Of de piloten nu staken of niet, Sabena is ten dode opgeschreven. De Zwitserse ‘redder’ Swissair zit intussen zelf ook aan de grond.

De luchthaventerminal van Zaventem bood de voorbije dagen een troosteloze aanblik. Weinig mensen, passagiers dagen niet op voor vluchten die wellicht nooit vertrekken, transitgasten zoeken vertwijfeld bijstand. Stakende piloten kuieren rond op zoek naar begrip en solidariteit. Met hun baas Christoph Müller praten ze niet meer, de breuk is compleet. Sabenavoorzitter Fred Chaffart luistert even vriendelijk als ongelovig naar hen. Het grondpersoneel doet z’n werk, zonder veel overtuiging. Vakbondsvertegenwoordigers hollen rond, zij zijn de kluts kwijt. De raad van bestuur houdt achter gesloten deuren crisisvergaderingen. Paniekerige ministers telefoneren met elkaar.

Het zijn dramatische dagen voor Sabena en zijn 13.000 werknemers. Er wordt een strijd op leven en dood geleverd, waarvan de afloop bij het ter perse gaan nog niet bekend was. Maar Sabena zoals het er nu uitziet gaat dood, als het deze week niet is dan later. Uit het puin kan dan eventueel een klein ‘New Sabena’ ontstaan.

De Belgische overheid als hoofdaandeelhouder en Sabena zelf hebben de crisis niet meer in handen. Wat de toekomst zal brengen, wordt in Zürich beslist. Door het vroeger zo prestigieuze Swissair, voor 49,5 procent aandeelhouder van Sabena, dat nog sneller dan de Belgische maatschappij in een doodsstrijd is gesukkeld. De Zwitserse regering houdt crisisberaad om de maatschappij te redden. De beurs schorste de aandelenhandel van de luchtvaartmaatschappij.

Op maandag had Swissair de beloofde vijf miljard frank vers kapitaal in Sabena nog niet gestort. Brussel blijft hoe dan ook met een financiële put zitten. De volgende zes miljard uit Zwitserland raakt nooit meer over de bergen. ‘Eigen overleving eerst’, luidt het daar. De Zwitserse banken Crédit Suisse en UBS sleutelden met de precisie van horlogemakers aan een financiële herstructurering voor Swissair. Zij hebben dochter Crossair gekocht die tweederde van de vluchten van Swissair overneemt. Voor de moedermaatschappij werd het concordaat aangevraagd. In elk geval blijft de Zwitserse aandeelhouder voor de Belgen ongrijpbaar. Intussen zit er bij Sabena nog maar een klein beetje geld in de kassa en bij dochter Sobelair is die zelfs al leeg.

RAMPZALIG HOTELAKKOORD

Het is het einde van een verhaal dat in 1995 begon. Swissair zou Sabena niet alleen redden maar de luchtvaartmaatschappij zelfs volledig overnemen. De praktijk van de voorbije jaren leert dat de Zwitserse topmanagers in Zaventem vooral oog hadden voor de belangen van Swissair. Ten koste van Sabena kregen de Zwitserse toestellen betere slots en zelfs rendabele internationale vluchten, terwijl de Belgen flink moesten betalen voor de dienstverlening van Swissairdochters.

Daar heeft de vorige noch de huidige regering Swissair ooit op aangesproken. Nu veroordeelt PS-voorzitter Elio Di Rupo de vorige raad van bestuur van Sabena, voorgezeten door Valère Croes (ex-Fortis). Die heeft de Belgische belangen en de werkgelegenheid verkwanseld, aldus Di Rupo. Weet hij dan niet – hij was nochtans minister van Economische Zaken – dat de toenmalige eerste minister Jean-Luc Dehaene (CVP) de Belgische Sabenabestuurders opdracht gaf het rustig aan te doen? De overheid liet het lot van Sabena aan Swissair over.

Toen het met de Zwitsers alsmaar moeilijker ging, trachtte eerste minister Guy Verhofstadt (VLD) te redden wat er nog te redden viel. Hij zal nog spijt krijgen van het nachtelijke ‘Hotelakkoord’, dat hij samen met Johan Vande Lanotte (SP) op 17 juli in het Brusselse hotel Astoria met de Swissairtop gesloten heeft. Mario Corti van Swissair was hen daar te slim af. In ruil voor enkele miljarden vers kapitaal trok de Zwitser vrijgesteld van alle verplichtingen tegenover Sabena terug naar Zürich. En in zijn bagage had hij nog de onverhoopte belofte dat België en Sabena vier miljard frank eerder kwijtgescholden schulden dit jaar zouden terugbetalen.

VERHOFSTADT BANG VOOR DE CRASH

Intussen discussieert Zaventem over het sociaal akkoord bij het businessplan van Christoph Müller. Het is een reddingsplan dat de nieuwe doodsbedreigingen negeert. Het plan-Müller dateert van voor de aanslag van 11 september en houdt er dus ook geen rekening mee dat sindsdien alle luchtvaartmaatschappijen hun activiteiten en hun personeel met een vijfde tot een kwart hebben afgeslankt. Maar na Blue Sky begin dit jaar en het nieuwe businessplan is een bijkomende sanering bij Sabena waarschijnlijk niet meer onderhandelbaar. Sabena is uitgeput.

Eerste minister Guy Verhofstadt is zwaar ontgoocheld over de nationale luchtvaartmaatschappij. Hij doet er alles voor – topmedewerker Luc Coene ging zelfs de piloten de levieten lezen – om de crash tot volgend jaar uit te stellen. Anders zou het prestigeverlies zijn Europese voorzitterschap verknallen. Als de ondergang echt onafwendbaar is, zal de regering wellicht toch proberen Sabena met een overbruggingskrediet nog enkele maanden overeind te houden. En de Europese Commissie zal zich dan ongetwijfeld minder doctrinair opstellen.

Misschien moet een parlementaire onderzoekscommissie straks eens nagaan hoe het mogelijk was dat België Swissair zo heeft laten begaan. De Belgische overheid liet de Zwitsers op Zaventem volledig vrij spel. Als meerderheidsaandeelhouder had zij nochtans controle moeten uitoefenen, om de Belgische belangen te beschermen bijvoorbeeld.

Guido Despiegelaere