Nu er op de openbare omroep geen plaats meer is voor een justitieprogramma, duikt concurrent VTM met graagte in het gat.
K oppen Justitie heeft een opvolger. Op woensdag 26 maart start VTM met Telefacts Crime, een maandelijks programma waarvoor de VTM-nieuwsdienst een exclusief samenwerkingsakkoord afsloot met de federale politie. ‘Maar qua look, feel en inhoud wordt het zeker geen programma waarvan je als toeschouwer zegt: nu kijk ik naar een uitzending van de federale overheid’, benadrukt Faroek Özgünes, die voortaan het gezicht wordt van alle Telefacts-uitzendingen en dus ook van de maandelijkse Crime-variant. ‘De samenwerking met Justitie biedt ons de mogelijkheid om deuren te openen die normaal ook voor journalisten gesloten blijven. In de eerste uitzending bieden we bijvoorbeeld een blik achter de schermen bij de Cel Vermiste Personen, wat uniek beeldmateriaal oplevert.’
Telefacts Crime zal uit één lange reportage bestaan, aangevuld met twee of drie korte opsporingsfilmpjes. ‘En dat laatste gedeelte is voor ons natuurlijk belangrijker’, erkent Danny Jamers van de dienst tv van de federale politie. Televisie blijkt een belangrijk breekijzer bij stukgelopen onderzoeken. Elf jaar geleden begon de politie met het uitzenden van opsporingsberichten – eerst in Oproep 2020, een programma van VTM met Ingrid De Putter en Piet Deslé. In al die jaren raakte ongeveer één dossier op de drie opgelost dankzij tips van kijkers. ‘In het begin was men intern wat terughoudend om televisie zo nadrukkelijk bij het speurwerk te betrekken. Maar nu we weten hoe efficiënt zo’n gemediatiseerd buurtonderzoek kan zijn, is alle weerstand verdwenen’, vertelt Jamers. Hij maakt er geen geheim van dat de medewerking die Justitie verleent voor de spraakmakende lange reportage in de eerste plaats een glijmiddel is om opsporingsberichten uitgebreid op de nationale televisie te krijgen. ‘Na de uitzending van Koppen Justitie van eind vorig jaar rond de zaak-Annick Van Uytsel kregen wij zeshonderd tips binnen, waarvan een tweehonderdtal onmiddellijk bruikbare’, aldus Jamers. ‘Tweehonderd tips waar onze speurders anders niet over hadden kunnen beschikken. Als werkinstrument is televisie té interessant om niet te benutten.’
KERNTAAK VAN DE VRT?
Vandaar dat men zich bij de dienst tv danig verslikte toen de VRT Koppen Justitie afvoerde. Volgens VRT-woordvoerster Diane Waumans was er voor het programma geen plaats meer in het nieuwe zendschema: ‘Om plaats te maken voor Volt en om meer variatie in onze programmering te brengen, moest Koppen jammer genoeg afslanken tot vier uitzendingen per maand. Een gevolg daarvan is dat Koppen Justitie sneuvelde. We hopen dat op te vangen door meer juridische accenten te leggen in onze vele andere duidingsprogramma’s. Ik begrijp de ontgoocheling bij de mensen van Justitie maar het was onvermijdelijk, vrees ik.’
De ontgoocheling bij de federale politie weerklinkt ook op de VRT-nieuwsdienst. ‘Natuurlijk is het jammer dat Koppen Justitie wegviel, vooral omdat we nu niet langer over een programma beschikken waarin we een lang en soms complex juridisch verhaal kunnen brengen, zonder dat er een onmiddellijke link met de actualiteit hoeft te zijn’, zegt VRT-journaliste Caroline Van den Berghe. ‘Ik ervaar dat als een gemis en ik hoor ook in gerechtelijke kringen nog voortdurend hoe jammer men dat vindt. Het zij zo, mijn leven als journaliste is zeker niet stilgevallen omdat Koppen Justitie niet meer bestaat.’
Maar als zo’n programma één zaak op de drie weet op te lossen, is het dan niet belangrijk genoeg om tot de kerntaken van een openbare omroep te behoren? ‘Daar valt veel voor te zeggen: Tony Mary is destijds voor dat argument gezwicht’, zegt Danny Jamers van de federale politie. ‘Maar nieuwe bazen, nieuwe wetten, zeker?’ De VRT onderhandelt nog altijd om vanaf 2009 opnieuw een programma in de juridische sfeer te maken. Maar meer dan de voorlopige werktitel Het Justitiehuis wil men er nog niet over kwijt.
Zo lang wou de federale politie niet uit beeld blijven. Danny Jamers hoopt dat er in België eindelijk een traditie in opsporingsprogramma’s zal ontstaan, in navolging van het buitenland. ‘Het is vooral merkwaardig hoezeer wij afhankelijk blijken van kijkcijfers en van subtiele wijzigingen in het zendschema’, vindt Jamers. ‘In Nederland loopt Opsporing Verzocht al 25 jaar, het Duitse Aktenzeichen XY… ungelöst is zelfs nog een stuk ouder. Die programma’s hebben in al die tijd ongetwijfeld ook te kampen gehad met mindere kijkcijfers of met programmadirecteurs die het zendschema wilden omgooien. Toch zou niemand er in die landen ook maar aan denken om ze af te voeren. Koppen Justitie moest eraan geloven ondanks goede kijkcijfers. Ik begrijp dat niet.’
‘INTERESSANTE TV’
Toch is VTM niet van plan om een traditioneel opsporingsprogramma te maken. De nadruk komt op de reportage te liggen, de opsporingsberichten vormen veeleer het nagerecht. ‘Een format als Opsporing Verzocht is al twintig jaar niet meer aangepast. Ik geloof nooit dat zoiets in ons moderne medialandschap kan aanslaan’, zegt Faroek Özgünes. ‘Het probleem bij een zuiver opsporingsprogramma is dat het onmogelijk voor iedereen interessant kan zijn, en je dus onvermijdelijk een aantal kijkers wegjaagt. Stel dat je tips vraagt over een verdwijning. Wie niet in die streek woont, heeft daar niets aan en zapt weg. Wij willen in de eerste plaats goede journalistiek bedrijven, en dat doe je onder meer door je publiek te boeien. Cru gesteld: een man van 80 die verdwenen is en van wie je alleen een paar foto’s kunt laten zien, daar kun je moeilijk dertig minuten interessante tv rond maken. Als een opsporing het hele land beroert, zoals bij de zaak-Van Uytsel, dan ligt het natuurlijk anders.’
Maar als dat de criteria zijn, dan zullen de belangen van de politie ongetwijfeld vaak elders liggen dan die van de VTM-journalisten. ‘We beseffen goed dat we daar naar een evenwicht zullen moeten zoeken’, zegt Danny Jamers. ‘VTM wil mooie televisie en hoge kijkcijfers, wat natuurlijk begrijpelijk is. Hoge kijkcijfers zijn ook in ons voordeel, maar wij willen vooral veel goede tips voor onze speurders. Gelukkig wordt Telefacts Crime begeleid door twee commissies van de federale politie die het programma toch enigszins kunnen sturen. Natuurlijk weten wij ook dat de stijl van VTM mogelijk iets spectaculairder is dan die van de VRT, maar dat moet ook kunnen. Wij hebben in elk geval vertrouwen in VTM. Uiteindelijk waren zij de pioniers met Oproep 2020. Aan dat programma heeft de politie heel goede herinneringen.’
‘De Selectiecommissie kiest een aantal onderwerpen, waaruit wij vervolgens de interessantste thema’s selecteren. 48 uur voor de uitzending wordt Telefacts Crime voorgelegd aan de Begeleidingscommissie, die checkt of de rechten van de betrokkenen gerespecteerd worden en we het onderzoek niet schenden’, legt Özgünes uit. ‘Dat laatste gebeurt enkel om juridisch met alles in orde te zijn. Vertaal het niet als een vorm van censuur of zo.’
Maar het betekent wel dat sensationelere vormen van juridische verslaggeving, in de stijl van wat de Nederlandse journalist Peter R. de Vries deed in de zaak-Natalee Holloway, niet kunnen in Telefacts Crime. ‘Dat is niet mogelijk’, zegt Özgünes. ‘Alles wat we onder die noemer uitzenden, wordt goedgekeurd door de verantwoordelijken van Justitie, en ik vermoed dat zij zo’n spectaculaire aanpak niet zouden appreciëren.’
DOOR JEF VAN BAELEN
