De arrestatie van Laurent Nkunda herschudt de kaarten in Oost-Congo.

Zou internationale druk dan toch af en toe nuttig kunnen zijn? Want er is geen ander zinvol argument naar voren te schuiven om te verklaren waarom de Rwandese president Paul Kagame vorige week plotseling een van zijn belangrijkste stromannen in Oost-Congo liet oppakken.

Rebellenchef Laurent Nkunda van het Congres National pour la Défense du Peuple (CNDP) was zichzelf weliswaar wat belangrijker gaan vinden dan Kagame wilde, en hij durfde al eens een sterk woord over de verovering van Congo te laten vallen en over zelf onderhandelen met de Congolese regering, terwijl hij verondersteld werd gewoon bovenop de lucratieve grondstoffen van Oost-Congo te blijven zitten. Maar toen hij vorige herfst op het punt stond de stad Goma in te nemen, deed hij dat niet, waarschijnlijk op aanwijzing van Kagame.

De onvrede van de internationale gemeenschap met de gang van zaken in het chaotische Oost-Congo – waar miljoenen doden vielen in een reeks opeenvolgende oorlogen met telkens andere actoren maar met steeds dezelfde waanzinnige wreedheden – werd echter zo groot dat Nederland en Zweden beslisten om hun financiële steun aan Rwanda op te schorten. Rwanda werd gebrandmerkt als voornaamste logistieke steunpunt van Nkunda’s rebellie. De Europese Commissie en het Verenigd Koninkrijk dreigden mee op de boycotkar te springen, en met een Amerikaanse president met Afrikaanse roots is het denkbaar dat de aandacht van Washington voor de miserie in Zwart-Afrika zal groeien.

Exit Nkunda dus.

Ook de Congolese president Joseph Kabila lijkt te pokeren om een gehavend blazoen op te poetsen. Zijn leger bakt er niets van in de strijd tegen de vele rebellengroepen in Oost-Congo. Enkele goed gemikte wissels van ministers op sleutelposten in zijn regering (Buitenlandse Zaken en Defensie) maakten een in achterkamertjes geforceerde diplomatieke doorbraak mogelijk. Het geoliede Rwandese leger komt het zootje ongeregeld van het Congolese leger te hulp in de strijd tegen nog een rebellengroep: het Front Démocratique pour la Libération du Congo (FDLR), gekristalliseerd rond de restanten van de militie die in 1994 verantwoordelijk was voor het grootste deel van de volkenmoord in Rwanda. Kagame gebruikte het FDLR steevast om zijn ‘bezorgdheid’ over Oost-Congo te motiveren. Zijn troepen bezetten ooit zogoed als een vijfde van Congo in hun jacht op volkenmoordenaars.

De hamvraag is nu hoelang de Rwandezen op Congolees grondgebied zullen blijven. In principe zou hun aanwezigheid maximaal twee weken mogen duren. Als ze dan niet weg zijn, zal de zenuwachtigheid in Congo’s hoofdstad Kinshasa groeien. Want dan zullen het niet langer de vechters van het CNDP zijn die voor problemen zorgen, maar de Rwandezen zélf. Een wereld van verschil. En voor Kagame geweldige pasmunt voor het liquideren van Nkunda.

De militaire chef van Nkunda zag de bui blijkbaar eerder hangen dan zijn chef, en keerde zich enkele weken geleden al van hem af. Hij zoekt nu met een harde kern van getrouwen aansluiting bij het Congolese leger om samen tegen het FDLR te strijden. De man, Bosco Ntaganda (bijgenaamd The Terminator), heeft een zware reputatie. Het Internationaal Strafhof in Den Haag heeft een arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd voor wreedheden begaan tijdens een eerdere rebellie. Congo erkent het Strafhof en is dus in principe verplicht de man te arresteren, maar die dineert vrolijk met Congolese ministers in Congolese hotels. Wat natuurlijk niet belet dat hij binnen afzienbare tijd voor eigen rekening een nieuwe rebellie begint.

De ene internationale druk is de andere niet.

Tegen Nkunda loopt (voorlopig?) geen klacht van het Strafhof. De Congolese autoriteiten hebben wel een internationaal arrestatiebevel tegen hem uitgevaardigd. Maar de kans is reëel dat Nkunda te veel weet over Rwanda’s rol in Oost-Congo, zodat de Rwandezen hem veiligheidshalve in een van hun gevangenissen zullen laten vegeteren.

Dirk Draulans