Uit peilingen van 2009 bleek dat bijna twee derde van de bevolking begrip kon opbrengen voor de acties.
Als het al tot vervolging komt, zijn de straffen gering. Een groepje postbodes dat zich in 2010 schuldig zou hebben gemaakt aan een kortstondige bossnapping werd veroordeeld tot een voorwaardelijke geldstraf van 1500 euro per persoon, waarna ze in hoger beroep werden vrijgesproken. Onder de verdachten bevond zich Olivier Besancenot, tweevoudig presidentskandidaat voor een trotskistische partij.
De kortstondige gijzeling blijkt in veel gevallen een effectief instrument om eisen kracht bij te zetten. Een voorgenomen sluiting van een fabriek is weliswaar nog nooit teruggedraaid, maar vaak komt een bedrijf wel met een beter afvloeiingspakket over de brug. In twee zaken in 2009 verdubbelde de ontslagpremie nadat directeurs een tijdje van hun vrijheid waren beroofd.
De gijzelingen zijn meestal het initiatief van leden van de radicaallinkse vakbond CGT. Hoewel in totaal nog geen tien procent van de Franse werknemers aangesloten is bij een vakbond, is hun macht nog altijd redelijk groot, aangezien zij het land goeddeels plat kunnen leggen met grootschalige stakingen.
Vakbonden vinden dat bedrijven de gijzelingen uitlokken. ‘Als het moet, dan moet het. De bazen komen hun afspraken niet na. Er rest de arbeiders geen keuze’, zegt Olivier Leberquier, een CGT-activist die in het verleden betrokken was bij de gijzeling van een personeelsdirecteur van een Unileverfabriek in Le Havre.
Net als veel medestanders ziet hij de actie van destijds niet als gijzeling. ‘Die man is vijf, zes uur vastgehouden en goed behandeld. In Nigeria of Syrië worden mensen gegijzeld, hier niet. Ik heb ook een tijdlang een fabriek bezet gehouden. Dergelijke initiatieven, door de wet verboden, zijn noodzakelijk in de ongelijke strijd waarbij het bedrijf er alleen maar op uit is de aandeelhouders vet te mesten.’
Extreem gewelddadig
De betrokken personeelsdirecteur van destijds, Gilles Verrier, reageerde relatief mild. In een ingezonden brief in Le Monde sprak hij weliswaar van ‘extreem geweld’ dat hem is aangedaan door hem van zijn vrijheid te beroven, maar hij vindt de ontslagen in de industriële sector eveneens ‘extreem gewelddadig’. ‘Hoe kun je de verleiding van zo’n actie weerstaan als je van de ene op de andere dag wordt ontslagen, zonder waarschuwing en zonder dat je een idee hebt waarom? En dat terwijl het voor die beroepsgroep bijna onmogelijk is ander werk te vinden.’ Hij pleit daarom voor betere informatievoorziening van werknemers, die niet als pionnen gebruikt moeten worden om de begroting sluitend te krijgen.
DOOR OLIVIER VAN BEEMEN
‘De bazen komen hun afspraken niet na. Er rest de arbeiders geen keuze’, zegt een vakbondsactivist.
