Het fietst zo lekker: oordopjes in, uptempo muziekje op de smartphone, je gaat vanzelf vooruit. Maar is dat niet gevaarlijk?
In Duitsland is het al zover. Wie daar op de fiets betrapt wordt terwijl hij met een hoofdtelefoon of met oortjes in beide oren naar muziek luistert, krijgt een boete van 10 euro. Wie maar door één oortje luistert (en dus zijn andere oor vrijlaat voor geluiden uit het verkeer), mag vrolijk voortfietsen. Ook het Canadese Québec hanteert die regel, net als verschillende Amerikaanse staten, waaronder New York en Californië. In Florida en Rhode Island zijn de wetgevers nog een stap verder gegaan: daar zijn hoofdtelefoons op de fiets helemaal verboden.
De stichting Veilig Verkeer Nederland liet vorige week weten wel wat te zien in een verbod op beats op de fiets. ‘Het is nu nog niet verboden,’ zei de woordvoerder daarover in Het Parool, ‘maar wij pleiten ervoor om daar opnieuw naar te kijken.’ Ook in België mag je voorlopig nog ongestoord op de fiets naar muziek luisteren, maar moeten we toch niet ook zo’n verbod overwegen? Volgens de recentste statistieken vielen er in 2011 6594 slachtoffers bij ongevallen met fietsers. Liefst 805 raakten zwaargewond, 49 verloren het leven.
Zoekend zigzaggen
Eerst de vraag of naar muziek luisteren op de fiets inderdaad zo gevaarlijk is. ‘Laat ik beginnen met een open deur: met muziek op hoor je minder. Fietsers doen heel veel op het gehoor’, zegt Dick de Waard, verkeerspsycholoog aan de Rijksuniversiteit Groningen. ‘Ze horen bijvoorbeeld een auto naderen, zeker als die van achteren komt zijn auditieve signalen belangrijk.’ De Waard liet geoefende fietsers een parcours afleggen met in ear-oordopjes in (die het oor volledig afsluiten), met twee standaardoortjes in, en met één oortje in. Er werd hen gevraagd om te stoppen zodra ze ‘een vrij luide toeter’ hoorden. ‘Van de fietsers met in ear-oordopjes hoorde twee derde de toeter gewoon niet’, zegt De Waard. ‘Bij de fietsers met standaardoortjes en met één oortje in vonden we dat effect niet, al schuilt ook daar gevaar. De mens heeft nu eenmaal een beperkte informatieverwerkingscapaciteit. Als je die invult met andere zaken dan het verwerken van verkeersrelevante informatie, zoals luisteren naar muziek, neemt de rijvaardigheid af.’
‘De vraag is ook hoe mensen muziek opzetten als ze via hun smartphone luisteren’, zegt De Waard. ‘Als fietsers muziek zoeken – ook al hebben ze dan maar één oortje in -, gaan ze verder van de kant fietsen, gaan ze langzamer en slingeren ze meer. Slingeren is absoluut het gevaarlijkste.’ Bellen en sms’en op de fiets houden trouwens nog meer groter risico in. ‘Bij het bellen neemt het slingeren met 37 procent toe, bij het sms’en met 74 procent.’
Bruine oortjes
Moeten we muziek luisteren op de fiets dan toch verbieden? ‘Dat kan,’ zegt De Waard, ‘maar de vraag is ook hoe je zo’n verbod wilt handhaven. Het punt is dat oordopjes helemaal niet zo goed zichtbaar zijn. Witte nog wel, maar bij zo’n verbod neemt de verkoop van zwarte en bruine oordopjes ongetwijfeld snel toe. En nog iets: in Duitsland mag je wel handsfree bellen op de fiets, maar hoe maak je het onderscheid met luisteren naar muziek?’
Samengevat: ‘In ear-dopjes zijn beslist te mijden. Zoals ze het in Duitsland doen – via één oor luisteren toelaten – is niet zo’n gek idee, maar beter is het om te sensibiliseren. Je bereikt meer door te wijzen op de gevaren, vooral bij de doelgroep: scholieren. Het maakt natuurlijk ook veel uit waar je luistert: in de stad tussen autoverkeer of op een vrijliggend 30 kilometer lang fietspad. Al zul je ook daar af en toe gemotoriseerd verkeer kruisen.’
De Vlaamse Fietsersbond houdt voorlopig een verbod af. ‘Het klopt dat er nog altijd te veel fietsers slachtoffer worden in het verkeer,’ zegt woordvoerder Roel De Cleen, ‘maar we denken niet dat een dergelijk verbod daar iets aan zou veranderen. Trouwens, alle weggebruikers moeten in staat zijn om de geluiden om zich heen in zich op te nemen. Niet alleen fietsers, maar ook automobilisten. En die luisteren in hun wagen óók vaak naar te luide muziek.’
DOOR ILSE DEGRYSE, ILLUSTRATIE BART SCHOOFS
‘Van de fietsers met in ear-oordopjes hoort twee derde auto’s niet toeteren.’
